Tung kong tô khăng khoăng dêi rơnó tô khăng khoăng, pôa Lê Hùng, ối a tôh 4, thôn Tiến Cường, cheăm Quảng Tiến, tơring Čư Mgar, kong pơlê Dak Lak chôa ‘lâng po văng tíu mơ’no têa tôh tung dế kơdrum vâ tôh roh má 3 ăm kơdrum kơphế. Têa hiu têi tiô troăng klŏng ki hiăng bro hdrối, tôh troh rêm xiâm kơphế, sầu riêng ƀă tiu. Pôa Hùng tối ăm ‘nâi, to lâi chât hơnăm pêt, kố cho hơnăm apoăng pôa tôh tung dế rơnó xiâ têa. Laga hơnăm hdrối, rơpŏng pôa pá puât toi hrĭng met troăng klŏng lo a têa plông, klêi mê tơkôm têa vâ hrik tôh ăm loăng plâi. Laga hơnăm kố, têa hiăng troh a kơdrum, pôa Hùng phiu ro:

“Hdrối nah ngin xúa têa plông drêng ai drêng ôh, ôh tá bê têa cho pá puât ‘nâng. Laga hơnăm kố troăng têa vêh tơniăn. Xuân kơnôm têa ki mơ’no ăm kuăn pơlê ngin, hlo mâu xiâm kơphế, tiu, sầu riêng châ tôh ing têa kố mê ngiât, lĕm. Kuăn pơlê ngin cho phiu ro ‘nâng’’.

Hrĭng rơpŏng kuăn pơlê a thôn Tiến Cường, cheăm Quảng Tiến dế phiu ro xua têa tôh tơdroăng tơkêa bro troh a kơdrum, ki má lối cho hơnăm kố, rơnó tô khăng khoăng ó, tơdroăng kal vâ têa tôh cho kal khât. Pôa Phan Phụ ối a tôh 1, thôn Tiến Cường, tối ăm ‘nâi, tơdroăng ki pá puât má môi cho têa tôh hiăng ai, kuăn pơlê chiâng vâ tơmiât troh tơdroăng mơ’no liăn pêt loăng plâi vâ djâ châ tơƀrê hên tâ.

“Nôkố Tơnêi têa mơ’no têa kố kuăn pơlê kơbố xuân phiu ro tâi. Cho tơ’lêi hlâu ăm kuăn pơlê, xua nôkố xúa têa môi tiah a hngêi á, po khuă mê cho tôh, cho tơ’lêi hlâu ăm kuăn pơlê. Mê ki má môi cho loăng plâi sầu riêng tung pơla vâ ai plâi mê kal têa tôh đi đo, 3 hâi thế tôh 1 xôh’’.

Ngăn têa troh a kơdrum dêi kuăn pơlê pêi chiâk deăng, pôa Vũ Đức Côn, Kăn phŏ pơkuâ ‘na pêi chiâk deăng ƀă mơnhông thôn pơlê kong pơlê Dak Lak, teăng mâ khu mơ’no liăn cheăng tơdroăng tơkêa bro xing xoăng têa tôh thôn Tiến Cường xuân phiu ro rơtế vâi krâ kuăn pơlê. Laga, parŏng tơdroăng phiu ro, xuân ối ai hên tơdroăng ki tô tuăn tơdroăng tơkêa bro kố.

Pôa Côn tối ăm ‘nâi, tơdroăng pêi pro tơdroăng tơkêa bro kreăng hên “rơkong tơpui tối”. Nhên khât cho hơnăm 2020, drêng mơ’no mơnúa, troăng klŏng xiâm bu xŏn 5 km laga tro tơhneăng troh 13 xôh. Nếo achê kố, tung dế khế 2/2024, troăng klŏng xiâm tơhneăng môi xôh nếo ƀă rêm pâ ki tơdjâk rĕng rơnêu. Nôkố, tơmeăm dế pơtối tung tơdroăng mơnúa vâ ai pơhlêh troh drêng hiăng tơniăn nếo chiâng pơcháu xúa tung pêi pro ki xiâm. Tiô pôa Côn xuân tá hâi tơniăn tơmeăm hôm pơtối ai tơdroăng ki tơhneăng lơ ôh:

“Ngin hiăng rơnêu, cho rơnêu tâi tâng tíu ki hmâ tơ’nhê dêi tơmeăm, laga, mơni ối ai tíu ki ê nếo, ƀă drêng mơ’no têa kô hlo hlối. Pơla kố nah môi tíu, tối cho cho tíu ki tơmôe xŏn 1,2 met krâ pro tá hâi tro ƀă tơdroăng ki kơchuâ pro. Troăng klŏng xŏn 6.000 met klŏng ki xiâm ƀă chât km troăng klŏng tơdjêp, tung tơdroăng mơ’no têa, xua klŏng chhá, mơ’ni têa têi, mot tung kơpong chiâk deăng dêi kuăn pơlê, kô ai mâu tơdroăng tơdjâk ôh tá ƀĕng ê ôh tá ‘nâi tối hdrối tâi tâng’’.

Tơdroăng tơkêa bro xing xoăng têa tôh thôn Tiến Cường, cheăm Quảng Tiến, tơring Čư Mgar châ Vi ƀan kong pơlê Dak Lak kĭ tâi tâng kơxô̆ liăn mơ’no 73 rơtal liăn, mơjiâng pro mơ’nui hơnăm 2019, pơkâ pêi kêi đeăng tâi tâng a khế 10/2020 laga tro hrá kêi tiô tơdroăng pơkâ pêi pro. Tơdroăng tơkêa bro châ mơnhên cho kal khât ƀă tơdjâk kân troh ƀă kơpong đi đo khăng khoăng cheăm Quảng Tiến, laga tơdroăng pêi pro ai hên tơdroăng ki ôh tá tơniăn. Hên drêng ‘nâ, khu ki rah xo pro ƀă khu mơ’no liăn tơdroăng tơkêa bro ôh tá ai rơkong tơpui tơdjuôm, thăm nếo péa pâ pơrá “mơnĕn” dêi pó. Ki má lối drêng troăng klŏng đi đo tơhneăng, khu ki mơjiâng pro tối xôi ki kơchuâ bro, khu mơ’no liăn cheăng tối cho xôi drêng mơjiâng pro.

Hơnăm 2022, Khu séa ngăn Khu xiâm pơkuâ ‘na pêi chiâk deăng ƀă  mơnhông thôn pơlê xuân hiăng mơgêi mâu tơdroăng ki ai a kố, kơdroh sap ing hneăng pro, mơnhên, kĭ ăm pêi pro, rah xo khu ki mơjiâng pro, troh krâ troăng klŏng, séa ngăn ăm xúa, chêl kơxô̆ liăn mơjiâng pro. Ƀă  tơdroăng hnê mơhno kơtăng ing Khu xiâm pơkuâ ‘na pêi chiâk deăng ƀă  mơnhông thôn pơlê ƀă Vi ƀan kong pơlê Dak Lak, troh mơ’nui hơnăm 2023, tơmeăm kô hiăng châ rơnêu lĕm, rơnêu troăng ki xiâm, teăm tơdrêng mơ’no têa tôh ăm rơnó khăng khoăng hơnăm kố. Nôkố, ai vâ chê 400 rơpŏng kuăn pơlê ƀă dâng 350 hectar loăng plâi ton hâi châ xúa ing têa dêi tơdroăng tơkêa bro.

Laga tung tơdroăng phiu ro, xuân ai tơdroăng tô tuăn xâu tơhneăng klŏng. Tâng pơtối ai tơdroăng tơhneăng, kuăn pơlê pêi chiâk deăng tro ôh tá ai têa drêng kal, ƀă khu mơ’no liăn cheăng ƀă khu ki châ rah xo mơjiâng pro mê tô tuăn pơtối mơ’no liăn, hâi khế rơnêu, rak tơniăn tíu mơ’no têa tôh. Tơdroăng kố pơkâ thế mâu kơ koan cheăng dêi Khu xiâm pơkuâ ‘na pêi chiâk deăng ƀă mơnhông thôn pơlê ƀă Vi ƀan kong pơlê Dak Lak thế pơtối séa ngăn, pêi cheăng inhên tơdroăng ki tơniăn, châ tơƀrê dêi tơdroăng tơkêa bro ahdrối pơcháu, djâ ăm xúa ton xŏn.