Lâng apêê p’niên crêê cr’ay

Zư lêy p’niên k’tứi ooy cr’chăl ra’văng crêê pr’lúh lâng lêy bhrợ padứah cung chr’nắp. Nắc lêy đoọng ha p’niên cha đợ râu ch’na đa đạc, r’boọt, buôn lơơn, tu râu ch’na đh’nắh griing proọng lâng pứih buôn bhrợ p’niên k’ay chi hát cóh boọp. Choom lêy xăl lâng đợ ch’na pr’ôộm cơnh: sữa, cha bún, miến, phở, hân đhơ cắh cha pr’chấh, a’vị.

Xang zâp bêl cha cha nắc lêy bhrợ liêm sạch vệ sinh lâng bhiệc đoọng p’niên gr’lọc c’niêng đoọng p’niên đhêy ắt, oó đoọng cha đhơ râu vêy mơ 3-4 tiếng xang bêl cha cha. Xang bêl zư lêy p’niên k’ay nắc lêy rau liêm sạch têy lâng xà phòng. Oó lêy đị t’voóh zâp đhị p’nung ha tụ cóh n’căr apêê p’niên. Giặt paliêm zâp râu pr’đươi âng manứih k’ay lâng dzụt pa liêm phòng ắt âng manứih k’ay lâng dung dịch sát khuẩn.

Buôn lêy tu p’niên crêê cr’ay têy dzung boọp doọ đenh, mơ 5-10 t’ngay nắc lêy doó lấh đoọng p’niên cha bấc. Hân đhơ cơnh đêếc, lêy đoọng p’niên cha pa’xoọng bấc chất protein, kẽm đoọng bhrợ kháng thể ha p’niên. Cung choom pa xoọng vitamin C đoọng ha p’niên zâp râu ch’na đh’nắh cơnh bhơi r’véh, a’bhêy, đu đủ. Lâng đợ apêê p’niên tơợp vêy c’léh dưr váih p’nung ha tụ cóh n’căr nắc đoo cr’ay ngân, lêy pa’xoọng bấc ch’na đh’nắh vêy bấc vitamin A ooy zâp râu ch’na đh’nắh cơnh cà rốt, a’bhoo... đoọng zooi zúp zư pa dứah cr’ay đấh dứah, doọ boọ váih dzợ.

Ha dang p’niên cắh kiêng cha bún, miến, phở nắc choom đoọng p’niên cha pr’chấh, súp a’tứch. Pr’chấh, súp a’tứch nắc đoo liêm choom đoọng ha chặc a’rang, ch’na nâu nắc choom zêl cha’groong viêm nhiễm dưr váih cóh tế bào ooy xoóh, padưr k’rơ miễn dịch. Đoọng t’bấc dinh dưỡng, nắc lêy zêệ súp a’tứch lâng tri. Cắh cậ choom zêệ tri, lêệ k’roóc tu ch’na đh’nắh nâu nắc vêy zâp dinh dưỡng liêm chr’nắp ha c’rơ.

Lâng p’niên doọ ơy crêê cr’ay

Xoọc đâu cũng cắh ơy váih vắc xin zêl cha’groong pr’lúh cr’ay têy dzung boọp. Ooy hân noo pr’lúh cr’ay buôn dưr váih, c’lâng bh’rợ liêm chr’nắp lấh mơ đoọng lêy zêl cha’groong cr’ay nắc đoo cha’groong oó đoọng trơơi boọ ooy apêê lơơng. Zâp c’lâng bh’rợ zêl cha’groong nắc p’niên, apêê doọ k’ay lêy oó lấh ặt pa đăn lâng apêê k’ay, oó lướt vốch đhị bấc manứih. Lêy cha’mêết liêm git đợ p’niên vêy n’léh dưr váih k’hir ooy zr’lụ pr’lúh. Ooy apêê p’niên nắc hệ miễn dịch nắc đoo zâp kháng thể bơơn moót ooy sữa k’căn tu cơnh đêếc nắc lêy đoọ k’coon măm bấc lấh mơ.

Lâng p’niên cắh dzợ măm tóh k’căn nắc lêy bhrợ miễn dịch đoọng ha p’niên ooy dinh dưỡng, ắt tớt liêm crêê. K’căn k’conh nắc lêy pa’xoọng zâp râu ch’na đh’nắh liêm crêê, têêm ngăn đoọng ha hệ miễn dịch p’niên, p’too pr’zương lêy pa choom chi ớh thể dục thể thao lấh mơ dzợ, zư lêy a’chặc a’rang lâng đhị ắt tớt liêm sạch đoọng lêệng c’chêết vi khuẩn, vi rút t’váih cr’ay.

Bơr pêê chất dinh dưỡng chr’nắp đoọng ha pêê p’niên cơnh lêệ, a’xiu, a’chông, a’tam, mực... pa’xoọng zâp chất khoáng cơnh kẽm, sắt, can xi lâng bhiệc đoọng ha pêê p’niên đắh bấc lêệ k’roóc, lươn, cr’liêng a’tứch a’đha, zâp râu k’cập, a’xiu lâng lấh mơ nắc lêy đoọng p’niên ôộm sữa taluôn lâng zâp râu bhơi r’véh cơnh k’đậc, bí đao, khoai tây, cà rốt, dzar, giá, a’bhêy, dền, bồ ngót lâng p’lêê p’coo cơnh prí, píh, ổi, đu đủ...

Lấh mơ, nắc lêy đươi bhrợ cơnh vẹ sinh rau pa liêm têy bêl xang cha cha. Oó đoọng p’niên lêy c’bâm râu chr’ớh. Râu pr’đươi pr’dua, đông xang lêy rau príh liêm sạch zâp t’ngay.

Đấh bơơn lêy cr’ay têy dzung boọp

C’léh cr’ay tơợp dưr n’léh váih xang bêl boọ váih vi rút tơợ 3-6 t’ngay. C’léh dưr n’léh váih đấh bhlâng âng cr’ay nâu nắc đoo xơợng ga lêếh ga’lêêng, k’hir, k’ay mr’loọng, đh’mâl cr’oóh dưr váih ooy 3, 4 t’ngay. Xang nặc nắc lướt moót cr’chăl dưr váih ngân k’rơ. Tr’nơợp nắc râu dưr n’léh váih zâp râu tặ ha tụ đhị boọp, buôn lêy nắc lêy đhị t’bang, lanh, n’tạc, dưr váih đhị niêm mạc viêm bhrông. Zâp k’mân đa đạc cóh boọp buôn ha voóh đấh bhrợ váih k’ay chi hát, k’đhạp cha cha. Xang nặc dưr váih zâp k’mân đác, p’nung cóh dzung, tr’pang têy, vêy bêl nắc lêy váih cóh da doọl. Manứih k’ay nắc vêy đhr’năng trơơi boọ cr’ay ooy apêê lơơng ting c’lâng pr’hơơm ooy 1 tuần tơợp k’ay. Tu cơnh đâu, bhiệc bơơn lêy đấh đoọng ắt lalay, âng đơơng p’niên chô tước y tế khám pa dứah lâng xay moon liêm gít nắc đoọng g’đách đợ cr’ay ngân lấh mơ./.

Cách chăm sóc và phòng bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng đang bùng phát nhiều nơi do thói quen ăn uống, vệ sinh cá nhân, vệ sinh ngoại cảnh chưa tốt khiến mầm bệnh dễ lây lan qua đường tiêu hóa. Ngoài việc tuân theo chỉ định của bác sĩ, chế độ ăn uống và dinh dưỡng cho trẻ cũng rất quan trọng, góp phần đảm bảo sức khỏe của trẻ và làm bệnh thoái nhanh hơn.

Đối với trẻ mắc bệnh

Chăm sóc trẻ nhỏ trong giai đoạn bị bệnh và phục hồi cũng rất quan trọng. Cần cho trẻ ăn những món ăn mềm, loãng dễ nuốt, nguội, vì thức ăn cứng, nóng làm trẻ đau rát miệng. Có thể thay đổi bữa ăn như: uống sữa, ăn bún, miến, phở không cần nhất thiết ăn cháo, cơm.

Sau mỗi bữa ăn cần vệ sinh sạch sẽ bằng cách cho trẻ súc miệng để trẻ nghỉ ngơi, không ăn vặt trong 3- 4 giờ sau đó mới cho ăn bữa khác. Sau khi chăm sóc trẻ mắc bệnh cần rửa tay kỹ với xà phòng. Không được chọc vỡ các mụn nước bọng nước trên da trẻ bệnh. Giặt các đồ dùng của bệnh nhân và lau phòng ở của bệnh nhân bằng các dung dịch sát khuẩn.

Thông thường do trẻ mắc bệnh tay chân miệng ngắn (khoảng từ 5-10 ngày) nên không cần ép trẻ ăn quá nhiều. Tuy nhiên, cần cho trẻ ăn ăn uống đủ chất giàu protein, kẽm để tạo kháng thể cho trẻ. Cũng có thể bổ sung vitamin C cho trẻ qua các loại thực phẩm như: rau xanh, bắp cải, đu đủ. Đối với những trẻ bắt đầu bắt đầu có dấu hiệu mụn nước vỡ là bệnh đã thoái trào, cần bổ sung thêm thức ăn chứa nhiều vitamin A qua các loại thực phẩm như: cà rốt, ngô... để hỗ trợ bệnh mau lành, chống bội nhiễm.

Nếu trẻ không thích ăn bún, miến, phở có thể cho trẻ ăn cháo, súp gà. Cháo, súp gà rất tốt cho cơ thể, chúng có tác dụng ngăn chặn sự viêm nhiễm xảy ra ở tế bào trong cuống phổi, thúc đẩy hệ miễn dịch. Để tăng lượng dinh dưỡng, nên nấu súp gà với nấm. Hoặc có thể nấu nấm, thịt bò  vì thực phẩm này chứa các thành phần dinh dưỡng tốt cho sức khỏe.

Đối với trẻ chưa mắc bệnh

Hiện tại vẫn chưa có vắc xin phòng bệnh chân tay miệng. Trong mùa bệnh dịch hay xảy ra, biện pháp hữu hiệu nhất để khống chế bệnh là phòng lây lan bệnh sang người lành. Các biện pháp phòng ngừa là: Trẻ em, người lành nên hạn chế tiếp xúc với bệnh nhân, không nên ra chỗ đông người. Cần theo dõi chặt chẽ những trẻ có biểu hiện sốt trong vùng dịch. Ở trẻ sơ sinh thì hệ miễn dịch là các kháng thể được truyền qua sữa mẹ vì vậy cần tăng cường cho trẻ bú mẹ nhiều hơn.

Đối với trẻ không còn bú mẹ cần tăng cường miễn dịch cho trẻ qua dinh dưỡng, vận động, thói quen sinh hoạt. Cha mẹ nên bổ sung các thực phẩm tốt cho hệ miễn dịch cho trẻ, khuyến khích tập luyện thể dục thể thao ngoài trời nhiều hơn, giữ vệ sinh thân thể và nơi ở sạch sẽ để tiêu diệt nguồn vi khuẩn, virus lây bệnh.

Một số chất dinh dưỡng rất quan trọng và cần thiết cho trẻ như: thịt, cá, tôm, cua, mực... Bổ sung các chất khoáng như kẽm, sắt, canxi bằng cách cho trẻ ăn nhiều thịt bò, lươn, trứng, các loại sò, cá và cần nhất là phải cho trẻ uống sữa thường xuyên và các loại rau quả, như bí đỏ, bí đao, khoai tây, cà rốt, cà chua, giá, rau cải, dền, bồ ngót và trái cây như chuối, cam, ổi, bưởi, đu đủ…

Ngoài ra, cần tuân thủ vệ sinh bằng cách tăng cường rửa tay sạch sẽ trước, sau khi ăn. Không cho trẻ ngậm đồ chơi. Đồ dùng, vật dụng, nhà cửa phải rửa sạch mỗi ngày .

Cần phát hiện kịp thời tay chân miệng

Triệu chứng bắt đầu xuất hiện sau khi nhiễm virut từ 3-6 ngày. Biểu hiện sớm nhất của bệnh là mệt mỏi, sốt nhẹ, đau họng, sổ mũi diễn ra trong vài ngày. Sau đó bệnh sang giai đoạn toàn phát. Đầu tiên là sự xuất hiện các mụn nước ở niêm mạc miệng, thường là ở mặt trong má, lợi, mặt bên của lưỡi; các mụn nước có kích thước nhỏ nằm trên một nền niêm mạc viêm đỏ. Các mụn nước trong miệng thường dập vỡ rất nhanh tạo ra các vết trợt loét rất đau rát làm bệnh nhân khó ăn uống. Tiếp theo, xuất hiện các mụn nước, bọng nước ở bàn chân, bàn tay, đôi khi gặp cả mụn nước, bọng nước ở mông. Bệnh nhân có khả năng lây bệnh cho người khác qua đường hô hấp trong 1 tuần đầu bị bệnh. Vì vậy, việc phát hiện bệnh sớm để cách ly,  đưa trẻ đến cơ sở y tế được thăm khám và tư vấn cụ thể tránh biến chứng nặng là rất cần thiêt./.

                                                                                         Theo Suckhoedoisong