Tung to lâi hơnăm kố, loăng kong ki Kŏng ti rak ngăn kong Krông Bông, tơring Krông Bông, peăng mâ hâi lo pa hdroh kong pơlê Dak Lak chiâng tíu ki xiâm khu ‘mêi ko ‘nhiê kong. Hên poh xá drô kĭng ƀă mâu tơring Ea Kar, MDrak, kong pơlê Dak Lak ƀă tơring Khánh Vĩnh, kong pơlê Khánh Hòa, malối cho mâu chiâk deăng drô kĭng troăng kân tơdrăng lĕm Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột dế pro, kong tro vâi ko ‘nhiê ó. Hên kân hiăng tro vâi ko loăng, chôu muih. Hên xiâm loăng hiăng tro vâi uâ cho nếo klêi chôu, ki kân dêi loăng châ môi plê mơngế kuâ.

Pôa Bùi Quốc Tuấn, Ngế pơkuâ Kŏng ti rak ngăn kong tơring Krông Bông ăm ‘nâi, lối 2 rơpâu rơpŏng, dâng 17 rơpâu ngế kuăn pơlê lo ing mâu kong ngo peăng Kơnhŏng mot lăm rêh ối tung kong dêi kŏng ti, chiâng ko ‘nhiê kong hên tiah mê. Tơdrêng amê, hên tơdroăng tơkêa bro ki kal pro ‘na rơchôa, troăng prôk tơbleăng pêi a kong pơlê ai xo tơvêh tơnêi ối, tơnêi pê kâ dêi kuăn pơlê la hâi pêi tro tơdroăng pro pơlê nếo, chiâng ai tơdroăng hên kuăn pơlê mot tung kong dêi kŏng ti ko ‘nhiê kong, hdi tơnêi.

“Tung mâu hơnăm achê pơla kố hiăng tơbleăng mâu tơdroăng tơkêa bro ki kân, mê cho long têa Krông Pač Thượng, troăng Peăng mâ hâi lo Trường Sơn, ƀă ki kân má môi cho troăng kân tơdrăng lĕm Khánh Hòa - Ƀuôn Ma Thuột. Phân trường Ea Tlong cho tíu ki hên má môi sap troăng kân tơdrăng lĕm cho hiăng hlo ai tơdroăng kuăn pơlê ok trếo pơkeăng kơdê loăng kong, pá ‘nâng tơdroăng lăm ngăn, rak ngăn kong. ‘Na ki tơdjâk gá ti mê, mê chiâng rế hía kong rĕng ó ‘nâng’’.

A peăng mâ hâi lu ‘na kơnhŏng Dak Lak, lối 5 rơpâu 800 ha kong tung tâi tâng 8 rơpâu 800 ha kong dêi kŏng ti rak ngăn kong Ƀuôn Ja Wầm (tơring Čư̆ Mgar) hiăng ôh tá hlo kong xếo. Dâng 3 rơpâu ha ki u ối, vâi tối cho kong la ôh tá xê môi tiah kong loăng hiăng tro vâi ko hên hĭn. Nôkố, kong akố xuân pơtối tro vâi ko hmâng to vâ. Peăng kong ki tro ko hên, kơtăn tíu rak ngăn kong péa pái hrĭng met. Pôa Trần Hồng Minh, kăn ƀô̆ pơkuâ ngăn tíu rak ngăn kong kơxô̆ 1, Kŏng ti rak ngăn kong Ƀuôn Ja Wầm ăm ‘nâi, mâu ngế ko kong achê kố tơnôu ‘nâng, ôh tá xâu ki klâi ƀă vâi pơkí kí.

Ôh tối achê lơ hơngế, alâi ối kong vâi xuân lăm ko ‘nhiê a tíu mê. Drêng châ hlo, vâi ‘nêk pin nếo, ‘nêk hlối khu rak ngăn kong. Pôa Minh xuân hiăng tro chât ngế ki ‘mêi ‘nêk thế mot pơlât a hngêi pơkeăng:

“Kuăn pơlê vâi lăm rêh ối hmâng vâ tung kong, vâi hdi tơnêi kong hmâng to vâ mê pin pá vâ châ ‘nâi. Nôkố rế pá khât, á ngế ki lăm trih amê, vâi hêng hôu vâi prôk troh a tíu a gak ngăn vâi tôu pâm ‘nêk á, klêi mê mot pơlât a hngêi pơkeăng, vâi ‘mêi, ôh tá xâu ki klâi ôh ’’.

Pôa Nguyễn Công Văn, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan kuăn pơlê tơring Čư̆ Mgar, kong pơlê Dak Lak tối ki khât ki tô tuăn a tơring kố drêng kuăn pơlê ki lăm prôk ối hmâng vâ ko ‘nhiê kong, hdi tơnêi. Tung pơla mê ki pá ‘na rak ngăn kong rế kân tâ drêng mâu khu rak ngăn kong rế hên ngế pơtê cheăng. Hên mơngế ki pơkuâ rak kong nôkố hiăng pá ai ivá vâ rak ngăn kong. Kong tung tơring mơni kô ôh tá ai xếo.

“Ai hên ngế hiăng pơtê cheăng chiâng ai tơdroăng kŏng ti rak ngăn kong tung tơring Čư̆ Mgar vâ tối hiăng pá ai ivá rak ngăn kong. Tung tơring Čư̆ Mgar kong tro vâi ko vâ tâi. Lăm ngăn kong ăm hlo hiăng hía kong la lâi nah ôh tá ‘nâi nhên’’.

Tung pơla mê, kong tro ko ‘nhiê ó, hên ngế pơkuâ rak kong a Dak Lak dế tơngôu lôi ti mê ôh tá vâ rak ngăn khât, thăm nếo, xâu hnoăng cheăng tơná, hên mâu ngế pơkuâ rak kong ôh tá vâ tối tơbleăng khât mâu tơdroăng, chiâng ai tơdroăng mâu kơ koan khu râ pơkuâ cheăng lăm ngăn, kong hiăng ôh pá hlo ai, tơnêi kong hiăng tro vâi hdi tâi pá vâ tơleăng pơxâu. Pôa Lê Văn Nuôi, kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan kuăn pơlê tơring Ƀuôn Đôn, kong pơlê Dak Lak tối tiah kố:

“Ki hdrối ôh tá ‘nâi, séa ngăn ôh tá tâi, má péa kơtôa tơdroăng xôi. Tơdroăng kuăn pơlê lăm prôk ối hmâng vâ ko kong kơtăn kố 10 hơnăm la troh nôkố nêó châ ‘nâi, vâ tối nhên ngế pơkuâ rak kong xâu tơdroăng xối tơná mê ôh tá khĕn vâ tối ăm mâu kăn cheăm, tơring, ƀă mâu kơvâ cheăng ‘na ngăn kong dêi kong pơlê vâ tăng troăng ki vâ pêi pro. Drêng châ ’nâi tiah ôh tá ‘nâi hnoăng cheăng mê tơpôu kơ ngế ki lâi, klêi mê vâi mơnĕn dêi rơpó’’.

Hơnăm 2023, khu râ pơkuâ cheăng Dak Lak châ ’nâi, pro hồ sơ ăm 1 rơpâu 36 ngế ki ai xôi ‘na luât ‘na loăng kong, 246 ha kong tro ko ‘nhiê. Kơxô̆ ko ‘nhiê kong ƀă tơnêi kong tro ko ‘nhiê tiô riân ngăn mê, la hâi tối tâi tâng ki ai khât. Vi ƀan kuăn pơlê dêi kong pơlê Dak Lak xuân ‘nâi, tơdroăng cheăng, tơplâ mơdât, pơxâu mâu ki xôi luât ko ‘nhiê kong ối mơhno ăm hlo ki pá. Tơdroăng kuăn pơlê ko muih kong, tê rôe, chơ loăng, kuăn kiâ kong hmâng vâ, hdi tơnêi kong pá vâ châ ‘nâi.

Pôa Nguyễn Hoài Dương. Ngế cheăm tung khu kăn Đảng kong pơlê, Ngế pơkuâ Ngăn ‘na chiâk deăng ƀă mơnhông thôn pơlê kong pơlê Dak Lak ăm ‘nâi, ki tô tuăn má môi nôkố kuăn pơlê lăm prôk ối hmâng vâ, mot tung kong ko ‘nhiê kong, muih kong hdi tơnêi kong hlo hên a mâu cheăm tung tơring. Ki tơdjâk tơdroăng kố kân la cheăm tơring hâi ai troăng rơhlâ ki tơtro, kal troh xiâm tơnêi têa tơmâng cheăng kum:

“Ai hên kơpong ối ai kuăn pơlê lăm rêh ối hmâng vâ xuân hâi  châ  mơhno ăm vâi tíu ối tơniăn, mê chiâng ai  tơdroăng kuăn pơlê ko kong hdi tơnêi hmâng vâ. Hlo tơdroăng mê, kong pơlê xuân hiăng hnê mơhno ăm mâu tíu pêi cheăng, kơvâ cheăng mơjiâng pro mâu tơdroăng tơkêa tơniăn ‘na kuăn pơlê lăm rêh ối hmâng vâ. La nôkố dế trâm mâu tơdroăng pá, xua  liăn xiâm tơnêi têa ôh tá ai hên vâ pro tơniăn ăm kuăn pơlê ki lăm prôk ối hmâng vâ”.

Ƀă tơdroăng ko ‘nhiê kong hmâng lơ vâ tiah mê, mơngế ki ko kong ôh tá xâu kơ luât. Tung pơla mê, hên ngế pơkuâ rak ngăn kong tơngôu ôh tá râ rak ngăn khât, hên ngế pơkuâ rak kong ôh tá ai ivá rak ngăn kong, hên cheăm, tơring tung kong pơlê Dak Lak mơni kô ôh tá ai xếo kong.