Prôk chêng a troăng pa ngiâ hngêi, peăng ngiâ cho Plông kân tíu xiâm dế pro, pôa Lê Trúc Phương tối, hơnăm 1975, klêi kơ’nâi châ tơleăng lĕm Gia Nghĩa, kong pơlê Quảng Đức ton nah châ ‘mot tơrŭm tung kong pơlê Dak Lak. Tá khu kăn pơkuâ rơtế ƀă kuăn pơlê hiăng tơdjuôm ivá môi hiâm mơno kơhnâ mơ-eăm tơkâ luâ xơpá, hbrâ mơdât mâu tơdroăng ki khu fulro vâ bro tơ’nhiê tơnêi têa, ƀă rak vế krá tơniăn tíu tơkăng kong tung rôh tơplâ xâ khu lêng Khmer Đỏ hơnăm 1979.

Ối a kơpong tơnêi kố ing mâu hâi ki veăng tung Vi ƀan lêng pơkuâ hơnăm 1975, mê ai 2 hneăng pơtối tối pro kăn pơkuâ hnê ngăn Đảng tơring Dak Nông (ối tung kong pơlê Dak Lak ton nah), pôa Lê Trúc Phương hlo, Gia Nghĩa - Dak Nông mơ-eăm ing drêng vêh mơjiâng kong pơlê hơnăm 2004:

“Tung 20 hơnăm mê Gia Nghĩa hiăng hơ’lêh rêm hâi. Mơni kô chiâng vâ hlo cho hdrối mê Dak Nông nếo châ xúa on tơhrik tơnêi têa, hngêi trăng troăng klông bu ối iâ, tơdroăng khăm pơlât hnê hriâm túa lĕm tro pơlê pơla ối kơtiiê xơpá khât, pơtih môi tiah cho tá pơlê kong krâm mê bú ai 1 to hngêi trung hriâm râ má pái, lăm tơ’noăng rôh ki mê nah troăng prôk xơpá, rơxế kơto xuân ôh tá ai. La troh nôkố mê hiăng hơ’lêh tâi tâng”.

Cheăng kâ pơlê pơla a kong pơlê Dak Nong hiăng hơ’lêh tâi tâng tung luâ 20 hơnăm. Hơnăm 2023 tâi tâng tơmeăm pêi lo (GRDP) châ vâ chê 24 rơpâu rơtal liăn, pêi châ liăn rêm ngế lối 68 rơtuh liăn, tâk 12 xôh tâng pơchông ƀă hơnăm 2004. Ƀă ki rơdêi kơdroh kơtiê rĕng ối tung TOP ki apoăng lâp tơnêi têa. Dak Nông hiăng hluăn ing kong pơlê kơtiê ing 3 hơnăm hdrối. Mâu tơdroăng ki ai hlâu ki pơxúa dêi kơpong tơnêi kố dế rế hía rế châ tăng xúa tơƀrê ƀă tơdroăng ki vâ pêi mơnhông chiâng kong pơlê chía niân dêi kơpong Tây Nguyên.

Klêi kơ’nâi 20 hơnăm ing rôh ki pơtê dêi tơdroăng cheăng tê mơdró a Pơlê kong kân Hồ Chí Minh troh a kơpong tơnêi nếo Dak Nông pêi chiâk deăng, pôa Nguyễn Ngọc Trung, a cheăm Dak Nia, pơlê kong kơdrâm Gia Nghĩa hiăng ai môi ƀăng tơnêi 17 ha pêt sầu riêng, pêi châ lối chât rơtal liăn rêm hơnăm.

“Hơnăm 200 mơjiâng kong pơlê mê á ai rôh lăm prôk tơkâ luâ luâ Dak Nông kố. Á hlo tơnêi kân rơdâ kuăn mơngế iâ, hyôh kong prâi tơniăn, á roê tơnêi tơmeăm akố, pêt sầu riêng. Mâu hơnăm apoăng xuân xơpá khât. Troh nôkố mê tơnêi pêt sầu riêng kố hiăng châ hbru ăm mah kơxô̆ kơpong pêt tơdrêng tung rôh apoăng dêi kong pơlê”.

Ƀă hên tơmeăm ki ai hlâu, Dak Nông nôkố dế pơtối hơ’lêh rơdêi, tơ’mot mâu khu ‘no liăn cheăng. Pôa Nguyễn Văn Châu, kăn pơkuâ hngêi pơkeăng a hên kong pơlê ăm ‘nâi, ki hơniâp ro ƀă tơdroăng ki tơdrăng dêi kăn pơkuâ kong pơlê Dak Nông, hlo mâu tơdroăng kơhnâ tung tơdroăng tê mơdró, mơdró kâ hiăng rĕng vâ ‘no liăn pêi cheăng a kong pơlê kố.

“Nôkố ngin troh a Dak Nông ‘no lăn pêi cheăng rơtế bro 2 toăng hngê pơkeăng: má môi cho hngêi pơkeăng a Pơlê kong kơdrâm Gia Nghĩa ƀă hngêii pơkeăng ki má péa cho a tơrng Čư̆ Jut. Mê hvái ngăn tung pơla ‘no liăn cheăng a mâu kong pơlê, ki xiâm cho rĕng cho kal khât. Vâ rĕng athế tơdrăng, nhên, cho athế pơkâ tơleăng pơtối hlối mâu tơdroăng vâ pro tiah lâi ăm khu ki ‘no liăn cheăng ai tơdroăng tơƀrê má rĕng má môi”.

A hơlâ peăng Hdroh dêi Tây Nguyên tơdjêp ƀă kơpong Đông Nam Bộ, kong pơlê Dak Nông ai hên kế tơmeăm ki ai hlâu pơxúa vâ mơnhông. Klôh ki ai eâk meăm bauxite châ mơnhên tối ai hên má môi Đông Nam Á. Kong pơlê xuân ối tung TOP apoăng tung lâp tơnêi têa ‘na ki ai hlâu ‘na mơnhông mâu on tơhrik ki vêh ‘mâi bro môi tiah on tơhrik kơtâu ƀă tôu mâ hâi, on tơhrik khía. Hyôh kong prâi tơniăn, tơnêi tơníu hơpok lĕm, mơnhŏng têa hên cho ki pơxúa vâ Dak Nông pêt mâu hdrê loăng ton hơnăm, loăng plâi kâ, păn mơnăn mơnoâ. Hên tơnêi tơníu kong kế ki châng xêh krip tơdrŏm ƀă Tíu hyô ngăn tơnêi tơníu lâp plâi tơnêi UNESCO Dak Nông, long Tà Đùng châ pơtih môi tiah “Ving Hạ Long a Tây Nguyên” rơtế ƀă túa lĕm tro dêi 40 hdroâng kuăn ngo nhŏng o, Dak Nông cho kơpong kế tơmeăm tơnêi tơníu lĕm bro tơmối hâk vâ troh ngăn.

“Tơnêi lĕm, chêm hrâp”, troh nôkố, Dak Nông hiăng tơ’mot châ 412 tơdroăng tơkêa ‘no liăn cheăng dêi kong têa ê, ƀă tâi tâng kơxô̆ liăn chêh inâi ‘no cho 85.500 rơtal liăn. Pôa Hồ Văn Mười, Kăn hnê ngăn Vi ƀan kong pơlê Dak Nông, tơngah, tung la ngiâ kong pơlê kô tơ’mot châ mâu grup pơkuâ cheăng kâ kân ‘no liăn pêi cheăng, cho mâu khu ki ‘no liăn ki kal bro ivá rế hía rế mơnhông tơƀrê ‘na cheăng kâ pơlê pơla.

“Hneăng hôp Đảng ƀô̆ kong pơlê Dak Nông rôh má 12 mơnhên 3 tơdroăng ki kal dêi tơdroăng cheăng kâ, mê cho: mơnhông kơmăi kơmok bauxite alumin nhôm, on tơhrik ki vêh bro, kơmăi kơmok uâ pơliê kế tơmeăm; mơjiâng pêi chiâk deăng xúa kơmăi kơmok chal nếo krá tơniăn tiô tơdroăng kơnía; tí tăng ƀă mơnhông ki ai hlâu ôm hyô. Tơdrêng amê, kong pơlê rah xo 3 tơdroăng ki tơƀrê tung la ngiâ; hơ’lêh rơdêi tơdroăng ki ‘no liăn cheăng tê mơdró, ki hdrối tâ cho hơ’lêh chêh bro hlá mơ-éa; ki kal cho hngêi trăng troăng klông; mơjiâng mâu ngế cheăng. Ƀă ngin đi đo tơtrŏng troh hiâm mơno, tơdroăng rơhêng vâ mơ-eăm, mơdêk ivá rơdêi tơrŭm dêi kăn ƀô̆ đảng viên ƀă kuăn pơlê mâu hdroâng kuăn ngo vâ ăm Dak Nông mơnhông rĕng ƀă krá tơniăn”.

Dak Nông tiô nâl M’Nông cho “kơpong tơnêi dêi têa plông inâi têa plôi” (Dak cho Têa, Nông cho Plôi). Klêi kơ’nâi 20 hơnăm vêh mơjiâng kong pơlê, kơpong tơnêi lĕm dế châ xo mâu kế tơmeăm ki lĕm tơƀrê ing tơdroăng ki hơ’lêh rơdêi. Mâu kế tơmeăm ki ai hlâu, ivá rơdêi dế rế hía rế châ Dak Nông tí tăng mơnhông tơƀrê, tơmiât troh tơdroăng vâ pêi “Kong pơlê rơdêi – Kuăn mơngế kro – Kong kế lĕm – Pơlê pơla tơrŭm tơroâ”.