Zập 3 c’xêê muy chu, k’nặ 40 cha nắc pazêng acoon a châu k’bhuh Tơngôn đhị vel Pa Tooih, chr’val Tà Pơơ, chr’hoong da ding ca coong Nam Giang, tỉnh Quảng Nam nắc k’rong đhị đong moong âng k’bhuh đoọng pa họp. Đhị đâu, bh’cộ k’bhuh xay moon pazêng bh’nơơn ơy bơơn âng bh’rợ k’bhuh zư lêy tệêm ngăn vel bhươl coh 3 c’xêê a hay lâng xay moon c’lâng bh’rợ 3 c’xêê t’tun. Tước c’la đong, zập cha nắc coh k’bhuh ting chroi k’rong boop p’rá lâng xay moon pazêng rau t’mêê đoọng k’bhuh xoọng bhrợ têng bơơn bh’nơơn dal lâh. T’coohTơ ngôn Gat, bêl a hay bh’cộ âng tô Tơ ngôn đhị  vel Pa Tôih, chr’val Tà Pơơ xay moon, nâu đoo nắc bêl đoọng a coon cha châu coh k’bhuh xoọng k’rogn zập zêng đoọng bhrợ têng bhiệc bhan cơnh j’niêng ty đanh âng k’bhuh xoọng, n’jưah bhrợ têng bh’rợ khuyến học, khuyến tài cung cơnh xay moon, t’hước tước apêê bh’rợ lơơng, pa hay acoon cha châu zư lêy chr’năp liêm âng văn hoá acoon coh, ting pâh zư lêy tệêm ngăn đhị vel bhươl, đương zêl cha groong rau căh liêm âng xã hội, t’pâh apêê pr’loọng đong pa zay ting pâh apêê bh’rợ âng vel đong… “ “Chr’năp hbhlầng, đhị bêl bhiệc bhan lễ tết t’pâh đhanuôr, đha đhâm c’mor oó âm cha lalấh boọl pưa, prá xay mốp, tr’vay tr’lin. Ha dang âm bọol nắc đăh k’bhuh xoọng Tơngôn lêy pay zư đớc đoọng chìa khoá xe, chở chô ooy đong đoọng pa xiêr đhr’năng bhrêy tăh. K’dua bhrợ têng, choh n’loong t’viêng, crih próih tang c’riing… Zập c’xêê, zập quý, apêê coh k’bhuh xoọng nắc prá xay, lưm ta mooh, pa too pa choom p’niên học hành liêm ta nih, ặt ma mông đha nui tr’út”.

Tơngôn nắc k’bhuh xọong tr’nợơp âng chr’val Tà Pơơ, chr’hoong Nam Giang, tỉnh Quảng Nam bhrợ pa dưr cr’nọo bh’rợ đăh tệêm ngăn vel bhươl. T’cooh Alăng Phiết, trưởng vel Pa Tôih, chr’val Tà Pơơ đọong năl, Tơngôn nắc k’bhuh xoọng vêy truyền thống văn hoá pr’loọng đong, k’bhuh xoọng liêm ta nih, ặt ma mông đha nui tr’ut tợơ lang a hay đhị vel Pa Tôih. Thôn Pơ Tôih vêy 42 pr’lọoong lâng 174 cha nắc. Coh đếêc k’bhuh xoọng tô Tơngôn bấc k’nặ muy pâng. Đợ pr’loọng đong đha rựt âng c’moo 2019 vêy 16 pr’loọng. Ha dợ, cơnh lâng k’bhuh xoọng tô Tơngôn zêng ơy z’lâh đha rựt lâng bơr pêê pr’loọng vêy z’zăng ca van. Tơngôn cung nắc k’bhuh xọong vêy bấc acoon a châu học hành liêm ta nih, bơơn bh’nơơn dal bhlầng coh vel. T’cooh Phiết xay moon: “Tợơ a hay, k’bhuh xoọng tô Tơngôn nắc k’bhu xoọng vêy tổ chức kỷ luật liêm choom. Apêê ta luôn k’rong ma nuyh coh k’bhuh họp 3 c’xêê 1 chu, ơy bhrợ têng apêê quy chế lâng quy ước bhrợ padưr k’bhuh xoọng. Coh đếêc, quy định ma nuyh âng k’bhuh xoọng nắc lêy bhrợ têng liêm zập c’lâng xa nay âng Đảng, Nhà nước; pa dưr chr’năp liêm âng k’bhuh xoọng, bhrợ pa dưr pr’loọng đong, bhui har ca bhộ ngăn, ha dưr liêm choom;  ặt tớt lâng vel bhươl liêm ta nih; k’rang lêy, pa choom pa dưr apêê lang t’tun..”

Chr’val Tà Pơơ ặt đhị bhlưa 8 chr’val zr’lụ ch’ngai bha dăh lâng 4 chr’val zr’lụ phương âng chr’hoong Nam Giang, vêy c’lâng bhlầng 14D lướt z’lâh tướcLào. Đươi cơnh đếêc, đhr’năng tệêm ngăn đhị vel bhươl vêy bấc rau dưr vaih, bhrợ căh liêm tước pr’ặt tr’nợt âng đhanuôr đhị vel bhươl. C’moo 2018, tô k’bhuhTơngôn ơy xay moon k’bhuh xoọng zư lêy tệêm ngăn vel bhươl. T’coohAlăng Bup, cán bộ Công an chr’hoong Nam Giangk’đhợơng lêy vel bhươl âng chr’val Tà Pơơ moon, k’nặ 2 c’moo hay, đhr’năng tệêm ngăn đhị zr’lụ zăng tệêm ngăn, doó dzợ đhr’năng t’tông pa pay, díc điêl, k’bhuh xoọng, đhanuôr vel bhươl đoàn kết k’er da dô, doó lâh tr’vay tr’lin; acoon cha châu coh k’bhuh xoọng doó vêy ngai bhrợ lết xa nay pháp luật. Vêy bơơn bh’nơơn nâu, muy đăh nắc đươi vêy tô k’bhuh Tơngôn ơy ting t’pâh đhanuôr lâng k’đhơợng lêy nhâm mâng:“K’nặ bơr c’moo tô k’bhuh Tơngôn ting pâh cr’nọo bh’rợ k’bhuh xoọng zư lêy vel bhươl t’mệêm ngăn, đhr’năng đoàn kết âng apêê coh pr’loọng đong, coh k’bhuh xoọng lâng coh vel bơơn ha dưr dal. Pazêng rau căh liêm, tr’zệêng căh cợ rau môp loom dưr vaih coh pr’ặt tr’mông zêng bơơn xay bhrợ, bhlêh lơi liêm ta nih. Cung tợơ đếêc, pa xiêr, k’đhợơng lêy rau căh liêm dưr vaih coh pr’ặt tr’mông. Nâu đoo  nắc cr’nọo bh’rợ  choom bhrợ ta bhưah tước apêê vel bhươl prang chr’hoong”./.

Hiệu quả mô hình tộc họ tự quản về an ninh trật tự

                                                      (A lăng Lợi)

Mô hình tự quản về an ninh, trật tự của dòng họ Tơngôn ở xã Tà Pơơ, huyện miền núi Nam Giang, tỉnh Quảng Nam là một mô hình phòng chống tội phạm ngay từ chính gia đình, dòng họ. Mô hình này đã tạo nên hiệu ứng tích cực trên địa bàn xã nói riêng và sẽ được nhân rộng trên rộng khắp trên địa bàn huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam.

Đều đặn 3 tháng một lần, gần 40 người con cháu tộc họ Tơngôn ở thôn Pa Tooih, xã Tà Pơơ, huyện miền núi Nam Giang, tỉnh Quảng Nam lại tập trung tại nhà moong của dòng họ để họp tộc họ. Tại đây, Trưởng tộc  báo cáo, đánh giá lại những kết quả hoạt động của mô hình tự quản về an ninh trật tự trong 3 tháng qua và đề ra những phương hướng trong 3 tháng tới. Rồi chủ hộ, từng thành viên trong dòng họ đóng góp và đề xuất những sáng kiến để tộc họ hoạt động hiệu quả hơn. Ông Tơ ngôn Gat, nguyên trưởng tộc họ Tơ ngôn ở thôn Pa Tôih, xã Tà Pơơ chia sẻ, đây là dịp con cháu trong dòng họ tập trung đông đủ để vừa thực hiện các nghi lễ truyền thống của dòng họ, vừa tổ chức các hoạt động khuyến học, khuyến tài cũng như định hướng, nhắc nhở con cháu giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tham gia giữ gìn trật tự công cộng, phòng chống tệ nạn xã hội, khuyến khích các gia đình tích cực tham gia các hoạt động của địa phương...:“Đặc biệt, các dịp lễ tết đi vận động bà con, thanh niên  không được quá chén xảy ra lời qua, tiếng lại gây mâu thuẫn bất hòa. Nếu có uống say thì bên bộ phận tộc họ Tơngôn đảm nhận lấy chìa khóa chở về nhà để hạn chế tai nạn đáng tiếc. Phát động chủ nhật xanh để gìn giữ môi trường thôn sạch đẹp... Hàng tháng, hàng quý, các thành viên trong ban tộc sự hội ý, trao đổi công việc, thăm hỏi, gặp gỡ, động viên, khuyên bảo những con cháu có biểu hiện sa sút về đạo đức, lối sống.”

Tơngôn là dòng họ đầu tiên của xã Tà Pơơ, huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam xây dựng mô hình tự quản về an ninh trật tự. Ông Alăng Phiết, trưởng thôn Pa Tôih, xã Tà Pơơ cho hay, Tơngôn là dòng họ có truyền thống văn hóa gia đình, tộc họ tốt đẹp, sinh sống lâu đời ở thôn Pa Tôih. Thôn Pơ Tôih có 42 hộ với 174 nhân khẩu. Trong đó tộc họ Tơngôn chiếm gần một nửa. Tỷ lệ hộ nghèo của thôn năm 2019 có 16 hộ. Thế nhưng, riêng tộc họ Tơngôn hầu như đã thoát nghèo và một số gia đình thuộc diện tương đối khá giả. Tơngôn cũng là tộc họ có nhiều con cháu học hành thành đạt nhất trong thôn. Ông Alăng Phiết chia sẻ: “Từ xưa, dòng họ Tơngôn là dòng họ có tổ chức kỷ luật rất tốt. Họ thường xuyên tổ chức họp đình kỳ 3 tháng 1 lần, đã xây dựng quy chế tổ chức, hoạt động và quy ước xây dựng gia tộc. Trong đó, quy định người của dòng tộc phải chấp hành nghiêm các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; phát huy truyền thống gia tộc, xây dựng gia đình ấm no, hạnh phúc, tiến bộ; có mối quan hệ tốt với xóm làng; chăm lo, bồi dưỡng cho các thế hệ mai sau...”

Xã Tà Pơơ nằm ở ranh giới giữa 8 xã vùng cao và 4 xã vùng thấp của huyện Nam Giang, có QL 14D chạy qua Lào. Do đó, tình hình an ninh trật tự trong thôn luôn phức tạp, ảnh hưởng đến an ninh trật tự ở địa phương. Năm 2018, tộc Tơngôn ra mắt dòng họ tự quản về an ninh trật tự. Ông Alăng Bup, cán bộ Công an huyện Nam Giang phụ trách địa bàn xã Tà Pơơ nhận định, gần 2 năm qua, tình hình an ninh trật tự trong khu vực cơ bản ổn định, không còn hiện tượng trộm cắp vặt, vợ chồng, anh em, hàng xóm láng giềng đoàn kết, ít xảy ra xô xát; con cháu trong dòng họ không có người vi phạm pháp luật. Có được điều đó, một phần là nhờ dòng họ Tơngôn đã tham gia vận động và ngăn chặn quyết liệt: “Gần hai năm dòng họ Tơngôn tham gia mô hình dòng họ tự quản về an ninh trật tự, tình đoàn kết của các thành viên, hộ gia đình trong dòng họ và trong thôn được nâng cao. Những khúc mắc, tranh chấp hay bất hòa vốn xuất phát trong đời sống hằng ngày đều được hóa giải trong sự thân thiện, chia sẻ và thông cảm. Cũng từ đó, hạn chế, ngăn ngừa, phòng chống được các tệ nạn phát sinh. Đây là mô hình có thể nhân rộng ra khắp thôn bản trên địa bàn huyện nói chung./.”