Ngoh Lê Văn Thận cho môi tung hên rơpŏng kuăn pơlê a cheăm Măng Cành, tơring Kon Plông tơrŭm pêt kơphế Arabica ƀă Khu pêi cheăng tơrŭm pêt kơphế krúa Măng Đen. Ngoh Lê Văn Thận ăm ‘nâi, tung tơrŭm kố, mâu ngế ki tơrŭm châ kum ăm hdrê, liăn, kih thuât rak ngăn, mê kơphế hlo plâi kơtốu lĕm khât:

 “Drêng tơrŭm ƀă Khu pêi cheăng tơrŭm cho kăn ƀô̆ troh a kơdrum deăng hnê ăm. Troh nôkố rơpŏng á hlê ‘na túa rak ngăn kơphế Arabica kố. Khu pêi cheăng tơrŭm kum sap ing hdrê pêt troh phon rơvât.Oâ hdrong kâ ‘nhiê vâi troh a kơdrum hnê túa ki xôh pơkeăng hbrâ mơdât. Tá hâi tơrŭm nah ƀă Khu pêi cheăng tơrŭm mê tá hâi ‘nâi kih thuât rak ngăn kơphế bu châ dâng 4 tâ̆n la drêng ngin tơrŭm pêt kơphế hiăng tâk 1ha châ 6 troh 7 tâ̆n”.

Xuân veăng tung khu tơrŭm môi tiah ngoh Thận, nâ Y Huy mơnhên tối khât túa pơkâ pêt kơphế tíu hngíu xua đi đo rak tơniăn tơdroăng ki tê kơphế ƀă yă tê đi đo châ kơnâ tâ tâng pơchông ƀăc kơchô mơdró roê. Nâ Y Huy ăm ‘nâi, tâng ki pơxúa kố châ rak vế, rơpŏng nâ kô po rơdâ tơ’nôm ƀăng tơnêi pêt kơphế tơrŭm:

 “Hdrối nah rơpŏng á pêi tá hâi tơrŭm ƀă Khu pêi cheăng tơrŭm mê yă tê bu châ dâng 9 rơpâu liăn tung môi kg. Hơnăm kố tơrŭm ƀă Khu pêi cheăng tơrŭm mê yă tê châ lối 15.600 liăn. Rơpŏng á xuân tơmiât vâ po rơdâ tơ’nôm 2 ha nếo”.

Tiô Tiê̆n sih Nguyễn Văn Vũ, kăn phŏ pơkuâ Khu pêi cheăng tơrŭm pêt kơphế krúa Măng Đen, tíu ki kĭ tơkêa ƀă 87 rơpŏng kuăn pơlê ai tâi tâng ƀăng tơnêi pêt kơphế tíu hngíu dâng 100 ha a cheăm Giếu, Măng Cành ƀă Đăk Tăng vâ mơjiâng inâi Cfé de Măng Đen:

 “Pêi cheăng ƀă vâi krâ nhŏng o mê pin athế tá hiâm mơno ƀă vâi krâ nhŏng o, rơtế hnê mơhno cheăng ăm vâi krâ nhŏng o mê nếo tơƀrê. Pakĭng mê ngin ối rơhêng vâ khu kăn pơkuâ cheăm tơring rơtế ƀă ngin veăng kum kơhnâ tâ nếo xua 1 ha kơphế Arabica tâng pêt tro kih thuât mê tiô troăng hưh cơ Oganic nếo mê ki kơnâ gá hên khât tâk 3, 4 hdroh tâng pơchông ƀă pêt tiah hmâ nôkố”.

Tung tâi tâng ƀăng tơnêi 3.500 ha kơphế tíu hngíu Arabica dêi kong pơlê Kon Tum krê a tơring Tu Mrông nôkố ai 1.700 ha. Pôa Dương Thái Khoa, ngế xiâm ngăn Ƀơrô pêi chiâk deăng ƀă mơnhông thôn pơlê tơring tối rơdêi, ki khât gá ăm hlo kơphế tíu hngíu gá tơtro ƀă hyôh kong prâi, tơnêi tơníu a hên cheăm tung tơring. Tung pơla po rơdâ ƀăng tơnêi pêt hdrê kơphế tíu hngíu dêi kong pơlê xuân chía tơ’lêi. Ƀă kơxô̆ liăn châ xo hên tâ pêt pôm loăng, pêt báu, kơphế tíu hngíu dế kum kuăn pơlê ƀă ki hên cho hdroâng kuăn ngo Rơteăng ai tơ’nôm liăn pêi lo kum xut tah hrâ mơnguâ kơtiê xơpá:

 “Xua tơdroăng tơmâng ngăn hnê mơhno dêi Khu pơkuâ ngăn Đảng, tơdroăng veăng kum dêi mâu khu râ, kơvâ cheăng, khu pú hên măt trâ̆n sap ing râ tơring chu troh a cheăm ƀă tơdroăng ki pêi pro dêi tâi tâng dêi mâu kuăn pơlê tơdroăng tơbleăng pêt hdrê kơphế tíu hngíu hiăng pro pơxúa tơƀrê, pei lo liăn ăm kuăn pơlê veăng kum xut tah hrâ mơnguâ kơtie xơpá. Kơphế tíu hngíu kố xuân cho môi túa hdrê ki ai hlâu, ki rơdêi dêi kong pơlê. Tơring pơtối tơkŭm pêt kơphế kố a tơring”.

Maluâ hiăng mơnhên châ ki tơƀrê rôh apoăng la tơdroăng tơkêa pêt kơphế tíu hngíu dêi Kon Tum xuân ai hên tơdroăng kak mơnhông. Ki xiâm má môi cho tơdroăng ki hên mâu rơpŏng ki pêt kơphế iâ êt, iâ rak ngăn ôh tá ai plâi kơtốu lĕm. Tung 2.800 ha a kong pơlê krí xo châ, dâi lĕm bu châ 13,4 tă kơphế kloăng tung môi ha. Hên rơpŏng kuăn pơlê ối krí plâi ối drêh mê chiâng tơdjâk troh ki ôh tá dâi lĕm.

Vâ châ tiô pơkâ dâi lĕm ƀă ki kơnía dêi kơphế tíu hngíu, nếo a chê kố Khu pơkuâ ngăn Đảng Kon Tum hiăng pơkâ Mơgêi kơxô̆ 1228 ‘na troăng hơlâ ‘mâi mơnhông ƀă pêt kơphế tíu hngíu a kong pơlê. Tung mê, mơnhên tơdroăng ki vâ pêt kơphế tíu hngíu tiô troăng rơkê, krá tơniăn, mơjiâng tíu ki kơnía, tơtro ƀă inâi “Kơphế tíu hngíu Kon Tum”, veăng kum mơdêk pêi lo liăn ăm mâu rơpŏng ƀă khu tơrŭm veăng pêt, uâ pơliê, tê kơphế veăng kum mơdêk cheăng kâ rêh ối pơlê pơla dêi kong pơlê. Ki xiâm pêi pro ki kong pơlê Kon Tum pơkâ cho troh hơnăm 2025 po rơdâ ƀăng tơnêi pêt hdrê kố tâk troh 5 rơpâu ha; troh hơnăm 2030, pêt troh 7 rơpâu ha, tung mê dâng 2 rơpâu ha tơrŭm pêt tiô pơkâ tơrŭm.

Ki ahdrối tâ, mơnê kơ pôa hiăng veăng tơpui tơno kố! Ô pôa, ƀă kơpong tơring Kon Plông, kong pơlê Kon Tum mê kơphế ki pêt a kong a kong ki ai hyôh hngíu ga ai pơxúa ki klâi tung mơnhông pêi cheăng kâ dêi kuăn pơlê, maluâ ƀă hdroâng kuăn ngo ki iâ mơngế?

Pôa Phạm Thanh Bình: Loăng kơphế pêt a tơnêi hyôh kong hngíu a tơring Kon Plông châ mơnhên tối cho tơtro, mê cho tro ƀă hyôh tô hngíu, tro ƀă tơnêi tíu, xua mê, tơdroăng pêi pêt, rak ngăn hdrê loăng plâi ga khoh châ tơƀrê, dâi lĕm, ai plâi hên.

-Vâ po rơdâ tơnêi pêt, mơdêk ki dâi lĕm dêi hdrê loăng kơphế ki pêt a kơpong tơnêi hyôh hngíu, mâu hơnăm hdrối mê hía nah, tơring Kon Plông hiăng ai troăng hơlâ pơkâ pêi ti lâi?

Pôa Phạm Thanh Bình: Ki má môi, mê cho kal mơ’no liăn vâ po rơdâ mâu tíu ki tơkŭm pêt hên, tơtro ƀă tơrêm kơpong ki ai hyôh kong prâi pơrá phá dêi pó, tơtro ƀă tơnêi tíu dêi kong pơlê. Ki má péa nếo, kal athế tăng rah hdrê loăng ki tơtro ƀă hyôh kong prâi, tơnêi tíu ƀă kih thuât pêi pêt, rak ngăn dêi kuăn pơlê. Ki má pái, mê cho kal athế hlê plĕng ki dâi lĕm, ki plâi kơtốu dêi loăng kơphế ki hiăng dó inâi kơphế dêi Măng Deang.

-Tuá tơŭm cheăng pơla kuăn pơlê ƀă Khu pêi cheăng tơrŭm, khu mơdró kâ dế pro pơxúa kân khât tiah lâi ƀă mơngế ki pêt kơphế kong hngíu?

Pôa Phạm Thanh Bình: Tung lâp tơring dế pơkâ pêi pro hên túa cheăng ki tơrŭm pêi chiâk pêi deăng, tơrŭm ki kơnía pơla khu mơdró kâ, khu pêi cheăng tơrŭm, khu pro nhŏng o tơrŭm ƀă kuăn pơlê tung tơdroăng mơdâ pêt, tơrŭm rôe xo, uâ mơdiê kế tơmeăm dêi kuăn pơlê. Dế nôkố dế pơkâ pêi pro ki má môi, mê cho tơdroăng tŏng kum cheăng xiâm tơnêi têa tơrŭm pêi chiâk pêi deăng ƀă tơdroăng kơxô̆ 98. Ki má péa nếo tơrŭm cheăng tro tiô tơdroăng ki mơhnŏng vâ pơla Khu mơdró kâ, Khu pêi cheăng tơrŭm ƀă khu pêi tơkŭm ƀă kuăn pơlê tung tơdroăng kĭ tơkêa vâ kum rôe tơmeăm, tŏng kum tung pêi pêt kơphế.

Drêng tơdroăng ki rak ngăn, túa cheăng pêi pêt kơphế ối trâm hên ki xahpá dêi kuăn pơlê mê tơdroăng tơrŭm cheăng ƀă khu mơdró kâ mê vâi tŏng kum hên ‘na kih thuât, tơdroăng hnê tối, tơdjâ pêi pro tiô túa ki lăm séa mơnhên ngăn rơpŏng hngêi pêi, kuăn pơlê pêi, lăm ngăn kơdrum deăng vâ rơtế ƀă vâi krâ-nhŏng o thăm mơdêk ki kơnía git, ki tơƀrê dêi loăng kơphế ga ai tơdjâk hên troh tơdroăng ki dâi lĕm dêi kơphế.

-Kơnôm ing túa pêi chiâk pêi deăng, mơdêk tơdroăng rôe xúa kế tơmeăm, mơnhông pêi pêt kơphế a kong hngíu, tơdrêng ƀă ki pơxúa tung pêi lo liăn ngân dêi kuăn pơlê, mê ối ai tơdroăng xúa ki klâi nếo?

Pôa Phạm Thanh Bình: Hdrối nah, tơdroăng pêt kơphế dêi kuăn pơlê ki hên cho pêt krê, ukố umê, iâ êt. Ki má péa nếo, tơdroăng po văng nhâ, rak ngăn, ki má pái cho tơdroăng krí tá hâi tơniăn tro tiô túa cheăng xua mê, tơdroăng ki rôe kơphế bu iâ êt, ki hên to khu mơdró kâ pá kong ki tăng rôe, mê troh nôkố, ngin hiăng tơrŭm ƀă khu mơdró kâ kĭ tơkêa, ai tơdroăng tơhrâ tung tơdroăng rôe kơphế dêi kuăn pơlê, la kloăng kơphế athế dâi lĕm, tơtro khât dêi kloăng kơphế ki pêt mơjiâng a kong hngíu.

Mâu túa cheăng ki tơrŭm pơla mâu tơring, cheăm mê ai tơdroăng ki nếo, châ tơƀrê tâ, ai tơdroăng ki pơxúa, pêi lo liăn ngân ăm tơná kuăn pơlê. Ki nhên, apoăng mê khu mơdró vâi châ ai tŏng kum ‘na kih thuât pêi pêt, rak ngăn, châ tŏng kum ‘na hdrê, phon rơvât ƀă ki rơhêng vâ tung pơla cheăng séa mơnhên ngăn tung pơla krí xo plâi vâ tê ăm vâi ê, ăm kuăn pơlê tung tơdroăng tơkêa rôe xo kơphế ƀă kĭ tơkêa rôe tro tiô yă ki tê a kơchơ, xua mê kuăn pơlê châ tê dêi kơphế tơniăn, hmiân tuăn pêi pêt, rak ngăn ƀă tê dêi kơphế. Yă tê ăm mâu ngế mơdró pá kong, vâi hmâ tí tăng rôe dêi kuăn pơlê bu ai sap ing 6 rơpâu troh a 8 rơpâu liăn 1 kilố, la troh nôkố, pơla khu mơdró kâ ƀă kuăn pơlê hiăng châ kĭ tơkêa, thăm nếo kĭ tá khu kăn pơkuâ hnê ngăn tung tơdroăng rôe kơphế dêi kuăn pơlê, ai sap ing 16 rơpâu troh 20 rơpâu liăn 1 kilố.

-Tơring Kon Plông hiăng ai troăng hơlâ, túa cheăng ki lâi vâ pơtối mơdêk ki tơƀrê tung túa cheăng, mơnhông pêt loăng kơphế a kong hngíu pơla kuăn pơlê ƀă Khu pêi cheăng tơrŭm, ƀă khu mơdró kâ?

Pôa Phạm Thanh Bình: Ƀă hdrê loăng kơphế mê tơring dế tơkŭm pêi môi tung mâu tơdroăng cheăng ki xiâm tung mơnhông pêi chiâk pêi deăng. Ngin dế tơkŭm mơnhông pêt mâu hdrê kơphế ki kân rơdâ, tiô tối hdrối, troh a hơnăm 2025 ah kô po rơdâ dâng 2 rơpâu ha kơphế, la tơkŭm hên cho rak vế, pêi pro mâu kơpong ki ai tơdjâk troh kơpong ki kal xiâm tung pêi pêt, rak ngăn kơphế dêi tơring.

-Hôm, mơnê kơ pôa hiăng ai tơdroăng tơpui tơno kố!