Tung toăng hngêi meăm mơjiâng kân rơdâ, ngoh Y Huốt, ối a pơlê  Dak Gân, cheăm Dak Gằn, tơring Dak Mil, phiu ro, hơnăm kố nah kong prâi tơ’lêi ăm tơdroăng pêi báu, pêi kơphế. Kơhnâ hriâm troăng pêi kâ, rơpŏng ngoh hiăng ai pêi lo liăn tơniăn, rôe mâu kơmăi kơmok kum tung rêh ối, pêt mơjiâng tơmeăm ƀă ăm mâu kuăn ‘nĕng hriâm tâp.

“Rơpŏng ai 3 sao, pêi lo châ 40 kơxâk báu mê xuân bê phái kâ. Kơphế mê ai 2 hectar, pêi ôh tá châ môi tiah tíu ki ê xua tơnêi ôh tá lĕm to lâi laga xuân pêi lo châ 5 tâ̆n kloăng. Tiu mê xuân ai to lâi xiâm. Tối tơdjuôm á pêt hâ tơnêi, nôkố pêi ƀă troăng pơklêp hdrê nếo vâ pêi lo châ hên tâ’’.

Ing pêi chiâk deăng pêi kâ, kuăn pơlê pêi chiâk deăng kong pơlê Dak Nông dế tơmiât troh pro kro mơdrĭng ƀă tơdroăng pêt mơjiâng tơmeăm tiô troăng ki kơnâ. Drêng kong tô khăng khoăng, laga kơdrum tiu dêi rơpŏng ngoh Nguyễn Văn Tú, ối a cheăm Trường Xuân, tơring Dak Song xuân ngiât lĕm. Ngoh tối ăm ‘nâi, pêt tiô troăng hưh cơ ôh tá kum kơdrum loăng tơniăn mê ối tơniăn ivá ƀă châ tơƀrê cheăng kâ hlo nhên khât:

“Hdrối nah pêi xúa hên pơkeăng kơdê ôa hdrong xua mê cho tơdjâk ‘mêi. Drêng pơhlêh pêt tiô troăng sinh hok mê á ôh tá xôh pơkeăng kơdê ôa hrong, nhâ, mê bu xúa eâk kơpôu ro, eâk í, phon vi sinh tê. Kơ’nâi mê tiô Khu tơrŭm cheăng Trường Xuân pêi tiêu hưh cơ ƀă tơrŭm ƀă Hoàng Nguyên nếo, mê tơmeăm nôkố hiăng tê ngi kong têa Nhuk, Mih, Châu Âu. Yă tê đi đo kơnâ tâ kơchơ mơdró, nôkố đi đo lối 120 rơpâu liăn/kilô’’.

Cho tíu cheăng ki tơdjêp 200 ngế kuăn pơlê pêi chiâk deăng vâ chê 1.000 hectar tiu túa ki rơvât, choi phon hlá nhâ, eâk ro vâ tê ngi kong têa ê, jâ Trần Thị Thu, Kăn pơkuâ Khu tơrŭm cheăng Hoàng Nguyên, ối a cheăm Thuận Hà, tơring Dak Song, tối túa ki rơkê tơtro, mê cho kal thế pơkâ nhên ƀă tơkŭm mơngế vâ pêi pro.

“Má môi, ngin hbrâ kơpong pêt vâ mơnhên hưh cơ tiô pơkâ lâp plâi tơnêi. Má péa, hbrâ kơxô̆ liăn vâ rơtế kuăn pơlê pêi chiâk deăng vêh rak tơmeăm. Má pái, ngin ti tăng mâu ngế ki rôe ƀă kĭ tơkêa mâu tơkêa tiô tro pơkâ lâp plâi tơnêi. Á tơmiât cho loi tơngah pơkâ kal khât troh tơdroăng tê mơdró rơtế khu tơrŭm cheăng’’.

Tiô pôa Phạm Tuấn Anh, Kăn pơkuâ Khu pơkuâ ‘na pêi chiâk deăng ƀă mơnhông mơdêk thôn pơlê Dak Nông, troh nôkố lâp kong pơlê hiăng ai 65 tơdroăng tơdjêp pêt mơjiâng tơmeăm, tê tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng ƀă dâng 10.000 rơpŏng veăng. Lối 25.000 hectar loăng plâi tŭm túa châ tơkŭm pêt mơjiâng tiô mâu pơkâ mơnhên mơtiah VietGAP, hưh cơ, HACCP, 4C, UTZ...

Kong pơlê hiăng mơjiâng 4 kơpong pêi chiâk deăng xúa kŏng ngê̆ rơxông nếo ‘na kơphế, tiu, báu klâng, tâi tâng ƀăng deăng vâ chê 2.500 hectar. Pôa Phạm Tuấn Anh tối ăm ‘nâi, pơtối vêh tơkŭm po pêt mơjiâng tiô troăng ki kơnâ kơvâ tơmeăm khoăng, tung mê, pơkâ pêi, mơjiâng kơpong pêt kân cho troăng pêi Dak Nông dế pêi pro vâ mơnhông pêi chiâk deăng krá tơniăn:

“Cho mơjiâng mâu kơpong pêt tơmeăm khoăng ing tơdjêp kuăn pơlê pêi chiâk deăng, mâu rơpŏng krê ing mâu khâu tơrŭm cheăng, khu tơrŭm cheăng. Ing tơrŭm cheăng mê pin nếo ai ivá vâ krếo thế mơ’no liăn cheăng, tơkŭm po pêt mơjiâng ai mơnhên, vâ châ ăm mah kơxô̆ kơpong pêt ƀă troăng pêi ai tơdjâk. Kơvâ pêi chiâk deăng ngin dế tơbleăng ăm Vi ƀan kong pơlê ai mâu troăng vâ troh hơnăm 2025 tâi tâng mâu kơvâ cheăng thế mơjiâng châ mâu kơpong pêt mơjiâng tơmeăm tơkŭm ing mâu khu tơrŭm cheăng ƀă tơdjêp châ ƀă mâu khu tê mơdró ki rôe, uâ mơdiê pro vâ tê ngi kong têa ê’’.

Pôa Lê Trọng Yên, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan kong pơlê Dak Nông tối, pêt mơjiâng tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng mơnhông hiăng kum djâ Dak Nông hluăn ing kong pơlê kơtiê sap ing hơnăm 2020, ƀă dế mơ-eăm chiâng kong pơlê hôm dêi kơpong Tây Nguyên. Nôkố, kong pơlê dế mơjiâng mâu troăng pơkâ pêi troăng hơlâ nếo vâ tơkŭm mơhnhôk mâu khu mơ’no liăn cheăng, mơnhông tơmeăm ki ai hlâu, ki tơ’lêi hlâu kân ‘na tơnêi tơníu, kong prâi, mơnhông cheăng kâ pêi chiâk deăng:

“Pơhlêh troăng tơmiât pêt tiô khôi vâi krâ nah hlối pêi tơkŭm xúa mâu ki rơkê khoa hok kih thuât, ing hdrê troh phon rơvât xuân môi tiah tơdroăng pêt mơjiâng tơmeăm, tơdroăng tê tơmeăm. Ƀă pin thế mơjiâng mâu tơmeăm OCOP tơniăn mâu pơkâ vâ tơxâng kơchơ mơdró. Ki rơhêng vâ tối cho mơjiâng mâu tơdroăng ki kơnâ, mâu kơvâ ki xiâm vâ pro ti lâi uâ mơdiê rơbĕn lĕm, ví tơdroăng “châ hên kế tơmeăm yă chu rơpâ, châ yă ôh tá pêi lo châ hên”; mơjiâng mâu troăng pơkâ pêi troăng hơlâ ki phá tơ-ê mơhnhôk ‘na pêi chiâk deăng vâ ai mâu khu tê mơdró ki loi tơngah pro trăng râng tung tơdroăng tŏng kum ăm khu tơrŭm cheăng ƀă kuăn pơlê pêi chiâk deăng”.

Rơtế ƀă tơkŭm pêt mơjiâng tiô tơdroăng ki kơnâ kơvâ tơmeăm, Dak Nông xuân dế mơnhông pêi chiâk deăng hên ki kơnâ, ƀă mâu troăng pêi kơphế, plâi kâ hlối tơrŭm ôm hyô lăm ngăn... Kố cho mâu troăng prôk ki tro veăng kum vâ Dak Nông pêi pro pơkâ mơnhông chiâng kong pơlê ki hôm dêi kơpong Tây Nguyên tung mâu hơnăm la ngiâ.