To lâi hơnăm kố, pôa Phùng Văn Tĩnh, ối a thôn Phúc Thọ, cheăm Tân Hà, tơring Lâm Hà hiăng tôh têa rôh má 3 ăm kơdrum kơphế. Kơdrum kơphế dêi rơpŏng hngêi pôa a tơbăng ngo ki a ‘ngêi la xuân ai têa xua hiăng kơdĭng têa hdrối a 2 to long kŭn a tung kơdrum mê.

“Têa ngin vâ tôh akố ai 2 tíu xo têa. Môi cho tôh hrik xo têa ing têa kroăng, têa krông hiăng kơdĭng hdrối, ‘na kơnhŏng têa ki má 2 cho a ngo ngin chiâ long klêi mê hrik têa ‘mot tung long kơdĭng vâ ai têa tôh ăm kơdrum loăng plâi rơpŏng hngêi tơná’’ .

Môi tiah mê, hên tíu pêt kơphế dêi kong pơlê Lâm Đồng xuân hbrâ têa vâ tôh loăng plâi mơhé hiăng troh rơnó tô mơdrăng. Pakĭng têa ki kơdĭng ing mâu long ki hdoăng, ing têa kroăng, têa krông tung kong pơlê, têa ki hdoăng ing mâu long kŭn hiăng veăng kum mơ’rêh loăng plâi pêt a cheăm, tơring. 8 hơnăm hdrối, Lâm Đồng hiăng pơxiâm tơbleăng tơdroăng Tơkêa bro chiâng pro hên long têa ki kŭn vâ kơdoăng têa tôh mâu loăng plâi dêi kuăn pơlê. 

Ing mê, rêm to long têa kŭn rơdâ dâng 500m2, hoăng dâng 1.500m3 têa ki châ kuăn pơlê chiâ kô châ kong pơlê veăng kơjo kum tơdế kơxô̆ liăn ‘no pro long. Troh nôkố tơdroăng tơkêa hiăng châ chiâ lối 3.000 to long têa, vâ ai têa tôh ăm lối 12.000 ha loăng plâi. Mơdêk tơnêi pêt loăng plâi ki hbrâ ai têa tôh tung cheăm, tơring, kong pơlê tâk troh 62.000 ha.

Hlo tơdroăng ki pá puât dêi rơnó tô mơdrăng, tơdrêng ƀă hnê tối ăm kuăn pơlê tôh têa thế ‘nâi kơdĭng, mơhnhôk, hnê tối tơtro, kong pơlê Lâm Đồng xuân dế kơhnâ mơnhông ‘na rak ngăn ƀă mơ’no têa a lối 440 to rơchôa pro ti lâi vâ châ tơƀrê. Tiô pôa Nguyễn Danh Dụng, Tíu rak ngăn mơ’no têa a rơchôa tơring Đức Trọng, tơdroăng cheăng mơ’no têa ăm lo a mâu troăng cho mơ’no têa vâ tôh báu tung klâng dế châ séa ngăn hlối tơrŭm krá khât pơla mâu tíu pêi cheăng ki tơdjâk troh’’.

“Tung pơla rak ngăn xuân môi tiah tung pơla mơ’no têa tôh loăng plâi tung tơring mê Tíu rak ngăn mơ’no têa đi đo pêi cheăng ƀă mâu kăn cheăm, tơring, mơhnhôk mâu tôh rak ngăn têa, klâng chiâk dêi cheăm rak ngăn krâu khât mâu rơchôa ki ai têa vâ mơ’no ăm lo tung klâng, djâ têa  ăm kuăn pơlê ai têa vâ tôh dêi loăng plâi tơtro, hlối ‘nâi kơdĭng têa, xúa tơƀrê má môi’’.

‘Na kong pơlê Gia Lai, xua kong tô ton hâi, kong hlối tô mơdrăng chiâng pro on chếo kơtếo a hên tíu. Pơla hdrối kố nah, a cheăm Kông Lơng Khơng, tơring Kƀang hiăng ai on chếo pro lối 40 ha kơtếo tro chếo tâi. Mâu kăn cheăm, tơring, kong pơlê ƀă mâu tíu pêi cheăng tơdjâk troh dế tơkŭm mơngế, kơmăi vâ ko, chơ tâi kơtếo kuăn pơlê. Rôh on chếo kơtếo hiăng pro chếo tâi deăng kơtếo ki dế troh vâi vâ ko dêi 24 rơpŏng kuăn pơlê Dơng,  Mơ Hven - Ôr ƀă Hbang dêi cheăm Kông Lơng Khơng, tơring  Kƀang.

Tơdroăng on chếo tung pơla khía kân, pro on ki chếo châ rĕng kâ pro pá vâ séa ngăn, tơpâ on. On chếo mê tung pơla ai khía kân, pro on chếo hlối rěng lân kâ ƀă pá vâ tơpâ. Pôa Cáp Văn Trung, cheăm Tân An, tơring Đăk Pơ, cho rơpŏng kuăn pơlê ki mung tơnêi pêt kơtếo a pơlê Dơng, cheăm Kông Lơng Khơng, ăm ‘nâi: On chếo kơtếo pro kuăn pơlê ki pêt kơdroh kơxô̆ liăn pê lo sap 10% - 15%  tâng vâ pơchông ƀă tơnêi pêt kơtếo ki ôh tá tro on chếo.

“Rơpŏng hngêi á ai 20 ha kơtếo tro on chếo, hngêi kơmăi pro xik veăng kum kơmăi ko, rơxế chơ. A púi vâ peăng hngêi kơmăi pro tơ’lêi hlâu kum rôe ai yă iâ drêng rôe kơtếo kuăn pơlê vâ kuăn pơlê kơdroh ki lŭp’’.

Pôa Mã Văn Tình, Ngế pơkuâ Ƀơrô Chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê tơring Kƀang, kong pơlê Gia Lai ăm ‘nâi, Kƀang cho môi tung mâu tíu ki pêt kơtếo hên má môi dêi kong pơlê ai deăng pêt ing hơnăm 2023-2024 vâ chê 10 rơpâu ha. Sap apoăng rơnó ko kơtếo, hơnăm kố, tung tơring hiăng ai tâi tâng 5 rôh on chếo kơtếo ƀă tâi tâng deăng kơtếo tro on chếo  ai 45,7 ha.

“Tơring hiăng hbrâ tơrŭm ƀă Hngêi kơmăi pro xik ƀă hnê mơhno dêi Vi ƀan hnê ngăn cheăm rơtế ƀă mâu kơvâ cheăng tơbleăng tơdrêng mâu troăng rơhlâ kơjo kum mâu kuăn pơlê ki tro lŭp rĕng kâi tơkâ luâ xơpá’’.

Hngêi kơmăi pro xik An Khê hiăng ăm rơxế, mơngế ko tâi tâng kơtếo ki tro chếo. Pôa Nguyễn Hoàng Phước, Ngế phŏ pơkuâ Hngêi kơmăi pro xik An Khê ăm ‘nâi:

“Rôh apoăng kơjo kum ăm kuăn pơlê rĕng châ ko dêi kơtếo, tăng 200 ngế ƀă 3 toăng kơmăi ko, rôe kơtếo, rôe ƀă yă tê kơtếo ối drêh drêng nếo klêi ko. Deăng kơtếo ki tro on chếo kân rơdâ xuân tơdjâk troh pơkâ ko xo kơtếo. Púi vâ peăng mâu kăn cheăm, tơring, kong pơlê ƀă kuăn pơlê tung la ngiâ, malối cho pơla kong tô mơdrăng thế tơtrŏng khât, tăng troăng hbrâ mơdât pôi tá ăm on chếo kơtếo’’.