Pôa Phạm Anh Tuấn – Kăn hnê ngăn Hô̆i đong quản trĭ Khu pêi cheăng tơrŭm hdrê loăng plâi kâ Krông Păč ăm ‘nâi, nôkố khu pêi cheăng tơrŭm ai 2.600 rơpŏng khu pêi cheăng tơrŭm, ƀă ƀăng tơnêi pêt dâng 1.236 ha sầu riêng, pêt hên a cheăm Ea Yông, tơring Krông Pač. Tâi tâng ƀăng tơnêi hiăng châ chêh inâi 26 mah kơpong pêt, pêt sầu riêng tiô troăng VietGAP tơniăn, ai tŭm tơdroăng hnê mơhno tơnêi tơníu, túa tâ tung kơthung, pêi krâu lĕm tê tiô troăng xiâm ăm kong têa Sinuâ. Rơnó 2023 kố, tâi tâng plâi sầu riêng dêi khu pêi cheăng tơrŭm cho lối 30 rơpâu tâ̆n, tâi tâng châ mâu khu mơdró kâ roê xo vâ tê tiô troăng ki xiâm ngi kong têa Sinuâ. Kơlo tê đi đo kơnâ tâ kơchơ mơdró roê dâng 7 – 10%, ngế ki pêt châ liăn tơkâ hên. Pôa Phạm Anh Tuấn ăm ‘nâi:

“Rơnó 2023 kố, a kơpong pêt dêi Khu pêi cheăng tơrŭm kơnôm hiăng chêh inâi mah kơxô̆ kơpong pêt, mê tơdroăng ki tê plâi sầu riêng dêi mâu kuăn pơlê gá tơniăn khât, yă tê kơnâ châ 80 – 90 rơpâu liăn, tâk péa hdroh tâng pơchông ƀă mâu hơnăm hdrối. Mâu khu mơdró kâ tê vâi đi đo tơmâng ngăn pơkâ roê vâ tê ngi kong têa ê, rơpŏng khu pêi cheăng tơrŭm ôh tá tôu tuăn tơdroăng ki tê, vâi roê tâi mâu plâi ki mê’’.

Ƀă Khu pêi cheăng tơrŭm Pêi chiâk deăng Ea Pil, tơring M’Drak ai 34 rơpŏng, ƀăng tơnêi pêt plâi rơkuâ chí 250 ha. Plâi krí rêm rơnó châ lối 6.500 tâ̆n. Pôa Lê Xuân Hợp, Kăn pơkuâ khu pêi cheăng tơrŭm tối, tâi tâng ƀăng tơnêi pêt dêi mâu rơpŏng hiăng châ chêh inâi mah kơxô̆  kơpong pêt, rơnó plâi rơkuâ chí tum hơnăm kố tê ngi kong têa Sinuâ . Ƀă ki pơxúa kố, ngế ki pêt kô ôh tá tô tuăn tơdroăng ki tê plâi rơkuâ chí, ƀă kô châ tê yă kơnâ tâ tâng pơchông ƀă mâu hơnăm hdrối.

“Ki lĕm dêi plâi rơkuâ chí hơnăm kố tiô tối hdrối kô châ lối 30% tâ̆n rêm ha. Yă tê hơnăm nah cho 18 rơpâu – 25 rơpâu liăn tung môi kg a kơdrum, la hơnăm kố tê ngi kong têa ê kô athế châ lối 30 rơpâu liăn tung môi kg. Ai hên khu mơdró kâ vâi troh pơkâ roê vâ tâ tung kơthung tê ngi Sinuâ, laga ngin ôh tá tơbréa tê, tơkôm troh rơnó. Plâi rơkuâ chí ai mơnhên VietGAP, châ chêh inâi mah kơxô̆ kơpong pêt malối rĕng tum tâ rơnó tâng pơchông ƀă plâi rơkuâ chí peăng kơnhŏng ƀă tê tiô troăng xiâm mê ôh tá xơpá tơdroăng tê’’.

Kuăn pơlê pêi chiâk a mâu kơpong ki châ hbru ăm mah kơxô̆ dêi kong pơlê Dak Lak nôkố hiăng chía hmiân tuăn ‘na tơdroăng ki tê kế tơmeăm, drêng ai tơnêi têa ki roê xo hên ƀă tơngah tê ngi kong têa ê tiô tơkêa pơla khu mơdró kâ tung tơnêi têa ƀă kong têa tơrŭm cheăng kong têa ê. Kuăn pơlê pêi chiâk kơpong ki ê dêi kong pơlê xuân hmiân tuăn xua sap ing hơnăm 2023, Vi ƀan hnê ngăn kong pơlê Dak Lak hiăng mơhnhôk tâi tâng mâu ƀơrô ngăn ‘na chiâk deăng râ tơring tung tơdroăng ki hbru ăm mah kơxô̆, vâ rĕng ăm mâu kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng dêi kong pơlê troh a chê tâ ƀă mâu kơchơ mơdró kong têa ê. Ngế chêh hlá tơbeăng ai kơ-êng pôa Phạm Ngọc Hùng, Ngế xiâm pơkuâ Ƀơrô pêi Chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê tơring Krông Ana, ‘na tơdroăng tŏng kum kuăn pơlê, tôh pêi cheăng tơrŭm, khu pêi cheăng tơrŭm pêi pro tơdroăng chêh inâi hbru ăm mah kơxô̆ kơpong pêt tiô troăng xing xoăng hnoăng cheăng ki nếo.

-Nếo achê kố, Vi ƀan hnê ngăn kong pơlê Dak Lak hiăng pơkâ hlá mơ-éa ăm phêp mâu tơring, pơlê kong krâm, pơlê kong kơdrâm a kong pơlê pêi pro tơdroăng ki hbru mah kơxô̆ kơpong pêt pro tơ’lêi tung tê kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng, pâ pôa tối ăm ‘nâi ‘na tơdroăng kố a tơring Krông Ana?

-Pôa Phạm Ngọc Hùng: Hnoăng cheăng mơjiâng râ, pơkuâ ngăn mah kơxô̆ kơpong pêt a tơring Krông Ana tung pơla hdrối kố nah đi đo châ Vi ƀan hnê ngăn tơring tơmâng ngăn hnê mơhno pêi pro. Ƀơrô ngăn Chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê cho kơ koan ki châ pơcháu cho tíu pêi cheăng xiâm pêi pro tơdroăng ki hbru mah kơxô̆ kơpong pêt mâu hdrê pêt ki xiâm dêi tơring, môi tiah: Sầu riêng, pôm ló, báu ƀă hên hdrê pêt ki ê. Tung pơla hdrối nah, ƀă hnoăng cheăng châ pơcháu, Ƀơrô ngăn Chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê hiăng tơrŭm ƀă Tíu pêt kế tơmeăm Rak vế pơkeăng xôh kơdê oâ hdrong dêi tơring ƀă mâu tíu pêi cheăng ki ai tơdjâk, tí tăng ‘nâi plĕng ăm Vi ƀan hnê ngăn tơring hnê mơhno tơdrêng ăm mâu cheăm, pơlê kân, hnê ăm kuăn pơlê ƀă mâu khu pêi cheăng tơrŭm, tôh pêi cheăng tơrŭm ƀă hên khu ki ê chêh bro hồ sơ vâ hbru ăm mah kơxô̆ kơpong pêt ăm mâu hdrê pêt a tơring.

-Ê, pâ pôa tối nhên mâu hlá mơ-éa chêh pro vâ kuăn pơlê, teăng mâ mâu tôh pêi cheăng tơrŭm, khu pêi cheăng tơrŭm, khu mơdró kâ pêi pro tơdroăng ki pâ hbru ăm mah kơxô̆ kơpong pêt ăm mâu hdrê pêt a tơring Krông Ana?

Pôa Phạm Ngọc Hùng: ‘Na túa pêi pro tơdroăng ki hbru ăm mah kơxô̆ kơpong pêt ƀă mâu hdrê pêt a tơring, mê nôkố, ngin dế séa ngăn pêi pro tiô mâu hlá mơ-éa hnê mơhno dêi Khu xiâm ngăn Chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê, hnê mơhno ƀă ăm mâu rơpŏng, mâu tôh pêi cheăng tơrŭm lơ khu pêi cheăng tơrŭm pêi pro tiô mâu tơdroăng ki chêh pro klêi hồ sơ. Tung hồ sơ mê ai mâu túa pêi ki xiâm môi tiah, má môi cho hlá mơ-éa chêh kih thuât tiô túa ki vâi ăm, má péa cho hâi khế pêt mâu hdrê loăng dêi rơpŏng hngêi lơ khu pêi cheăng tơrŭm, vâi athế chêh hâi khế pêt ki hiăng chêh inâi tung túa pơkâ kố dêi hdrê pêt, má pái hlá mơ-éa chêh athế mơhno tơdroăng ki môi tuăn veăng tung mah kơxô̆ kơpong pêt ƀă tơdroăng ki môi tuăn dêi mâu rơpŏng kuăn pơlê pêi chiâk vâ mâu khu tơrŭm, khu mơdró kâ xúa mah kơxô̆ kơpong pêt tiô pơkâ klêi kơ’nâi châ kĭ. Ki kố cho kal khât xua klêi kơ’nâi hiăng châ hbru ăm athế xúa tơƀrê ƀă tro tiô luât pơkâ.

-Tiah mê tung pơla pro hồ sơ, kuăn pơlê, kăn teăng mâ khu mơdró kâ, tôh pêi cheăng tơrŭm, khu pêi cheăng tơrŭm kal athế pêi pro mâu tơdroăng ki pơtối cho klâi nếo vâ châ hbru ăm mah kơxô̆ kơpong pêt, ô pôa?

-Pôa Phạm Ngọc Hùng: Klêi kơ’nâi hồ sơ hiăng chêh pro klêi, mê ngế ki teăng mâ rơpŏng, tôh pêi cheăng tơrŭm, khu pêi cheăng tơrŭm kô nâp hồ sơ kố ăm Ƀơrô ngăn ‘na Chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê tơring. Ƀơrô ngăn ‘na Chiâk deăng cho kơ koan ki xiâm kô tơdah xo hồ sơ, klêi mê séa ngăn hôm hiăng tŭm, hôm hiăng tro mâu tơdroăng ki chêh tung hồ sơ môi tiah ƀăng tơnêi, ki lĕm, plâi krí xo hôm châ hên, tơdroăng ki môi tuăn dêi mâu rơpŏng kuăn pơlê tơrŭm tung kơpong pêt môi tiah pơkâ dêi mâu kong têa klêi kơ’nâi tê ngi kong têa ê. Drêng hồ sơ ƀă mâu hlá mơ-éa ki ai tơdjâk hiăng tŭm, tung tơdroăng mê, Ƀơrô ngăn ‘na Chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê kô pơtroh ăm Khu ngăn ‘na Chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê ƀă Khu xiâm pêt mơjiâng kế tơmeăm ƀă Rak vế pơkeăng xôh kơdê oâ hdrong kong pơlê vâ ngăn tơdroăng ki hbru ăm mah kơxô̆ kơpong pêt ăm mâu túa hdrê pêt dêi kuăn pơlê. Tíu ki tâ tung kơthung mê ngin xuân tơkŭm mê nếo tơbleăng ăm Khu xiâm ngăn pêt mơjiâng kế tơmeăm ƀă rak vế pơkeăng xôh kơdê ôa hdrong vâ Khu pêi cheăng ƀă kăn teăng mâ mâu kong têa ki roê xo kế tơmeăm dêi pin pêi mâu tơdroăng ki pơtối. Pơtih: Ƀă Khu gak ngăn xo hnoăng liăn mơhá tơkăng kong Sinuâ, vâi kô pơtối pêi mâu rôh ki pơtối môi tiah tơpui tơno, séa ngăn ing troăng hyôh internet mâu tơdroăng pêi tiô pơkâ thế dêi tơnêi têa roê xo kế tơmeăm drêng hiăng châ tiô tơdroăng ki púi vâ ‘na roê xo kế tơmeăm mê vâi mơnhên mah kơxô̆ kơpong pêt vâ tê ngi kong têa ê. Klêi kơ’nâi hiăng châ mơnhên, vâi kô ai hlá mơ-éa pơtroh ăm Khu xiâm ngăn ‘na Chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê ƀă Khu xiâm mê ai hnoăng cheăng pơtroh ăm kong pơlê vâ kuăn pơlê, tôh pêi cheăng tơrŭm, khu pêi cheăng tơrŭm châ hbru ăm mah kơxô̆ kơpong pêt kum ăm tơdroăng ki tê kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng ngi kong têa ê tiô luât pơkâ nôkố.

-Pâ pôa tối ‘na klêi kơ’nâi dêi tơdroăng hbru ăm mah kơxô̆ kơpong pêt a tơring Krông Ana tung pơla hdrối kố nah, ƀă hnoăng cheăng kố mê hôm trâm mâu tơdroang xơpá pơloăng mơnúa klâi há ƀă troăng hơlâ tŏng kum, ô pôa?

-Pôa Phạm Ngọc Hùng: Troh nôkố, tơdroăng ki pêi châ tơƀrê dêi tơdroăng ki hbru ăm mah kơxô̆ kơpong pêt ăm mâu hdrê pêt kố a tơring Krông Ana gá bu iâ. Ƀă plâi sầu riêng, pôm ló cho mâu hdrê pêt ki xiâm la tá hâi châ hbru ăm mah kơxô̆ kơpong pêt; krê hdrê báu mê nếo bu ai môi Khu pêi cheăng tơrŭm Dịch vụ Thanh Bình I châ hbru ăm mah kơxô̆ kơpong pêt a cheăm Quảng Điền. Ai mâu tơdroăng ki pá tiô ƀơrô pơkuâ ngin mơnhên nôkố, sầu riêng pêt to môi hdrê, xua tiô pơkâ dêi kong têa ê athế pêi môi túa hdrê 10 ha tơngi klêng nếo châ hbru 1 mah kơxô̆ kơpong pêt; ƀă nôkố tá hâi ai khu mơdró kâ tê ngi kong têa ê ki lâi rơhêng vâ tơrŭm pêt, tê sầu riêng ƀă mâu tôh pêi cheăng tơrŭm, khu pêi cheăng tơrŭm lơ ngế ki vâ hnê mơhno, tŏng kum mơjiâng mah kơxô̆ kơpong pêt.

-Drêng trâm tơdroăng xahpá tung hnoăng cheăng kum vâi krâ-nhŏng o, khu mơdró hiăng chêh inâi, mơjiâng mah kơxô̆, tung la ngiâ ah, Krông Ana kô pơkâ pêi pro mâu hnoăng cheăng ki klâi tung hnoăng cheăng kố, ô pôa?

Pôa Phạm Ngọc Hùng: Tung la ngiâ ah, Ƀơrô ngăn ‘na Chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê kô pơtối kơhnâ khât tung tơdroăng veăng hnê tối ăm Vi ƀan hnê ngăn tơring hnê mơhno mâu khu râ, kơvâ cheăng ai tơdjâk troh pơtối hnê mơhno túa cheăng dêi Khu xiâm ngăn ‘na Chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê, Khu xiâm ngăn ‘na pêi pêt ƀă Rak vế hdrê nhâ loăng ‘na túa chêh bro hô sơ, hbru mah kơxô̆ tung kơpong ki pêt, mah kơxô̆ hngêi pêi cheăng ki kơxu tâ tơmeăm khoăng ăm mâu hdrê loăng ki pêt a tơring kố. Pâ thế ƀă Khu ngăn ‘na pêi pêt ƀă rak ngăn hdrê loăng tŏng kum, hnê mơhno pêi pro rĕng mâu hồ sơ; tơdrêng amê, tơrŭm ƀă mâu khu mơdró ai tơ’nôm ivá cheăng vâ tơdjêp troh tơdroăng tŏng kum ăm tơring, kuăn pơlê, khu pêi cheăng tơrŭm tung tơdroăng hbru mah kơxô̆ tung kơpong ki pêt mâu hdrê loăng tung tơring kố.

Hôm, mơnê kơ pôa!