Đhanuôr lâng pr’zợc da dêr!

        Cr’chăl x’rịa c’moo, pleng k’tiếc dưr cha cệêt tu cơnh đếêc apêê p’niên k’tứi buôn crêê cr’ay. Cóh c’nặt t’ruíh “Ma nứih pa dứah đh’réh cr’ay cóh bhươl cr’noon” t’ngay đâu, a hêê nắc m’jứah chếêc năl pazêng rau cr’ay buôn lưm đhị p’niên k’tứi lâng cơnh đương zêl cha groong.

        Cr’ay đắh c’lâng p’hơơm buôn dưr váih đhị x’rịa c’moo

        Apêê cr’ay đắh c’lâng pa hơơm nắc buôn lưm đhị p’niên k’tứi pa bhlầng nắc cóh cr’chăl x’rịa c’moo. Đhị apêê tỉnh đắh Nam, zập c’moo cr’ay c’lâng pr’hơơm dưr bấc moọt apêê c’xêê 8, 9, 10 ( nắc đhị hân noo boo). Đhị cr’chăl xoọc đâu cr’ay c’lâng pa hơơm đhị p’niên k’tứo xoọc xiêr r’dợ. Đhơ cơnh đếêc, mọot c’xêê 12, c’xêê 1 bêl plen gk’tiếc dưr cha cệêt nắc cr’ay cung ting bấc ha dợ doó lấh bấc cơnh apêê c’xêê lalăm đếêc.

        Cóh đếêc, đhị apêê tỉnh miền Trung lâng pa bhlầng nắc đăh Bắc, nâu đoo nắc hân noo âng cr’ay c’lâng pa hơơm bấc bhlầng cóh c’moo tu ơy moọt hân noo cha cệêt. Đhị pazêng zr’lụ nâu nắc pa bhlầng pa ghít lêy tước bơr pêê rau cr’ay:

        Pa khau ( tu Rhino virus); k’oóh đha mâl; ca ay mr’loọng z9tu virus hợp bào hô hấp). Nâu đoo nắc muy râu cr’ay phế quản ( tu viêm phế quản k’tứi bhứah mơ 2mm). Cr’ay bấc bhlầng lâng dưr váih đơ bhlầng nắc đhị apêê p’niên k’tứi dứp 2 c’moo. Đợ p’niên crêê cr’ay nâu bấc bhlầng nắc moọt pazêng c’xêê cha cệêt. Cr’ay choom trơơi lâng cung nắc râu bhrợ p’niên dứp 2 c’moo moọt viện bấc đhị cr’chăl nâu.

        Pazêng c’léh p’niên crêê cr’ay buôn lưm

        Lêy mơ đhr’năng pa khau lâng rúh c’moo âng p’niên, a hêê nắc choom lêy râu n’léh cóh p’niên cơnh đâu:

        Pa chướih, hooi đác đha mâl, k’oóh; hooi đác mắt bấcl ca ay a cọ; k’hir; glúh ban…

        Cơnh pa dứah xoọc tr’nợơp”

        Ha dang p’niên ặt đhị đhr’năng cơnh tếh, lalăm aconh căn nắc đoọng p’niên xập xa nập ngăn. Xa nập liêm goóh, oó dzệêp ra ướt. P’niên k’tứi lêy đoọng xập xa nập ngăn, pơng pr’nơơng, bao têy, dzung, g’nuốc tuôr.

        Lêy đoọng ha p’niên ặt đhị kiêr đhí, xập zập ngăn tước bêl đhr’năng ca ay z’zăng nắc đoọng p’niên chô ooy đong.

        Pa ghít lêy, rao pa sạch boọng móh đoọng p’niên buôn pa hơơm. Lâng nắc đoọng âm đác t’bấc.

        Bêl lêy p’niên váih đhr’năng cr’ay ngân, pa đấh đơơng tước bệnh viện zư pa dứah.

        Pazêng rau n’léh lêy pa đấh đơơng p’niên tước bệnh viện

        Bêl p’niên váih apêê n’léh cơnh k’hir pứih (lấh 39 độ); p’niên k’đháp pa hơơm (hơơm đấh, hơơm lêy đha hụ cóh loom).

        Lấh mơ lêy p’niên k’oóh lấh muy tuần ha dợ căh choom lứch n’đhơ ơy pa dứah nắc lêy đoọng p’niên lướt khám pa dứah cóh bệnh viện đoọng pa đấh.

        Lêy pr’hân cấp cứu bêl p’niên n’léh đhr’năng cơnh đâu: lêy p’niên bhrậu; căh măm, cắh cợ măm m’bứi (lâng p’niên dứp 2 c’xêê), căh cợ p’niên căh choom măm (lâng p’niên pậ lấh 2 c’xêê); p’niên k’tặ zập rau; p’niên bếch hớơ căh choom dưr; p’niên pa hơơm vêy xợơng rau cóh mr’loọng, p’niên jứch dzung têy./.

MỘT SỐ BỆNH THƯỜNG GẶP Ở TRẺ MÙA LẠNH

Dịp cuối năm, thời tiết trở lạnh nên các em bé rất dễ mắc những bệnh thường gặp ở trẻ. Trong Tiết mục Thầy thuốc buôn làng hôm nay, chúng ta cùng tìm hiểu những bệnh thường gặp ở trẻ và biện pháp phòng tránh.

Bệnh về đường hô hấp dễ bùng phát dịp cuối năm

Các bệnh về đường hô hấp là bệnh thường gặp ở trẻ đặc biệt là trong thời điểm cuối năm. Ở các tỉnh phía Nam, hàng năm bệnh đường hô hấp thường tăng vào các tháng 8, 9, 10 (tương ứng với mùa mưa). Ở thời điểm hiện tại bệnh hô hấp ở trẻ em đang có xu hướng giảm dần. Tuy nhiên, vào tháng 12, tháng 1, khi trời trở lạnh đôi chút thì bệnh có xu hướng tăng nhẹ nhưng không cao điểm như các tháng trước đây.

Trong khi đó, ở các tỉnh miền Trung và đặc biệt miền Bắc, đây là mùa của bệnh hô hấp quan trọng trong năm do đã bước vào mùa lạnh. Ở những vùng này cần đặc biệt lưu ý đến một số bệnh:

- Cảm lạnh thông thường; Cúm; viêm tiểu phế quản. Đây là một loại bệnh viêm phế quản đặc biệt (do viêm các phế quản cỡ nhỏ có đường kính dưới 2mm). Bệnh rất phổ biến và hầu hết chỉ xảy ra ở trẻ dưới 2 tuổi. Số trẻ mắc bệnh này thường đạt đến đỉnh điểm vào những tháng mùa lạnh. Bệnh có khả năng lây lan cao và cũng là nguyên nhân hàng đầu khiến trẻ em dưới 2 tuổi phải nhập viện ở thời điểm này.

Những dấu hiệu bé mắc các bệnh thường gặp ở trẻ

Tùy mức độ nhiễm lạnh và tuổi của trẻ, chúng ta có thể nhận thấy xuất hiện ở bé các dấu hiệu sau:

- Nhảy mũi, chảy nước mũi; ho; Chảy nước mắt nhiều; Nhức đầu; Sốt; Phát ban...

Cách xử trí ban đầu:

Nếu bé rơi vào các tình huống trên, trước tiên bố mẹ cần cho trẻ mặc đủ ấm. Quần áo bé mặc phải khô ráo, không ẩm ướt. Trẻ nhỏ có thể mặc thêm áo ấm, đội mũ, mang găng, vớ, khăn choàng.

Nên cho trẻ vào ngay chỗ kín gió, đủ ấm cho đến khi tình trạng trẻ cải thiện thì nên đưa trẻ về nhà.

Chú ý làm sạch mũi trẻ để trẻ dễ thở. Song song đó cần lưu ý là phải cho trẻ uống đủ nước.

Khi phát hiện các dấu hiệu bệnh nặng, cần đưa trẻ đến bệnh viện

Những dấu hiệu cần đưa trẻ đến bệnh viện

Khi trẻ có các dấu hiệu như trẻ sốt cao (trên 39 độ); bé khó thở thở nhanh, thở co lõm lồng ngực.

Ngoài ra khi trẻ ho trên một tuần không cải thiện với cách điều trị thông thường, nên cho trẻ đi khám bệnh càng sớm càng tốt.

Cần đưa trẻ đi cấp cứu ngay khi có một trong những dấu hiệu sau: trẻ bị tím tái; trẻ bỏ bú hay bú ít hơn một nửa lượng sữa bình thường (đối với trẻ nhỏ hơn 2 tháng), hoặc trẻ không uống được (với trẻ lớn hơn 2 tháng); trẻ nôn tất cả mọi thứ; bé ngủ li bì, khó đánh thức; bé thở có tiếng rít; trẻ bị co giật./.