Tung mê, tơdrêng [ă tơdroăng rak vế khôi túa, vêa vong dêi mâu hdroâng kuăn ngo, ‘na tơdroăng ki hiăng ai hdrối mê hía nah, hngêi trăng, kế tơmeăm, kong kế, kơphô̆ tung kong, kong tung kơphô̆ cho tơdroăng ki kal vâ pơtối châ rak vế, mơnhông Đà Lạt chiâng kơphô̆ ki krúa, ngiât le\m tâk a râ ki a’ngêi tâ cho râ dêi tơnêi têa.

Đà Lạt sap ing ton nah hiăng chiâng pơlê kong kơdrâm ôm hyô, tíu ối pơtê ô eăng, châ hên ngế ‘nâi troh mâu inâi kheăn ki ê môi tiah: “Pơlê kong kơdrâm to inôa’’, pơlê kong kơdrâm loăng hngó’’,’’Pơlê kong kơdrâm rơpâu reăng’’, ‘’Pơlê kong kân Paris ki kŭn’’…Laga, xua tơdroăng pá mơnhông rĕng dêi tíu kơdrâm kuăn pơlê rêh ối tê mơdró tung to lâi chât hơnăm ngiâ kố hiăng pro ai hên tơdroăng ki tơdjâk ôh tá lĕm, tơdjâk pro ôh tá krá tơniăn ăm Đà Lạt.

Tung mê, mâu tơdroăng tung dế tơ’lêi hlo mê cho tơdroăng chôm rơxế, têa đik drêng kong mêi, inôa rế hía rế iâ, tơmeăm khoăng ton nah ki kơnía tro ‘nêk, tơmeăm khoăng ki pro rơngiâp ngiât lĕm tung pơlê kong kơdrâm hiăng iâ ƀă hía hé.

Tiô ngế ki kơchuâ bro hngêi trăng tơmeăm khoăng Ngô Viết Nam Sơn, ngế hiăng mơdoh hên hơnăm hriăn plĕng ‘na tíu kơdrâm kuăn pơlê rêh ối tê mơdró Đà Lạt, mâu tơdjâk ôh tá lĕm kố kal thế tơtrŏng drêng hriăn plĕng pơhlêh pơkâ pêi tơdjuôm pơlê kong kơdrâm Đà Lạt ƀă  kơpong ki achê mê troh hơnăm 2045. Ki má lối cho kal po rơdâ tíu mơnhông vâ rak vế ƀă rơnuâ kơpong xiâm tíu kơdrâm kuăn pơlê rêh ối tê mơdró nôkố, mơnhông Đà Lạt tiô troăng tíu kơdrâm kuăn pơlê rêh ối tê mơdró krúa lĕm. Ngế ki kơchuâ bro hngêi trăng tơmeăm khoăng Ngô Viết Nam Sơn mơnhên:

“Kơpong tung pơlê kong kơdrâm nôkố hiăng tôh ƀê tong tâi tâng, tíu ki ai loăng tơmeăm khoăng ki ê ôh tá hên xếo, mê troăng pêi cheăng ton xŏn nôkố tâi tâng mâu tíu ai hên loăng kong kế ki u ối thế gâk kring tâi ivá. Má péa nếo, thế mơnhông kơpong tíu xiâm nếo, kố cho môi pơloăng mơnúa kân ăm Đà Lạt, ăm Lâm Đồng. Sap ing nah troh nôkố hmâ tối rak vế tơmeăm khoăng ton nah laga ti lâi pin pêi ôh tá chiâng, xua pin ôh tá ai kơpong tíu kơdrâm kuăn pơlê rêh ối tê mơdró nếo ki lâi. Á pói vâ hnê mơhno dêi pơkâ pêi roh kố kô pêi nhên tơdroăng kố”.

Rơtế troăng tơmiât, ngế ki kơchuâ pro hngêi trăng tơmeăm khoăng Trương Văn Quảng, Khu pơkâ pêi mơnhông tíu kơdrâm kuăn pơlê rêh ối tê mơdró Việt Nam tối, hdrối tơdroăng pơhlêh rĕng tíu kơdrâm kuăn pơlê rêh ối tê mơdró dế ai rơdêi môi tiah nôkố, tơdroăng rah xo troăng pêi mơnhông tíu kơdrâm kuăn pơlê rêh ối tê mơdró Đà Lạt tơniăn tơdâng tung mơnhông tíu, kong kế, tơdroăng mơjiâng pro tro lĕm cho kal khât ƀă ki rơhêng vâ tối cho kal. Thế mơnhên kơpong pêi chiâk deăng, pro rêh mơnhông tơdroăng kal tung pơlê ƀă pro rêh tơmeăm khoăng kong kế pơlê kong kơdrâm tung kong, kong tung pơlê kong kơdrâm.

“Gâk kring ƀă rak tơmeăm khoăng kong kế pơlê kong kơdrâm tung kong, kong tung pơlê kong kơdrâm mê tơdroăng kố tiô á cho kal khât, pá ôh tá xê tối cho ôh tá chiâng pêi pro. Ing xiâm kối mê pin kô ai ivá vâ pơ-ôu pơ-eăng mâu ki kơnâ ki xiâm, ki má môi tung tơmeăm kong kế pơlê kong kơdrâm Đà Lạt ƀă kơpong achê mê vâ chiâng môi tíu kơdrâm kuăn pơlê rêh ối tê mơdró cho tơmeăm kơnía, ôm hyô ối má môi lâp plâi tơnêi’’.

Tiô ngế ki kơchuâ pro hngêi tơmeăm khoăng Trần Ngọc Chính, Kăn hnê ngăn Khu pơkâ túa cheăng mơjiâng tíu kơdrâm kuăn pơlê rêh ối tê mơdró Việt Nam, vâ rak ki má môi khôi túa lĕm tro phá tơ-ê dêi Đà Lạt tiô hâi khế, tơmiât tro tíu pơkâ pêi tơtêk pơhlêh hên tiô troăng ki lĕm ƀă hbrâ ví kong prâi hơ’lêh, kal ai môi troăng tơmiât pêi ton xŏn, hlối ai mâu troăng hơlâ ki phá tơ-ê ƀă tơdâng tơ’mô.

“Nôkố vâ kâi rak Đà Lạt mê thế pro môi tiah lâi? Tâng mơjiâng tiô troăng pro hía tíu mơnâ mâ ngăn, kong kế lơ kơxô̆ kuăn pơlê tung môi ƀăng deăng hên mê hôm u ối cho Đà Lạt nếo há? Môi tung mâu pơlê kong kơdrâm a’ngêi tung lâp plâi tơnêi, xŏn 1.500 met tâng pơchông ƀă kơdró têa kơxĭ laga kong mêi têa xuân đik lân lu ki kố pin kal pêi inhên, ing mê prôk trâu tung tơdroăng pơkâ pêi tơdjuôm. Đà Lạt lĕm cho xua Đà Lạt tung kong – kong tung Đà Lạt, vâ kâi rak Đà Lạt mê pin thế ai pơkâ pêi’’.

Hnoăng cheăng pơhlêh tâi tâng pơkâ pêi tơdjuôm pơlê kong kơdrâm Đà Lạt ƀă kơpong achê hiăng châ Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh kĭ a pơkâ Pơkâ 257, hâi lơ 17/3/2023. Pơtối mê, kơpong, tơkăng ƀă kơpong hriăn plĕng mê cho tâi tâng kơpong tơnêi pơlê kong kơdrâm Đà Lạt ƀă mâu tơring Lạc Dương, Đơn Dương, Đức Trọng ƀă môi iâ cho tơring Lâm Hà, po rơdâ tiô troăng ing tíu a’ngêi 850met tơngi klêng tâng pơchông ƀă kơdró têa kơxĭ, ƀăng deăng tơkăng kong pơkâ pêi tâk troh 336 rơpâu ha, châ 10 xôh ƀăng deăng Đà Lạt nôkố.

Pôa Phạm S, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan kong pơlê Lâm Đồng tối ăm ‘nâi, kố cho troăng prôk la ngiâ pơkâ pêi ton xŏn ‘na tơkŭm po tíu, hngêi trăng tơmeăm khoăng kong kế tung tíu kơdrâm kuăn pơlê rêh ối tê mơdró, tung mê ai hnoăng cheăng tơleăng mâu tơdroăng ối tơvâ tơvân dêi tơdroăng pêi pro pơkâ châ kĭ ăm pêi pro. Nôkố Lâm Đồng dế pơtối tơmâng xo rêm rơkong tơpui dêi kuăn pơlê, kum pơlê kong kơdrâm ai tŭm tơdroăng ƀă ai xiâm kối pơkâ troăng pơkâ pêi, troăng hơlâ ki phá tơ-ê ăm Đà Lạt.

“Đà Lạt ai 3 tơdroăng ki má môi cho kân a râ lâp plâi tơnêi, má môi cho ki xŏn a’ngêi, má péa cho ‘na ƀăng deăng, má pái cho pơ’leăng mâ mơngế rêh ối iâ, dâng 68 ngế/km karê. 3 tơdroăng kố cho tơdroăng vâ po rơdâ mơnhông tơnêi ki rơlối kân troh ƀă pơlê kong kơdrâm Đà Lạt tung tơdroăng mơjiâng tíu kơdrâm kuăn pơlê rêh ối tê mơdró, kong prâi hơ’lêh pơkâ tung la ngiâ. Kong pơlê Lâm Đồng đi đo tơmâng rơkong tơpui dêi mâu ngế rơkê, mâu ngế cheăng khoa hok ai tuăn pâ ƀă Đà Lạt, rơtế Đà Lạt – Lâm Đồng vâ mơjiâng Đà Lạt tung la ngiâ chiâng pơlê kong kơdrâm ki má môi, cho tíu xiâm kơdrâm kuăn pơlê rêh ối tê mơdró ối pơtê tơnêi têa ƀă lâp plâi tơnêi kâi trâng ƀă kong prâi hơ’lêh, pơlê kong kơdrâm ngiât lĕm’’.

Mâu hơnăm hiăng hluâ, Đà Lạt hiăng mơnhông tiô tro troăng tơdroăng pơkâ pêi pro tơdjuôm hiăng châ Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh kĭ a Pơkâ 704, hâi lơ 12/5/2014 ƀă hiăng châ tơƀrê hên tung tâi tâng mâu kơvâ cheăng. Laga, tơdroăng mơnhông tíu kơdrâm kuăn pơlê rêh ối tê mơdró xuân hiăng pơkâ hên tơdroăng kal châ tơleăng môi tiah: pơ’leăng mâ mơngế ƀă kơxô̆ tơmối ôm hyô rế hía rế tâk hên tơdrêng amê pơlê kong kơdrâm tá hâi châ hriăn plĕng po rơdâ tíu kơdrâm kuăn pơlê rêh ối tê mơdró; tá hâi tŭm tơdroăng ki tơdjêp pơla mâu tíu kơdrâm kuăn pơlê rêh ối tê mơdró tíu xiâm ƀă mâu tíu kơdrâm kuăn pơlê tê mơdró achê mê; mâu tơmeăm ki ai hlâu, tơmeăm ki rơdêi tá hâi xúa tâi tâng…

Pói vâ klêi roh pơhlêh pơkâ pêi kố kum mơjiâng hên troăng mơnhông nếo, kum Đà Lạt mơnhông tơxâng  ƀă rak vế châ mâu khôi túa lĕm krê dêi pơlê kong kơdrâm ôm hyô pơtê xah hêi râ ki a’ngêi, pơlê kong kơdrâm ngiât lĕm a kơpong tơnêi kân rơdâ Lâm Viên.