*Ƀă mâu vâi krâ pơlê, mơngế ki châ kuăn pơlê hâk mơjo, pơcháu ăm hnoăng cheăng ‘’Rak ngăn cheăng pơlê pơla’’, Têt troh cho roh mâu vâi krâ pơlê lăm pôu êng, rơkâu Têt, ai rơkong hnê tối pơchân, mơhnhôk mâu tơdroăng ki ai pơxúa khât ăm vâi krâ nhŏng o, ôh tá pêi pro mâu tơdroăng ki hyông troăng, hmiân tuăn pêi cheăng kâ, mơnhông pêi mơjiâng kế tơmeăm, veăng ‘no ivá mơjiâng pơlê pơla rế hía rế kro lĕm. Mâu vâi krâ pơlê đi đo pói rơhêng vâ tơdroăng rêh ối dêi vâi krâ, pơlê pơla, thăm rế hlê rơkê plĕng hên tâ.

Ki rơhêng vâ tối, kal athế ‘nâi tơrŭm, tơveăng, kum dêi pó pêi pro klêi mâu tơdroăng ki mơnhông pêi cheăng kâ tung hơnăm nếo vâ mơjiâng tơdroăng rêh ối phâi tơtô, hơniâp ro. Pôa Lick, 65 hơnăm, krâ pơlê Piơm, pơlê kân Đak Đoa, tơring Đak Đoa, kong pơlê Gia Lai ai pơtroh rơkong vâi krâ-nhŏng o achê hơngế tiah kố:

“Pâ phep pơtroh rơkong koh kơ tâi tâng vâi krâ-nhong o. Á cho krâ Plei Piơm, hơnăm nếo rơkâu ăm tâi tâng vâi krâ-nhŏng o ai ivá mo sêi, trâm hên tơdroăng pon mơhúa, pêi cheăng kâ tơtêk. Malối, tung tuăn mơno athế loi tơngah kơ Tơnêi têa, pơtối mơnhông pêi cheăng kâ, ôh tá tơmâng mâu khu ngế ‘mêi ki pro mâu tơdroăng xôi, ki pro ôh tá tơrŭm tuăn, kal athế rak ngăn, khăm pơlât ivá châ chăn, tơdroăng rêh ối tung rơpŏng hngêi lĕm ro’’.

*Maluâ rêh ối tung roh tơplâ tơplong lơ tung chal ki hơniâp lĕm, tuăn loi dêi mơngế Tây Nguyên, tung mê ai hdroâng Rơđế hiăng kum ăm Đảng, ăm kăch măng ƀă ma lối ƀă Pôa Hồ mơjo pâ ôh tá la lâi kâi hía. Tuăn loi ki mê thăm rế krá khâp drêng kuăn pơlê hlo dêi tơdroăng rêh ối tơná thăm rế hơ’lêh, rế hía rế phâi tơtô, hơniâp niân, pơlê pơla rế hía rế xông tơtêk nếo. Tung chôu phut hơniâp ro a rơnó Hơngui dêi mâu hâi apoăng mot hơnăm nếo, pôa Y Pôt Ƀkrông, ối tối cho Pôa Rôni, ối a ƀuôn Krang, cheăm Ea Bông, tơring Krông Ana, kong pơlê ai tối:

‘’Tung mâu hơnăm hdrối mê hía nah, drêng vâ chê tâi hơnăm ton, koh tơdah hơnăm nếo, ai hên tơdroăng ki hơniâp ro pơrá phá dêi pó. Á hâk ro ó khât xua ai môi tơdroăng ki tơdjuôm dêi kuăn mơngế a tơnêi têa pin, mê cho koh tơbâ hnoăng dêi Pôa Hồ mê khoh chiâng ai tơdroăng hơniâp ro tiah hâi kố. Troh klăng mot hơnăm nếo, mâu rơpŏng hngêi pơrá pôh chu, í, rơtế dêi pó tơpui tơno, tối pơchân kơ kuăn cháu ƀă hnối rơkâu kơ mâu khu xeăng pơtroh ăm ivá châ chăn, rêm ngế tung pơlê sap ing vâi krâ troh vâi hdrêng pơrá mo krá, têi ‘răng.

Á rơkâu kơ vâi krâ-nhŏng o pin pêt báu i kơpâu hên, pêt kơpê dâi lĕm, rak vế tơniăn khôi túa, vêa vong dêi hdroâng kuăn ngo tơná, rơtế dêi pó tơrŭm ƀă mâu hdroâng kuăn ngo nhŏng o vâ mơnhông tơtêk’’.

*Mơ’no tơdroăng pơkâ pêi ‘’Têt hơ-ui kum veăng’’ rơnó Hơngui Quý Mão hơnăm 2023, kong pơlê Dak Nông hiăng tơkŭm lăm hbruô tơmeăm ai 30 rơpâu hnoăng tơmeăm, rêm hnoăng mê kơnâ châ 400 rơpâu liăn ăm mâu kuăn pơlê (tung mê, ai mâu rơpŏng kơtiê tung inâi kơtiê, ƀă mâu rơpŏng hngêi ki kơtiê tung pơlê pơla) vâ tŏng kum teăm tơdrêng ăm vâi krâ - nhŏng o koh tơdah Têt. Pôa Y Ghông, Krâ pơlê U2, pơlê kân Ea Tling, tơring Čư̆ Jut, kong pơlê Dak Nông tối ăm ‘nâi: tơná pôa cho ngế ki lăm pro kăch măng rơxông hdrối nah, đi đo châ tơdroăng tŏng kum dêi Đảng ƀă Tơnêi têa.

Mâu ngế ki kơtiê a pơlê cheăm xuân pơrá châ xo tơmeăm tŏng kum drêng Têt troh rơnó Hơngui vêh, tơdroăng hơniâp ro thăm rế ro tâ nếo:

“Drêng mot hơnăm nếo, á cho ngế krâ pơlê, á rơhêng vâ tối pơchân ăm kuăn cháu tiah kố, nhŏng o pin mâ tá hmâng tơdroăng ki pơlông djâ dêi mâu ngế ki ‘mêi. Pin athế rak vế tro tiô luât tơnêi têa, tiô Đảng tơná pin, xua mê cho troăng hơlâ ki tro má môi. Đảng ƀă Tơnêi têa đi đo tŏng kum hên ngế kuăn pơlê, malối ƀă mơngế ki ai hnoăng, mơngế ki kơtiê, tơnêi têa ôh tá lôi pa rŏng.

Tơná á kố, cho ngế ki lăm pro kăch măng tung mâu hâi leh, hâi tơbâ pơrá châ tơnêi têa tŏng kum, kế tơmeăm dêi tơnêi hơ-ui kơ pin. Ƀă mâu rơpŏng ki kơtiê xuân châ xo phái, têa măm ki tơnêi têa hbru kum ăm rơpŏng hngêi há”.

*Klêi kơ’nâi 2 hơnăm tro tâ tú pơreăng COVID-19, tơdroăng pêi chiâk pêi deăng xuân trâm hên xahpá hên, xua tơdjâk hên ó troh tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê. Hơnăm hdrối kố nah, kuăn pơlê a lâp lu pơlê pơla hiăng kơdo mơ-eăm pêi cheăng, pêi chiâk pêi deăng, tơdroăng cheăng kâ dêi rơpŏng hngêi hiăng choâ ‘lâng châ mơnhông, pơtối mơdêk.

Pôa Chôn, kuăn pơlê ối a pơlê Tuơh Kơtu, cheăm Glar, tơring Đak Đoa, kong pơlê Gia Lai tối ăm ‘nâi: Hơnăm nah, hên rơpŏng tung pơlê hiăng kơdo mơ-eăm pêi cheăng kâ, pêi lo kế tơmeăm, liăn ngân, ki rơhêng vâ tối, môi tiah rơpŏng pôa A Nŭ, rơpŏng pôa Nêt, rơpong pôa Ƀyêu ƀă hên mâu rơpŏng ki ê hía tâng vâ tối nhên rêm rơpŏng mê pêi châ sap ing 150 troh 200 rơtuh liăn.

Krê rơpŏng pôa Chôn, hơnăm hdrối mê hía nah châ xo lối 100 rơtuh liăn, kơnôm ing tơdroăng pêt kơphế ƀă kơxái tiu xua mê, pôa hơniâp ro khât tung tơdroăng koh tơdah rơnó Hơngui, hơniâp tung tơdroăng tơdah Têt tiô khôi hmâ dêi hdroâng mơngế. A mâu hâi Têt, rơpŏng ai rôe tŭm têk kế tơmeăm kâ, têa ôu, kơ-ƀăn, mư̆t, kĕo ăm dêi rơpŏng hngêi.

Pôa Chôn hơniâp ro, hơ’muăn tối:

‘’Hơnăm kố, mê kơphế, báu, pôm a mâu pơlê dêi mơngế Bơhnéa, a cheăm Glar hơnăm kố châ xo hên dêi kế tơmeăm, xua mê, troh hâi Têt, vâi krâ, nhŏng o tung pơlê hơniâp ro, sôk suâ, ôh tá xê môi tiah hơnăm 2021, ga cho pơloăng ăm kuăn pơlê ngin ó ‘nâng xua tâ tú pơreăng hên, tơdroăng rêh ối trâm hên xahpá. Vâ tối nếo, hơnăm kố, kơphế, báu xuân chía châ yă kơnâ mê vâi krâ-nhŏng o hơniâp ro, rêm ngế, rêm hngêi pơrá sôk suâ koh tơdah hơnăm nếo 2023 ƀă loi tơngah tơdroăng rêh kâ ối kô tơniăn lĕm tâ’’.

*Hơnăm ton hiăng luâ, ai hên tơdroăng ki pá puât, pơreăng pơrâu hiăng chía u pá ai xếo, lâp lu kơpong Tây Nguyên hiăng vêh mơnhông nếo ‘na pêi chiâk pêi deăng, ƀă hiâm mơno, ivá kô khŏm mơ-eăm pêi kơhnâ luâ tâ vâ tơdroăng cheăng kâ châ tơƀrê. Ngoh Phul, ối a thôn Thong A, cheăm Ia Blư̆, tơring Čư̆ Pưh, kong pơlê Gia Lai ai tối nhên ‘na mâu tơdroăng ki kloăng tiu yă chu lối rơpâ, hên rơpŏng hngêi hiăng lôi dêi pơlê, cheăm vâ lăm pro kŏng nhân a kong pơlê, pơlê kong kân peăng Hdroh tơnêi têa.

Tung mâu hơnăm achê pơla kố, vâi krâ-nhŏng o pơxiâm vêh mơnhông pêi dêi chiâk deăng, tí tăng rah mâu hdrê loăng ki nếo, tăng hdrê mơnăn păn vâ chía pêi lo kế tơmeăm tung pêi chiâk pêi deăng. Pơreăng COVID-19 xuân hiăng tơkâ luâ, tơdroăng rêh ối dêi vâi krâ-nhŏng o nôkố xuân hiăng chía tơniăn. Ngoh loi tơngah, mot tung hơnăm nếo 2023, tơdroăng cheăng chiâk deăng dêi rơpŏng tơná ƀă vâi krâ nhŏng o tung thôn Thong A - kô châ tơniăn ƀă rế hía rế châ mơnhông tơtêk:

‘’Tung hơnăm nếo kố, á rơkâu tâi tâng mâu vâi ngoh nâ o, hdroâng hdrê, vâi krâ-nhŏng o pơlê pơla ivá mo krá, pêi cheăng kâ châ tơtêk, krê rơpŏng á tung hơnăm nếo kố kô thăm kơdo mơ-eăm mơnhông pêi cheăng kâ, klêi kơ’nâi mơjiâng pro hngêi hiăng klêi ah, tâng ai chía rơlối, á kô rôe tơ’nôm um tơvi, kơƀăng tăng vâ ‘măn tung hngêi vâ tơdroăng rêh ối tung rơpŏng hngêi thăm rế hơniâp ro tung apoăng hơnăm nếo kố’’.

*Kơnôm rak vế, pêi pro hên troăng hơlâ ki a drêng, tơtro tiô pơkâ, tơdroăng cheăng kâ - rêh ối pơlê pơla dêi kong pơlê Kon Tum hơnăm 2022 dế pơtối châ mơnhông mơdêk. Tung hơnăm ai lối 4 rơpâu ngế ki pêi cheăng dêi kong pơlê hiăng châ hriâm tơdroăng cheăng, vâ chê 7 rơpâu ngế pêi cheăng hiăng ai cheăng pêi tơniăn. Kơxô̆ rơpŏng ki kơtiê dêi kong pơlê tung hơnăm hiăng chu kơdroh 4% tâng vâ pơchông ngăn ƀă tơdroăng pơkâ.

Pôa A Lễ, pơlê Kon Chêng, cheăm Măng Cành, tơring Kon Plông tối ăm ‘nâi, tơdrêng ƀă tơdroăng mơnhông pêi cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla dêi kong pơlê, mê mâu ngế kuăn pơlê tung cheăm hiăng kơdo mơ-eăm pêi cheăng kâ pêi lo kế tơmeăm thăm rế mơnhông tơtêk hên tâ.

Pôa A Leh phiu ro tối tiah kố:

‘’Hơnăm 2022, vâi krâ-nhŏng o tơkŭm pêi chiâk pêi deăng, pêt báu, pêt pôm loăng ƀă mâu hdrê loăng ton hơnăm châ tơƀrê hên ‘nâng. Mot tung hơnăm nếo 2023 kố, á pói rơhêng vâ rêm ngế đi đo mo lĕm châ, rơtế dêi pó pơtối mơdêk khôi túa lĕm tro dêi hdroâng kuăn ngo, athế mơ-eăm hriâm tŏn chêng, tơgôu koăng, mơnhông pêi cheăng kâ, pêt pôm loăng, pêt báu pêt mâu hdrê loăng ki ton hơnăm, rêm tơdroăng cheăng athế luâ tâ hơnăm ton.

Á teăng mâ vâi krâ-nhŏng tung pơlê, rơkâu kơ tâi tâng nhŏng o tung thôn pơlê ai tơdroăng hơ’lêh nếo, cheăng châ châ tơtêk, kuăn cháu loi nguăn, hriâm rơkê, ai tuăn mơno ‘nâi hriâm tơdroăng ki nếo, hlê plĕng hên tơdroăng ki rơkê, ôh tá pơtối rak vế mâu khôi túa ki pá u tro tiah roh vâi krâ nah xếo’’.

*Cheăm Phú Hội, tơring Đức Trọng, kong pơlê Lâm Đồng ai pơ’leăng mâ mơngế dâng 22 rơpâu, tung mê vâ chê tơdế cho hdroâng kuăn ngo iâ mơngế. Kơnôm ai tơnêi tíu ƀă hyôh kong prâi tơtro ƀă kơchâi, plâi, reăng, kuăn pơlê akố hiăng khên mơ’no liăn ngân vâ pêi pêt kế tơmeăm châ tơƀrê. Jâ Kră Jăn K’Suynh, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan cheăm Phú Hội tối ăm ‘nâi: tâng vâ riân tơdroăng pêi lo liăn ngân rêm ngế a hơnăm 2022 châ 70 rơtuh liăn.

‘’Mâu ngế hdroâng kuăn ngo rêh ối a cheăm Phú Hội kố ré hía rế hơ’lêh tung tơdroăng pêi pêt kế tơmeăm. Vâi krâ-nhŏng o hriâm rơkê ‘na tơdroăng ki tơtro dêi pơlê pơla, xúa tung pêi chiâk pêi deăng, hơ’lêh túa tơmiât, túa pêi cheăng. Vâi krâ-nhŏng o ki lâi chía ai tơnêi mê athế ‘nâi hơ’lêh pêt hdrê loăng ki dâi lĕm, athế ai tuăn hơ’lêh tung tơmiât, ôh tá pêi chiâk deăng tiô túa vâi krâ roh nah, mê athế pêt mâu kơchâi, plâi kâ ki kơnâ liăn.

Vâi krâ-nhŏng o ôh tá xê to pêt kơphế, pêt alâi môi tiah hdrối nah xếo, drêng kloăng kơphế chu rơpâ vâi krâ-nhŏng o hiăng ai liăn ing tơdroăng pêt mâu prá, alâi, ôh tá xahpá tung tơdroăng pêi chiâk pêi deăng môi tiah hdrối nah xếo’’.

*Pơlê Khôi cho pơlê ki nếo mơjiâng, klâ ing pơlê ton dêi cheăm Ia Mơr, tơring Čư̆ Prông, kong pơlê Gia Lai. Sap ing hơnăm 2022, troăng hơlâ ki xiâm dêi tơdroăng mơjiâng, rơchôa, hno têa Ia Mơr hiăng ai têa tôh troh klâng chiâk dêi vâi krâ-nhŏng o; Vi ƀan hnê ngăn cheăm Ia Mơr xuân hiăng krếo thế mâu khu mơdró veăng kum hdrê báu nếo ki ai châ, hbru ăm kuăn pơlê vâ pêi 2 rơnó. Pôa Kpă Klen, Kăn thôn pơlê Khôi rơtế ƀă vâi krâ-nhŏng o tung pơlê lối kơ hâk ro, phiu niu.

Pôa loi tơngah a hơnăm 2023, tơdroăng pêi chiâk pêi deăng kô trâm tơdroăng tơ’lêi hlâu, tơdroăng rêh ối dêi vâi krâ-nhŏng o kô châ mơdêk luâ tâ hơnăm ton:

‘’Sap ing hơnăm 2023 troh la ngiâ ah, pói tơngah Tơnêi têa pơtối ‘no liăn tŏng kum, maluâ, kum ‘na phon rơvât ăm báu klâng, kuăn pơlê thăm pêi kơhnâ khât tung tơdroăng pêt pôm loăng, loăng hôt ƀă hnối kum vâi krâ-nhŏng o túa ki hbrâ mơdât oâ hdrong, pơreăng ki kâ ‘nhê loăng; hnê tối kuăn pơlê xúa mâu phon rơvât ƀă pơkeăng kơdê oâ hdrong châ tơƀrê.

Khoh ai tiah mê, vâi krâ-nhŏng o kơdo mơ-eăm pêi cheăng kâ, pêi chiâk pêi deăng, mơnhông pêi lo kế tơmeăm ƀă tơdroăng rêh kâ ối thăm rế châ tơƀrê hên tâ’’.

*Pôa A Miên, kăn thôn Dơk Rơng, cheăm Glar, tơring Đak Đoa tối ăm ‘nâi, pơlê Dơk Rơng ai 230 rơpŏng mê troh a hơnăm 2022 hiăng ai 222 rơpŏng hluăn kơtiê, tâng vâ riân ngăn rêm ngế pêi châ 41 rơtuh liăn. Dế nôkố, pơlê Dơk Rơng ối cho tíu ki xiâm pêt ƀă rak ngăn loăng kơphế, pêt kơchâi, păn chu a pơlê cheăm. Hên rơpŏng hngêi ối cho kuăn pơlê ki pêi mơjiâng, tê mơdró kế tơmeăm, cho khu ki rơkê kơhnâ khât, pêi châ hrĭng rơtuh liăn rêm hơnăm.

Khoh châ ai tiah kố, kơnôm ai troăng pơkâ dêi Đảng, Tơnêi trêa ‘na kum kơdroh kơtiê, tơdroăng kum mê hiăng troh ƀă kuăn pơlê, rơtế ƀă tơdroăng ki kơhnâ mơ-eăm, ki hloh klê dêi vâi krâ-nhŏng o tung mơnhông pêi cheăng kâ. Tung hơnăm nếo, pôa A Miên pói rơhêng vâ vâi krâ-nhŏng o tung pơlê pơtối rak vế mâu hnoăng cheăng ki hiăng châ chiâng pêi pro, tiô kơ tơdroăng ki tơrŭm, tơveăng dêi pó vâ pơtối mơdêk inâi thôn pơlê nếo.

Pôa A Miên tối ăm ‘nâi:

‘’Tơdroăng ki mơjiâng ƀlêi chiâng thôn pơlê nếo, ki apoăng cho kơnôm kuăn pơlê tơrŭm môi tuăn, rơtế dêi pó kơdo mơ-eăm pêi cheăng kâ, rak vế tro tiô troăng hơlâ, luât pơkâ dêi tơnêi têa. Ki rơhêng vâ tối, drêng pơkâ pêi pro mâu tơdroăng kố kal athế châ khu kăn hnê ngăn cheăm, bêng tŏng kum, hnê tơdjâ trâu rơdâ, nhên tâ, vâ vâi krâ hlê plĕng, rơtế vâ pêi tiô môi tuăn, kơhnâ pêi pro ƀối. Tơdrêng ƀă mâu tơdroăng ki mê, vâ mơjiâng thôn pơlê nếo mê pơlê a thế mơjiâng Khu ki pêt kơphế. Khu ngin ai 1 rơpâu 600 xiâm loăng kơphế ki hiăng ai plâi, tâng vâ riân ngăn rêm hơnăm pêi châ lối 200 rơtuh liăn. Ing kơxô̆ liăn ki mê ngin mơ’no liăn mơjiâng pro troăng, mơdâng pro hngêi hôp tơdjuôm ăm i kân rơdâ, krá kâk. Mơnê kơ Tơnêi têa’’.

*Pakĭng tơdroăng ki veăng kum dêi mâu khu râ kăn pơkuâ, rêm râ, mâu thôn, pơlê kơpong hdroâng kuăn ngo mê vâi krâ-nhŏng o hiăng kơdo mơ-eăm hên tung pêi chiâk pêi deăng, mơnhông pêi lo kế tơmeăm. Pôa Đinh Hyưn, pơlê Đak Mông, cheăm Đak Kroong, tơring Đak Đoa tối ăm ‘nâi, tung pơlê dế nôkố ai 150 rơpŏng mê hiăng ai troh 100 rơpŏng ki ‘nâi pêt ƀă rak ngăn loăng kơphế. Hơnăm nah, kơphế chía ai plâi hên, tê châ yă chía tơniăn, tơdroăng rêh ối dêi vâi krâ-nhŏng o hiăng chía vêh tơniăn klêi kơ’nâi ai pơreăng tâ tú.

Pôa Đinh Hyưn, Krâ pơlê tối ăm ‘nâi:

‘’Dế nôkố, vâi krâ-nhŏng o tung pơlê hơniâp ro ó khât, xua hiăng pá ai xâu tâ tú pơreăng COVID xếo, mê rêm rơpŏng hngêi tơkŭm pêi cheăng kâ, pêt kơxái tiu, pêt kơphế, báu ƀă mâu hdrê loăng ki ê. Pakĭng mê, Tơnêi têa đi đo tŏng kum, tơveăng ăm kuăn pơlê, krê hơnăm hdrối, Tơnêi têa hiăng mơ’no liăn mơjiâng pro troăng tung pơlê cheăm kố kơnâ châ 12 rơtal liăn, klêi mê, pơkâ thế pêi pêt kơphế tiô túa ki tơtro 4C. Vâi krâ-nhŏng o koh mơnê kơ Tơnêi têa hiăng tŏng kum troh tơdroăng rêh ối ăm kuăn pơlê’’.

Hơnăm nếo Quý Mão, rơnó Hơngui hơniâp ro kô ai tơdroăng rêh ối phiu ro ki nếo, rơkâu tâi tâng vâi krâ-nhŏng o lâp lu pơlê pơla kơpong Tây Nguyên kô pơtối pêi dêi hnoăng cheăng châ ƀlêi chiâng, mơjiâng tơdroăng rêh ối lĕm kro. Tơdroăng nếo ai a hâi má 1 Têt Quý Mão troh akố hiăng tâi.