Mâu hâi tung dế rơnó khăng khoăng râ ó dêi Tây Nguyên, troh tơring tơkăng kong Ia HDrai, kong pơlê Kon Tum xuân hlo rơdâ mơngiơk ngiât dêi loăng plâi. Nâ Vy Thanh Tuần, hngêi ối a thôn 4, cheăm Ia Đal hâk tơngăm tơbleăng ‘na tơmeăm khoăng dêi rơpŏng. Nâ Vy tối ăm ‘nâi, sap ing pơlê xiâm Thanh Hóa mot mơjiâng cheăng pêi kơtăn kố 14 hơnăm ƀă kơpeăng kŏng ôh tá ai ki klâi, nôkố rêm khế on veăng nâ pêi lo liăn tơdâng 15 rơtuh liăn ing tơdroăng tơdah kúa 8 hectar kơxu dêi nông trương.

Hdrối Têt Giáp Thìn, rơpŏng tê 3 to ro tung tâi tâng 17 to châ lối 30 rơtuh liăn. Pakĭng mê ối păn í, peâp, pêt tơ’nôm loăng plâi hôt vâ pêi lo liăn ton xŏn. Hiăng hluăn ing kơtiê krá tơniăn, Têt pơla kố nah, rơpŏng nâ Vy Thanh Tuần xuân môi tiah mâu rơpŏng a kố ai hên tơdroăng ki phiu ro:

“Hơnăm apoăng nếo mot a kố cho pá puât ‘nâng. Tối tơdjuôm cho troăng, on tơhrik, hngêi trung, hngêi pơkeăng cheăm tá hâi ai ki klâi ‘nhiah. Khu râ kăn pơkuâ tơring tơmâng tŏng kum kuăn pơlê a kố. Pơtih môi tiah ăm kuăn pơlê mâu hdrê: pu pái, ro, chu. Ing mê kuăn pơlê a kố mơnhông cheăng kâ tâ, kơdroh rơpŏng kơtiê nhên khât’’.

Tơmâng tŏng kum, tŏng troh tơdroăng kơdroh kơtiê, 3 hơnăm hiăng hluâ tơkăng kong Ia HDrai hiăng châ ai tơdroăng ki má môi tung tơdroăng kơdroh kơtiê dêi kong pơlê Kon Tum. Hơnăm 2021 hơnăm apoăng pêi pro Pơkâ Hneăng hôp Đảng ƀô̆ Ia H’Drai kơdroh châ 742 rơpŏng kơtiê tơdâng kơlo têk chu 25,16% rơpŏng kuăn pơlê dêi tơring. Hơnăm 2022 kơdroh châ 686 rơpŏng, tơdâng kơlo têk chu 20,09% ƀă hơnăm 2023 kơdroh châ 506 rơpŏng tơdâng kơlo têk chu 13,38%.

Pôa Trịnh Quốc Hoàn, Kăn hnê ngăn Vi ƀan cheăm Ia Đal tối ăm ‘nâi, vâ rơpŏng kơtiê ai ivá, ai kơxô̆ liăn loi tơngah mơnhông cheăng kâ rơpŏng, tơdroăng xúa châ tơƀrê kơxô̆ liăn mung, tơdroăng pơkâ xiâm dêi Chin phuh vâ mơjiâng tơ’nôm cheăng pêi ăm kuăn pơlê cho kế po péa vâ hluăn ing kơtiê ăm rơpŏng:

‘’Mâu rơpŏng ôh tá bê kơxô̆ liăn Vi ƀan cheăm tơrŭm ƀă Hngêi arak liăn kum rêh ối pơlê pơla ăm mung liăn, má môi cho tăng cheăng pêi, má péa cho kơxô̆ liăn rơpŏng kơtiê. Mâu tơdroăng pơkâ xiâm tơnêi têa Vi ƀan cheăm tŏng kum ăm mâu rơpŏng ‘na hdrê loăng plâi, hdrê mơnăn; tŏng kum ‘na hdrê ro kăn, pu pái, chu. Pakĭng mê liăn khế kŏng nhân tung cheăm xuân tơniăn’’.

Vâ châ tơƀrê hôm tiah kố, chiâng tíu ki eăng tung tơdroăng kơdroh kơtiê dêi kong pơlê Kon Tum, tơring Ia H’Drai hiăng mơnhông tơmeăm ki ai hlâu ƀă mơdriu châ tơdroăng pói vâ  hluăn ing kơtiê dêi kuăn pơlê. Kơnôm mê sap ing lối 41% rơpŏng kơtiê, klêi kơ’nâi 3 hơnăm, tơring hiăng kơdroh châ u ối pá kơdâm 8% rơpŏng kơtiê. Pôa Võ Anh Tuấn, Kăn hnê ngăn Vi ƀan tơring tơkăng kong Ia H’Drai, tối ăm ‘nâi: Khu râ kăn pơkuâ, rêm râ ing tơring troh thôn pơlê mơjiâng châ tơƀrê hên troăng pêi mơnhông cheăng kâ rơpŏng châ tơƀrê ƀă hên troăng pêi.

Ki má môi, mơtiah păn ká xi xŏng a long têa hngêi kơmăi on tơhrik Sê San 4; păn kơpôu, ro, chu; păn chiu xo pơlum; pêt loăng plâi kâ, loăng ton hơnăm… tơdrêng amê, mơnhông châ mâu tơdroăng ki tơ’lêi hlâu dêi kơpong tơnêi nếo:

“Kuăn pơlê troh a kố mơjiâng cheăng pêi ki hên cho pro kŏng nhân ăm mâu Kŏng ti kơxu. Klêi mê kuăn pơlê xúa tơnêi lôi chúa pêt tơmeăm khoăng, păn mơnăn mơnôa, xua mê pêi lo liăn pakĭng kơxu xuân ối ai mâu kơxô̆ liăn ki ê. Nôkố, kuăn pơlê xuân ai tơmeăm kâ, tơmeăm ‘măn. Kuăn pơlê mơnhên kố cho pơlê xiâm má péa dêi tơná xua mê cho mơ’no liăn mơjiâng hngêi trăng, bo cheăng, kơnâng cho kân lĕm rơdâ’’.

Klêi kơ’nâi 9 hơnăm mơjiâng, tơring tơkăng kong Ia H’Drai, kong pơlê Kon Tum dế prôk rĕng ƀă krá tơniăn tung tơdroăng mơjiâng tơdroăng rêh ối hơtô, hơniâp lĕm ăm kuăn pơlê. Hơnăm kố, tơring mơ-eăm kơdroh lối 7% rơpŏng kơtiê; mơ-eăm tung péa hơnăm pơtối nếo dêi hneăng hôp Đảng ƀô̆ tơring tâi tâng mâu cheăm pơrá châ plah thôn pơlê nếo kêi đeăng mâu pơkâ troh mơ’nui hơnăm 2025 Ia H’Drai cho tơring thôn pơlê nếo. Ƀă mâu rơpŏng kơtiê ki nếo ối tung khu mot pro kŏng nhân ăm mâu kŏng ti, khu tê mơdró tung cheăm, tơring Ia H’Drai ai mâu troăng hơlâ tŏng kum ki inhên ăm kuăn pơlê vâ rak mâu tơdroăng châ tơƀrê kơdroh kơtiê châ tơƀrê má môi.