49 hơnăm klêi kơ’nâi hâi Peăng Hdroh châ tơleăng lĕm, Peăng Kơnhŏng-Peăng Hdroh châ tơrŭm chiâng môi, drô troăng ki tro ƀom kơ’neh kơhlong kơhlăng nah mê nôkố hiăng vêh tơniăn ƀă mơnhông mơdêk, mâu thôn pơlê dế hiăng hơniâp ro dêi tơdroăng phâi tơtô, hơniâp ro. Khoa Điềm - Ngế chêh hlá tơbeăng cheăng tung Rơ’jíu Việt Nam a kopong Tây Nguyên ai ƀai chêh “Tơdroăng ki hơniâp ro pơtối mơdêk drô troăng tơplâ tơplong roh nah a tíu tơkăng kong Kon Tum”.

Cho môi tung 4 tơring tơkăng kong dêi kong pơlê Kon Tum, klêi kơ’nâi 9 hơnăm mơjiâng, Ia H’Drai hiăng ai mâu tơdroăng pơhlêh kân tung pêt mơjiâng tơmeăm khoăng ƀă tơniăn tơdroăng rêh ối kuăn pơlê. Nah cho kơpong rơhĭng rơhối xua tơdjâk ing tơplâ xâ nah, nôkố Ia H’Drai hiăng ai hên hĭn loăng plâi ton hâi, plâi kâ ƀă kơdroăng păn mơnăn mơnôa. Troăng klông a Ia H’Drai xuân hiăng lĕm pơla mâu cheăm ƀă troh mâu tơring ki achê, ối tung péa kong pơlê Gia Lai ƀă Kon Tum, pro tơ’lêi hlâu ăm pêt mơjiâng tơmeăm khoăng xuân môi tiah pơto tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng.

Troh Ia H’Drai tăng cheăng pêi ƀă péa kơpeăng kŏng ôh tá ai ki klâi, kơnôm khên tơnôu ƀă kơhnâ pêi kâ, nâ Phan Thị Sương ối a thôn 1, cheăm Ia Tơi tối ăm ‘nâi, nôkố rơpŏng hiăng pơkuâ kơdrum loăng plâi ton hâi ƀă plâi kâ ƀă tâi tâng ƀăng deăng 6 hectar pêi lo liăn rêm hơnăm châ hrĭng rơtuh liăn.

“Apoăng to a kố kơbố xuân tối pêt kơphế cho ôh tá ai plâi. Apoăng pêt 500 xiâm tê. Pêt troh hơnăm má 3 loăng kơphế hlo ngiât lĕm ƀă plâi xuân hên. Pêt chôa ‘lâng, pêt châ châ 2.500 xiâm. A kố tơtro má môi cho loăng plâi kâ cho plâi mit, plâi sầu riêng ƀă krui ngeăm, krui ƀŏng. Troh nôkố mê á tối khât prôk lăm pêi kâ ôh tá tơ’nôm a kố ôh. Rơpŏng khŏm mơ-eăm ối a kố ƀă rêh ối ƀă tơnêi a kố troh tá krâ ah”.

Mơhé châ mơjiâng tá hâi ton laga hên kơvâ pêt mơjiâng tơmeăm tơring Ia H’Drai nôkố dế ối má môi kong pơlê Kon Tum. Rơtế ƀă dâng 25.000 hectar kơxu dế kúa chhá, tơring ối ai ƀăng deăng pêt priât tê ngi kong têa ê ƀă păn ká têa long hên má môi kong pơlê. Pái hơnăm hiăng hluâ tơdroăng kơdroh kơtiê rêm hơnăm dêi tơring châ tơdâng lối 19% ƀă nôkố kơxô̆ rơpŏng kơtiê dêi tơring bu u ối pá kơdâm 8%.

Pôa Võ Anh Tuấn, Kăn hnê ngăn Vi ƀan tơring Ia H’Drai tối ăm ‘nâi, tơring dế tơmiât troh pơkâ troh mơ’nui hơnăm 2025 tơring hiăng châ mâu pơkâ ‘na thôn pơlê nếo:

“Tơring châ mâu pơkâ pêi ‘na thôn pơlê nếo tung mâu cheăm tung tơring ai mâu cheăm hiăng plah thôn pơlê nếo ki mơdêk. Nôkố ngin hiăng mơjiâng pơkâ pêi tung hơnăm 2024 cheăm Ia Tơi kô châ plah thôn pơlê nếo ƀă cheăm Ia Dom kô châ mâu pơkâ ‘na thôn pơlê nếo mơdêk ƀă cheăm Ia Đal xuân pơtối mơdêk krá tơniăn tâ mâu pơkâ ki ngin châ. ‘Na tơdroăng cheăm châ plah thôn pơlê, kuăn pơlê tung tơring ai tơdroăng môi tuăn hên cho 100%’’.

Tung mâu hâi khế 3 mơnhông mơdêk mê nah, péa pâ troăng kân Trường Sơn tơkâ hluâ kong pơlê Kon Tum, mơhé dế tung rơnó tô khăng khoăng xuân ngiêt lĕm loăng plâi ton hâi, loăng plâi kâ. A tíu tơdjêp Peăng mâ hâi lo – Peăng mâ hâi lâ Trường Sơn ai troăng 18A, 18B troh kong pơlê Attapeau, kong têa pú hmâ tung tơplâ xâ nôkố cho pơlê kân Plei Kần, tơring Ngọc Hồi hiăng djâ ki lĕm môi pơlê krâm kơpong tơkăng kong.

Xuân ing tơdroăng ki tơplâ xâ ó kố dêi khu lêng Mih – Ngŭi  tung tơplâ xâ nôkố prôk tơ’nôm dâng 18 km nếo peăng mâ hâi Luô cho troh tíu tê mơdró lâp plâi tơnêi Bờ Y, péa tíu tê mơdró kân rơdâ ƀă kong pơlê peăng hdroh Lếo, peăng mâ hâi lo pá kơnhŏng kong têa Kul, Siam ƀă Myanmar.

Pôa Huỳnh Quốc Trung, Kăn pơkuâ Khu pơkuâ cheăng kâ kong pơlê Kon Tum, tối ăm ‘nâi tíu cheăng dế tâi ivá mơ-eăm vâ tê mơdró ƀă cheăng kâ tơkăng kong dêi kong pơlê mơnhông tơxâng ƀă tơmeăm ki ai hlâu ƀă ki tơ’lêi krê ai:

“Khu pơkuâ mơdêk tâ mê nếo tơdroăng pơhlêh pro mơ-éa mơjiâng tíu mơ’no liăn cheăng tơ’lêi hlâu, phuâng vâ thăm mơhnhôk mơ’no liăn cheăng tung tơdroăng tê mơdró, mơdró tơkăng kong, mơdró tung kơpong cheăng kâ tíu tê mơdró ngi kong têa ê lâp plâi tơnêi Bờ Y dêi mâu khu tê mơdró tung tơnêi têa ƀă kong têa ê. Tơrŭm ƀă mâu kơ koan cheăng, pro tơ’lêi hlâu ăm mâu ngế tê mơdró ƀă kuăn pơlê tơkăng kong tung tơdroăng rôe tê, tê mơdró tơmeăm hluâ tơkăng kong tiô pơkâ dêi luât. Pơkâ mâu troăng pêi mơhnhôk mâu khu tê mơdró mơ’no liăn cheăng tê mơdró a Kơpong cheăng kâ lâp plâi tơnêi Bờ Y vâ kum tơdroăng tê rôe ngi kong têa ê tơmeăm khoăng’’.

Riân troh tâi khế 2/2024, tung 13 cheăm drô troăng tơkăng kong tơnêi têa xŏn 292 km tơkăng kong têa pú hmâ Lếo ƀă Kul ối tung 4 tơring dêi kong pơlê Kon Tum hiăng ai 7 cheăm châ plah thôn pơlê nếo. Mâu tơdroăng ki eăng tung mơnhông cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla tung troăng Trường Sơn mê nah kơpong tơkâ kong pơlê Kon Tum dế rế hía rế hbo tâ ƀă hên tơdroăng phiu ro dêi phâi hơtô, hơniâp lĕm xuân dế pơtối châ pro tơdjêp xŏn.