Tơdrong jang tanh brai kơ kon pơlei Bahnar tơ̆ Gia Lai
Chủ nhật, 06:00, 01/06/2025 Lan chih tơblơ̆ Lan chih tơblơ̆
VOV4.Bahnar – Tơdrong jang tanh brai kơ bơngai Bahnar tơ̆ Gia Lai đei đơ̆ng đunh bơih, đei pơdjoi đơ̆ng jơhnơr bơngai ou truh jơhnơr kon sou păng pơtoi truh kơ dang ei. 'Nou ưh hơdrô̆ tơdrong jang juăt jue mă oei jing um ai joh ayŏ kăp gĭt kơ kon pơlei kon kông tơ̆ tơring ou.

Tơdrong jang tanh brai athei sơ̆n, tơpang ti athei hơbĕch hơbal adoi nhen tơdrong hơgei kơ rim bơngai tanh. Đe hơdruh Bahnar đơ̆ng 13 - 14 sơnăm pơtơm đei đe yă, đe mĕ athei năm tơ̆ mir pĕ kơpaih, dui brai vai tanh khăn vă sĭt hơbăn ao, khăn buk, tơmam yua hăm brai tanh 'măn yua lơ̆m tơdrong hơrih rim năr. Tanh brai đei lăng jĭ tơdrong pơkăp gơh hơgei, hơbĕch hơbal kơ bơngai drăkăn, noh vă nhen tôm drăkăn Bahnar sơ̆ ki adoi hơgei lơ̆m tơdrong dui brai vai tanh khăn. Đơ̆ng oei 'lơ̆p, đe hơdruh Bahnar athei chă hŏk hơlen đơ̆ng đe yă, đe mĕ lơ̆m unh hnam, kơtum kơtŏng. Ngê̆ nhơ̆n Đinh Ply, oei tơ̆ xah Tơ Tung, apŭng Kbang, dêh char Gia Lai ăn tơbăt:  "Kiơ̆ kơ rim bơngai, bơngai ayơ lăp nhan noh đơ̆ng 13-14 sơnăm, đe sư hlôi pơhrăm hăm mĕ ƀă. Tanh đơ̆ng tơmam iĕ nhen: tanh tơlei văr ah kơ̆l dah mă pơhrăm tanh dok vă pơdjoi băl lăng thoi yơ păng dar deh jing tơmam tanh"

Kiơ̆ ngê̆ nhơ̆n tanh brai Đinh Thị Tớp, oei tơ̆ xah Tơ Tung, apŭng KBang, dêh char Gia Lai, pha hăm đe drănglo juăt chă jang hơjơ̆m, tanh brong jak noh drŏkăn akŏm tanh brai. Kơyuơ noh, lơ̆m rim unh hnam bơngai Bahnar adoi đei không tanh brai. Ngê̆ nhơ̆n Đinh Thị Tớp hơdơ̆r dơ̆ng: "13 sơnăm inh băt tanh bơih. Tŏk 15, 16 sơnăm noh băt tanh kloh klĕch păng tanh đei hlak che tih. Inh lăp kơ tơdrong jang tanh brai noh mĕ inh pơtho ăn kơ inh, ưh đei thâi pơtho tanh brai ôh. Kơdih po inh lăp noh inh tanh đĕch”.

Vă đei minh hlak che tanh 'lơ̆ng, đe drŏkăn Bahnar athei pơm lơ tơdrong đơ̆ng pơtăm kơpaih, dui brai, tong đak pơnĭk chô̆ brai tơ̆ không đang kơ noh pơtơm tanh. Ah mă hơmet tôm tơmam tanh, kơpaih đơ̆ng rŏng pĕ đang noh sơ̆k hrăng, pleh iŏk lê̆ găr păng tôm tơmam geh goh ou to, iŏk kơpaih teh vă kơ hăp rơmuơn hloh, vă ƀônh ah dui jing brai. Đơ̆ng rŏng kơpaih rơtơi bơih noh đe iŏk sŏk jơma (sŏk khĕm) văr kơpaih jing kơtŏl dĭl vĭl kơjung dang 20cm, đang kơ noh tah kơpaih lơ̆m rơvei vă dui jing brai. Ngê̆ nhơ̆n Đinh Thị Tớp ăn tơbăt dơ̆ng: "Mă blŭng noh iŏk kơpaih, pơm kơpaih đang noh ba dui jing brai, dui jing brai đang noh ba nhôm pơnĭk. Ah đang bơih noh lê̆ hrăng bơih noh pơtơm dui brai tơ̆ không vă tanh. Jang lơ tơdrong dêh"

Vă pơjing đei tơdrong kăp gĭt ăn tơmam tanh, bơngai Bahnar hơnơ̆ng kơchăng păng tơnăp lơ̆m tơdrong rơih lŭk lơ̆k đak pơnĭk. Pơnĭk đei đăi noh iŏk hla 'long bri păng rim pơnĭk adoi đei tơdrong kăp gĭt kơdih, nơ̆r pơtih kơdih mă bơngai Bahnar 'meh tơbang lơ̆m che tanh kơ po. Ngê̆ nhơ̆n Đinh Ply, tơ̆ xah Tơ Tung, apŭng Kbang, dêh char Gia Lai tơroi kiơ̆ khôi kră sơ̆ kơ bơngai Bahnar, pơnĭk găm noh mă tơm, hăp tơbang tôm tơdrong pran. Pơnĭk brê noh pơtih ăn kơ unh, kơ pham, pơtih ăn tơdrong hơrih, tơdrong kơ-'nôh đei nhôm hăm tơm kxang, kơbai. Pơnĭk dreng noh pơtih ăn măt 'năr, tơdrong tơguăt 'lơ̆ng đơ̆ng kon bơngai păng cham char, nhôm hăm ƀum kơmưt dah pơnĭk iŏk đơ̆ng tơm kơmưt. Pơnĭk jơk noh pơtih ăn plenh, iŏk pơnĭk đơ̆ng tơm truông-nhây dah mă tơm kơbai: "Mă ou noh pơm ưh đei ƀônh ôh. Tơdrong nhôm pơnĭk noh hiong lơ jơ năr. Tơ̆ tơring Tây Nguyên  đe hơnơ̆ng tong 4 đak pơnĭk 'noh: găm, brê, kok păng dreng. 'Noh jĭ đak pơnĭk ang hloh kơ bơngai Tây Nguyên."

Hơbăn ao tanh kơ bơngai Bahnar ưh gan đei dok pơrŏ mă hơnơ̆ng đak pơnĭk gôh dah mă găm đĕch. Hơdrô̆ hơbăn ao tanh 'măn hrŭk ah et xa sô̆ pơsĭt pơkong noh pơtơm tanh dok hăm lơ um pơrŏ hơdah. Atŭm hăm noh đei hloi che văr ah kơ̆l, kơdŭng bĕng dah mă bai ou to.

Hrei ou, tơdrong jang tanh brai kơ bơngai Bahnar tơ̆ Gia Lai hlôi đei minh ƀar tơdrong tơplih pơtrŏ hăm tơdrong hơrih mă lei adoi oei vei nhen dôm tơdrong jang mă yă ƀok pơsư̆ ăn đơ̆ng hơdrol ki. Kơlih hăp kăp gĭt hăm tơdrong vei răk tơƀăk mong dôm kơjă joh ayŏ kăp gĭt kơ kon pơlei, vă pôk pơ-ư hloi tơdrong 'lơ̆ng hơƀăp ah mă hrŭk hơbăn ao tanh juăt jue kơ kon pơlei Bahnar.

Lan chih tơblơ̆

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC

Video