Đoọng ra’văng ha bhiệc bhuốih ta lấh p’loọng crâng, zâp pr’loọng đông cóh vel Chành nắc lêy príh doóh pa liêm đông xang, bhr’lậ píh pa liêm đhị bhuốih a’bhướp a’dích, tô gộ tơợ t’ngay l’lăm lâng lêy pay đợ xa’nập xập ty chr’nắp laliêm bhlâng lêy pấh bhrợ bhiệc bhan.

Bhiệc bhan ta lấh p’loọng crâng pazêng 2 n’juông bh’rợ: Nắc bhrợ lễ lâng hội, buôn ta bhrợ cóh zr’lụ crâng cắh ta đoọng bhrợ pa hư âng  vel đông zâp g’lúh ha pruốt chô. Tr’nơợp nắc bhiệc bhuốih t’nơơm a căn lâng a conh. Manứih bhuốih bhrợ nắc zước nhăn đắh a’bhô dang n’loong n’cuông, a’bhướp a’dích, tô gộ bêl đâu nắc t’ngay c’xêê liêm crêê đhanuôr cóh vel đông váih búah lêệ, hương, pô laliêm đoọng lêy ha zâp apêê a’bhô dang đoọng azi ta lấh p’loọng crâng. Manứih bhuốih lâng xa’nập dal pr’hoọm rơợc, cóh xa’nập vêy đợ râu laliêm văn hoá âng zâp acoon cóh Dao, pơng cóh a’cọ nắc pr’nơng xrặ lâng hình m’bhiêng, k’âng k’đơơng apêê lướt vốch. Lướt t’tưn nắc c’bhúh đhanuôr cóh vel đông âng đơơng zâp a’pướih ch’na, a’tứch, búah, bánh... ơy ra văng đợc tơợ t’ngay l’lăm. T’coóh Triệu Tiến Hương, manứih bhuốih bhrợ cóh vel Chành, đoọng năl: “A’bhưy n’loong nắc đoo tô goọ âng vel đông. Zâp pr’loọng cóh vel đông nắc vêy mưy manứih t’coóh bhlâng lâng manứih t’coóh nâu nắc xang bêl bil nắc bơơn t’moót cóh ríah n’loong n’nắc đoọng bhuốih lâng zước nhăn râu pr’đoọng ha vel đông đay k’bhộ ngăn, boo đhí liêm crêê. Bhiệc bhan nâu bêl bhrợ nắc moon p’too đhanuôr cóh vel đông nắc lêy kiêng tơợ 5-6 t’ngay cắh choom đoọng ngai moót bhrợ pa hư cóh crâng”.

Ảnh: dulichsapa365.vn

  Đợ pr’đươi pr’dua nắc lêy âng đơơng đợc đhị 2 t’nơơm n’loong pa pậ đhị crâng âng vel đông. Manứih bhuốih bhrợ nắc lêy k’đhơợng đợ a’pứih nâu, đợ apêê đha’đhâm c’moor nắc lêy đợc đhị ping xal bêl ahay. P’cắh mặt đhanuôr cóh vel đông, manứih bhuốih nắc tơợp lêy bhuốih lâng zước nhăn cơnh cr’noọ cr’niêng lêy zooi zúp, zư lêy đhanuôr mưy c’moo plêệng k’tiếc liêm crêê, zâp đông vêy pr’ắt tr’mung k’bhộ ngăn. Năl gít ooy bhiệc bhann Khoi Kìm âng acoon cóh đay, t’coóh Triệu Tiến Bảo, cóh vel Chành đoọng năl: “Crâng nắc chr’nắp bhlâng, crâng vêy râu liêm chr’nắp bấc, váih đợ t’nơơm đoọng zư lêy đác đoong, zêl cha’groong k’tiếc hư zóch, pa chô n’loong liêm chr’nắp. Truyền thống âng ve; nắc 3 c’moo bhuốih crâng 1 chu. Azi nắc lêy bhrợ bhiệc bhan bhuốih zâp a’bhô dang crâng, k’coong, cruung đác... zước nhăn zooi zúp đoọng ha đhanuôr vêy pr’ắt tr’mung têêm ngăn lấh”.

Ảnh: dulichsapa365.vn

  Xang bêl bhrợ bhiệc bhan, đhanuôr cóh vel đông nắc đh’rứah lêy ký gr’hoót zư lêy crâng, chóh bấc t’nơơm cha p’lêê t’viêng liêm đợ đhị k’tiếc bhươn, da ding bha đưn lâng đh’rứah lêy ắt cha zr’nưm. Lấh mơ ôộm búah, lêệ la đoọng bhuốih, zâp pr’loọng đông nắc zêng âng đơơng ch’na đh’nắh đoọng lêy chrooi đoọng zr’nưm. Xang nặc đhanuôr cóh vel đông nắc đh’rứah chi ớh zâp râu chr’ớh bh’lêê bh’la pr’hay chr’nắp âng acoon cóh cơnh poọr mặt coóp bé, glâm còn, đhr’vư, tr’chứt, múa gậy, penh p’nenh, ba boóch. T’coóh Triệu Tiến Bảo moon, choom lêy bhrợ ta lấh p’loọng crâng, lâng nắc pa xoọng râu tin đươi mooy mưy pr’ắt tr’mung liêm pr’hay cóh đhanuôr đắh bhrợ têng cha: “Xang zâp bêl bhrợ têng bhiệc bhuốih a’bhô dang crâng, zâp ngai nắc tự năl gít trách nhiệm, tự zư lêy crâng, padưr dal c’năl zư lêy crâng đác đoong, doọ dzợ váih đhr’năng đươi dua đác cắh liêm crêê, zư lêy môi trường ting t’ngay ting liêm sạch lấh mơ”.

Bhiệc bhan ta lấh p’loọng crâng âng đhanuôr vel Chành cóh chr’val Xuân Giao, chr’hoong Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai nắc mưy j’niêng bh’rợ nông nghiệp ty chr’nắp bhrợ têng zr’nưm, đh’rứah lâng t’bhlâng lêy p’têết pazưm đhanuôr. Tước đâu, bhiệc bhrợ ta lấh p’loọng crâng âng đhanuôr Dao nắc dzợ zư đợc lâng padưr liêm choom.

Xoọc đâu, bấc vel đông đhanuôr acoon cóh cóh Lào Cai vêy zr’lụ crâng cắh ta đoọng bhrợ pa hư. Crâng nâu nắc zr’lụ crâng zr’nưm âng vel đông, zâp ngai nắc zêng tự zư lêy, cắh choom col pa hư. Bhiệc bhrợ pa dưr đợ zr’lụ crâng nâu n’jứah âng đơơng chr’nắp đắh sinh thái, n’jứah liêm chr’nắp p’too pa choom acoon a’châu ha y chroo zư lêy j’niêng cr’bưn âng a’conh a’bhướp, zư lêy môi trường, lêy chô mamung k’bhộ ngăn./.

Lễ mở cửa rừng của người Dao

Thu Hằng

       Dân tộc Dao ở tỉnh Lào Cai có nhiều phong tục lạ và lễ hội độc đáo. Lễ mở cửa rừng (Khoi Kìm) của người Dao ở làng Chành, xã Xuân Giao, huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai, ẩn chứa nhiều điều thú vị bên trong. 

       Để chuẩn bị cho lễ cúng mở cửa rừng, các gia đình ở làng Chành phải dọn dẹp nhà, sửa soạn bàn thờ tổ tiên từ hôm trước và chọn những bộ trang phục truyền thống đẹp nhất tham dự lễ.

      Lễ Mở cửa rừng gồm 2 phần: phần lễ và phần hội, thường được tổ chức ở khu rừng cấm của làng vào mỗi dịp đầu Xuân. Mở đầu là lễ cúng cây bố và cây mẹ. Thầy cúng xin phép thần linh ma gốc cây, tổ tiên, hôm nay là ngày lành tháng tháng tốt dân làng có rượu thịt, hương hoa tốt để dâng lên các ngài để mở cửa rừng. Thầy cúng với bộ quần áo dài mầu vàng, trên áo có những nét hoa văn của dân tộc Dao, đội trên đầu chiếc mũ vẽ hình con hổ, dẫn đầu đoàn người. Đi sau là đoàn dân làng bưng các sản vật mâm xôi, gà, rượu, bánh mật… đã được chuẩn bị sẵn từ hôm trước. Ông Triệu Tiến Hương, thầy cúng của làng Chành, cho biết: "Ma gốc cây là tổ tiên của làng. Mỗi hộ trong làng sẽ có một người già nhất và người già này sau khi mất sẽ được đưa vào trong gốc cây đó để thờ và cùng phù hộ chung cho làng xóm mình ấm no, mưa thuận gió hòa. Lễ này khi làm nhắc nhở dân làng phải kiêng từ 5-7 ngày không cho phép ai vào chặt phá rừng".

       Lễ vật được rước đến dưới 2 gốc cây đại cổ thụ tại khu rừng cấm của làng. Thầy cúng đỡ những mâm cúng trên đầu từ những nam thanh nữ tú đặt vào miếu trước cây. Thay mặt bà con dân làng, thầy cúng bắt đầu cúng với những đoạn khấn có nội dung cầu mong thần rừng che chở giúp dân làng có một năm mưa thuận gió hòa, nhà nhà có cuộc sống no ấm bình an.

       Am hiểu tận tường về lễ Khoi Kìm của dân tộc mình, ông Triệu Tiến Bảo, ở làng Chành, cho biết: "Rừng rất quan trọng, rừng có lợi ích rất nhiều, có cây cối để bảo vệ nguồn nước, chống xói mòn, thu hoạch gỗ rồi có nhiều lợi ích rất thiết thực. Truyền thống của làng là 3 năm cúng rừng 1 lần. Chúng tôi làm lễ Khoi Kìm, lễ cúng tế các thần linh, thần rừng, thần núi,  thần sông nước… cầu mong phù hộ độ trì cho người dân có cuộc sống ngày càng đầm ấm yên vui".

      Sau phần lễ, bà con dân làng cùng ký cam kết bảo vệ rừng, trồng nhiều cây xanh trên những mảnh vườn, triền đồi và cùng thưởng thức bữa ăn chung. Ngoài phần rựơu, thịt dâng lễ, tất cả các gia đình đều mang thêm đồ ăn thức uống để góp. Sau đó, bà con dân làng cùng các trò chơi dân gian đậm đà bản sắc dân tộc như: bịt mắt bắt dê, ném còn, đu quay, đẩy gậy, múa gậy, bắn nỏ, hát giao duyên. Ông Triệu Tiến Bảo cho rằng, có lễ mở cửa rừng, đồng bào thêm tin tưởng vào một tương lai tốt đẹp và thuận lợi trong công việc làm ăn:“Sau mỗi lần tổ chức cúng tế thần rừng, mỗi người tự ý thức được trách nhiệm, tự bảo vệ rừng, nâng cao ý thức bảo vệ rừng bảo vệ nguồn nước, không còn tình trạng sử dụng nguồn nước không hợp lý, bảo vệ môi trường ngày càng trong sạch hơn”.

       Lễ mở cửa rừng của đồng bào làng Chành ở xã Xuân Giao, huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai là một nghi lễ nông nghiệp truyền thống mang tính tập thể, cộng đồng và tăng cường gắn kết cộng đồng. Cho đến nay, lễ mở của rừng của đồng bào Dao vẫn được giữ gìn và phát huy.

      Hiện nay, nhiều làng bản của đồng bào dân tộc ở Lào Cai có khu rừng cấm. Rừng cấm là khu rừng chung của cả làng, mọi người đều phải tự giác bảo vệ, không được chặt phá. Việc xây dựng những khu rừng cấm vừa mang lại giá trị về mặt sinh thái vừa có ý nghĩa giáo dục lớp cháu con giữ gìn phong tục của cha ông, bảo vệ môi trường, hướng tới cuộc sống no ấm./.