A kơpong tơnêi dế tá hâi klêi tơdroăng ki chiâ klôh ƀă ai to nhâ huăn. Pôa Điểu Tim, ngế pơkuâ ƀon Bu NDrung, cheăm Dak Buk So, tơring Tuy Đức, ăm ‘nâi: Rơpŏng dế tơkŭm tâi ivá vâ po pông tơnêi kố pêt mắc-ca drêng rơnó mê hiăng troh. Hdrối nah, 2 ha tơnêi akố pêt tiu. Klêi mê tiu tro pơreăng tro hlâ tâi tâng. Mơhúa rơpŏng ối 2ha tơnêi pêt kơphế dế tung hơnăm krí, mê xuân ối ai liăn pêi lo kơnôm ing yă kơphế rơnó kố nah to kơnâ. Pôa Điểu Tim tối nhên: Pro kro mê kal péa pái hơnăm nếo, la xut tah hrâ mơnguâ kơtiê mê tâi tâng mâu rơpŏng tung pơlê pơrá chiâng vâ pêi:

“A pơlê ngin nôkố vâi krâ nhŏng o hiăng ‘nâi túa pêi cheăng kâ vâ mơnhông ai liăn ngân xúa tung rơpŏng hngêi. Tung pêi chiâk deăng môi tiah pêi klâng, pêt kơphế, pêt tiu ƀă hên ki ê vâi krâ nhŏng o hiăng ‘nâi xúa kih thuât vâ pêi ăm tơmeăm pêt chiâng dâi lĕm tâ. Nôkố ai hên um tơvi, rơ’jíu ƀă hên ki ê vâ vâi krâ nhŏng o hmâng, ngăn hriâm ƀối túa pêt, mê ‘nâi xúa mâu khoa hok kih thuât vâ rak ngăn hdrê pêt. Tơdroăng ki pêi chiâk deăng mơnhông, cheăng kâ vâi krâ nhŏng o hiăng tơniăn tâ hdrối nah hên”.

Pôa Trần Quốc Toàn, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan cheăm Dak Buk So ăm ‘nâi, a kơpong tơkăng kong ai hên kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo rêh ối, la ƀă tơdroăng ki mơ-eăm tŏng kum tŭm têk dêi tơnêi têa ƀă mơ-eăm dêi tơná kuăn pơlê, kơxô̆ rơpŏng kơtiê dêi cheăm hiăng kơdroh rĕng tiô rêm hơnăm. Ing rơpŏng kơtiê châ lối tơdế kơtăn kố 5 hơnăm, nôkố bu ối 8,5%.

Vâi krâ nhŏng o hdroâng kuăn ngo hiăng khên tơnôu mung liăn vâ pêt tiu, pêt kơphế, pêt mắc-ca mê pêi lo liăn hiăng chía tơniăn. Pôa Trần Quốc Toản tối, cheăm Dak Buk So hiăng pêi klêi 17 tơdroăng pơkâ thôn pơlê nếo, ƀă dế mơ-eăm troh hơnăm 2025 kô cho cheăm ki apoăng dêi tơring tơkăng kong Tuy Đức châ mơnhên cheăm thôn pơlê nếo.

“Nôkố kuăn pơlê hiăng hlê plĕng ‘na khôi túa pêt mâu hdrê loăng. Vâi krâ nhŏng o hiăng xúa mâu khoa hok kih thuât vâ mơdêk ki dâi lĕm, plâi kơtốu. Pakĭng mê, hngêi trăng troăng klông dêi thôn pơlê xuân châ ‘no liăn bro lĕm pêi pro châ tơdroăng ki vâ prôk lăm tơdroăng mơnhông mơdêk ăm vâi krâ nhŏng”.

Rơtế ƀă tiu, kơphế, mâu hơnăm a chê kố, tơring Tuy Đức hiăng pêt hdrê mắc-ca tung tơdroăng pơkâ pêt hdrê loăng, pro pơxúa tơƀrê liăn ngân. Ing 2 ha pêt mơnúa hdrối a hơnăm 2010, troh nôkố tung lâp tơring Tuy Đức hiăng ai lối 3.100 ha tơnêi pêt mắc-ca. Tung mê, 1.330 ha mắc-ca hiăng châ krí, plâi krí xo a hơnăm 2023 cho 1.800 tâ̆n pơ’leăng. Pôa Đinh Ngọc Nhân, kăn hnê ngăn Vi ƀan tơring Tuy Đức  ăm ‘nâi, lâp tơring hiăng ai 10 túa tơmeăm OCOP, tung mê ai 2 túa tơmeăm châ 4 hơlŏng cho pôm ló ƀă mắc-ca.

“Tơring dế pro pơxúa ki tơdroăng pơxúa tâng pơchông ƀă tơnêi tơnêi, hyôh kong prâi gá tơtro ƀă tơdroăng ki pêt kế tơmeăm, mâu hdrê loăng pêt kế tơmeăm ki ai yă kơnâ ‘na liăn ngân môi tiah kơphế, tiu, mắc ca. Malối cho loăng mắc ca, hên kơpong pêt chiâng lĕm la Tuy Đức cho kơpong pêt lĕm má môi”.

Tiô pôa K’Khét Atô, kăn phŏ Khu ngăn hdroâng kuăn ngo kong pơlê Dak Nông, ing rôh ki vêh mơjiâng kong pơlê hơnăm 2004 nah troh nôkố, kong pơlê đi đi mơnhên kơdroh kơtiê cho hnoăng cheăng ki kal. Rơtế ƀă tơdroăng pêi pro tro mâu troăng hơlâ pơkâ dêi tơnêi têa ƀă kơpong xơpá, kơpong hdroâng kuăn ngo, mâu tơdroăng pơkâ dêi tơnêi têa, kong pơlê ối ai mâu troăng hơlâ tŏng kum krê ƀă kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo, kum tŭm têk ăm vâi krâ nhŏng o tá liăn ngân, hnê hriâm, túa lĕm tro ƀă hên ki ê.

Kơxô̆ rơpŏng kơtiê dêi kong pơlê hiăng kơdroh ing 33,7% a mơ’nui hơnăm 2004 troh nôkố bu ối 5,2%. Pôa K’Khét Atô ăm ‘nâi: Dak Nông pơkâ tơdroăng vâ pêi hơnăm 2024 rơpŏng kơtiê kơdroh 3%, ƀă mơ-eăm troh tâi hơnăm 2025 tung kong pơlê ôh tá ai xếo rơpŏng kơtiê tiô pơkâ nếo.

“Pakĭng mâu troăng hơlâ tŏng kum dêi Tơnêi têa mê kong pơlê Dak Lak ối ai troăng hơlâ tŏng kum krê dêi kong pơlê, môi tiah troăng hơlâ tŏng kum ‘na liăn laih drêng vâi krâ nhŏng o mung liăn vâ tê mơdró, troăng hơlâ tŏng kum tung hriâm tâp ăm kuăn muăn kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo, tơdroăng tơkêa rak vế mơnhông túa lĕm tro dêi hdroâng kuăn ngo dêi kong pơlê Dak Nông. Tâi tâng mâu troăng hơlâ tŏng kum mê hiăng kum mơdêk tơdroăng rêh ối liăn ngân hiâm mơno ăm kuăn pơlê. Tung pơla hdrối nah, kong pơlê Dak Nông châ mơnhên tối rơpŏng kơtiê kơdroh rĕng má môi tung kơpong Tây Nguyên”.

Mâu ivá khŏm mơ-eăm ƀă hên hĭn mâu troăng hơlâ pơkâ pêi dêi kong pơlê hiăng pro pơxúa khât drêng riân ngăn tung 20 hơnăm hdrối, Dak Nông cho môi tung 10 to kong pơlê ki ai kơxô̆ rơpŏng kơtiê kơdroh rĕng má môi tung lâp tơnêi têa ƀă ối apoăng kơpong Tây Nguyên.