Dal huyết áp nắc mưy râu cr’ay âng zâp tạng can, thận, tỳ, bil điều hoà ha dợ bhrơ t’váih cr’ay. Lấh mơ nắc dzợ váih đàm m’bứi cắh cậ lưm ooy đợ manứih k’ay tạng mọ lâng cholesterol dal. Bêl crêê cao huyết áp, lấh mơ đươi zanươu ting cơnh moon pachoom âng bác sĩ, manứih k’ay nắc lêy pay lâng zư đợc mưy chế độ âm cha liêm crêê đoọng pa’xiêr đợ râu cắh liêm crêê tước c’rơ tr’mung. Ooy t’ruíh Manứih padứah đh’reh cr’ay cóh bhươl cr’noon bêl đâu, đhanuôr lâng pr’zợc đh’rứah lêy cha’mêết đợ kinh nghiệm đắh chế độ âm cha đoọng ha manứih k’cay dal huyết áp.

            Manứih dal huyết áp, cr’chăl đợ bhiệc đươi bhrợ cơnh đợ bh’rợ zr’nưm nắc cơnh cha ta’bha, oó lấh đắh cha n’xiêng a’chim a’đhắh, bh’năn băn, oó cha đươi zâp chất kích thích… đợ apêê k’ay bấc bêl nắc cắh năl cơnh chấc lêy pay cha đợ râu ch’na pr’âm liêm crêê zâp t’ngay. Đhị pr’đơợ pazưm kinh nghiệm lâng bh’nơơn lêy cha’mêết âng dinh dưỡng học cổ truyền lâng hiện đại, bha ar xrặ nâu nhăn xay moon bơr pêê râu ch’na đh’nắh laliêm glặp đoọng ha bhiệc zêl cha’groong dal huyết áp đoọng zâp ngai ting lêy xơợng đươi bhrợ.

            Bêl dal huyết áp, lấh mơ đươi zanươu, bhiệc lêy pay lâng ặt zư lêy mưy chế độ cha liêm choom nắc đoo chr’nắp bhlâng. Hân đhơ cơnh đêếc, cr’chăl bhiệc đươi bhrợ cơnh đợ bh’rợ zr’nưm cơnh cha ta’bha, oó lấh đắh cha râu n’xiêng, lêy oó âm cha zâp râu chất kích thích…

Manứih k’ay bấc bêl nắc lêy cắh năl cơnh bhrợ bêl lêy pay zâp râu ch’na pr’âm zâp t’ngay đoọng vêy bơơn mưy chế độ dinh dưỡng liêm choom đoọng ha c’rơ tr’mung.

        Cần tây: nắc lêy đươi cha bêl dzợ t’mêê nắc liêm choom lấh mơ, rau paliêm, bhrợ pa’nhoonh xang nặc pị pay đác. Lêy t’moót pa’xoọng m’bứi đác a’mát, zâp t’ngay âm e chu, zâp chu mơ 40ml. lêy cha’mêết xoọc đâu nắc đoọng lêy, đác ép cần tây vêy pr’đươi bhrợ tưr đháo c’lâng a’ham, liêm choom ha niệu lâng pa’xiêr huyết áp.

              A’bhêy cúc: nắc râu bhơi buôn cha, đha’hưm yêm, váih bấc acid amin lâng tinh dầu, choom vêy pr’đươi bhrợ tưn táach a’cọ a’búc lâng pa’xiêr huyết áp. Pr’zợc cung lêy cha a’bhêy nâu zâp t’ngay cắh cậ ép pay đác đoọng âm, zâp t’ngay mơ 50ml, pác bhrợ 2 chu ra’diu lâng hi’bu. Lấh mơ, a’bhêy cúc nắc liêm glặp lâng đợ apêê dal huyết áp bêl k’ay a’cọ lâng xơợng hi’lêệng a’cọ.

              Bhơi muống: váih bấc canxi, liêm choom đoọng ha bhiệc zư đợc áp lực lướt moót âng c’lâng a’ham, lâng huyết áp ooy mơ liêm glặp, nắc râu bhơi chr’nắp đoọng ha đợ apêê dal huyết áp váih lâng cr’ay a’cọ.

              Dzar: vêy pr’đươi thanh nhiệt pa’xiêr t’bil độc, đợ mơ huyết  bình lâng pa’xiêr huết áp. Nắc râu ch’na đh’nắh vêy bấc Vitamin C lâng P, hadang cha taluôn zâp t’ngay 1-2 p’lêê dzar hất nắc vêy đhr’năng zêl cha’groong dal huyết áp liêm choom, lấh mơ nắc bêl vêy dưr váih xuất huyết cóh dứp mắt.

             Troọng bhrộ: nắc vêy bấc vitamin P, zúp đoọng ha c’lâng a’ham lướt hooi liêm buôn, lêy paliêm bhiệc rối loạn vi tuần hoàn cắh cậ lưm ooy bấc apê ê dal huyết áp lâng lấh mơ nắc cr’ay lý da’dưl mạch lơơng.

            Cà rốt: vêy pr’đươi bhrợ r’boọt liêm thành mạch, paliêm pa’crêê rối loạn lipid a’ham lâng têêm ngăn huyết áp. Lêy đươi cha xoọc bêl dzợ t’mê ê hất, rau pa’sạch, pị đác đác âm zâp t’ngay mơ 2 chu, zâp chu mơ 50ml. nâu đoo nắc râu pr’âm liêm chr’nắp đoọng ha đợ apêê dal huyết áp lâng k’ay a’cọ, vir mặt.

           Hành tây: cóh hành tây doọ váih chất béo, vêy đhr’năng bhrợ pa’xiêr bh’rơêl cha’groong ngoại vi, zêl cha’groong lâng bhiệc dal huyết áp, liêm choom bhlâng đoọng ha đợ apêê dal huyết áp âng catcholamine, ặt zư đợc têêm ngăn âng cr’chăl bài tiết bhoóh natri cóh a’chặc nắc bhrợ pa’xiêr huyết áp. Lấh mơ, n’căr hành tây dzợ vêy bấc rutin pabhlâng liêm chr’nắp đoọng ha bhiệc bhrợ nhâm mâng c’lâng a’ham, zêl cha’groong tai biến xuất huyết a’búc.

           Zâp râu tri choom cha: nắc lêy đợ râu ch’na vêy bấc dinh dưỡng hân đhơ cơnh đêếc nắc vêy đhr’năng zêl cha’groong xơ vữa c’lâng a’ham lâng pa’xiêr huyết áp, pabhlâng liêm glặp đoọng ha đợ apêê dal huyết áp moót hân noo ch’noọng c’loót.

           Tri toọr: n’tăm cắh cậ bhoóc nắc đợ ch’na đh’nắh yêm chr’nắp đoọng ha pêê dal huyết áp. Zâp t’ngay, pr’zợc choom lêy pay cha tri toọr mơ 10g, âng đơơng zêệ pa’nhoonh xang nặc pa’xoọng 10g đường phèn đoọng cha zâp t’ngay. Bêl váih cr’ay xuất huyết cóh dứp mắt nắc nâu đoo liêm chr’nắp bhlâng đoọng cha.

            Tỏi: vêy pr’đươi bhrợ pa’xiêr n’xiêng cóh a’ham lâng pa’xiêr huyết áp. Zâp t’ngay hadang lêy ặt cha liêm mơ 2 k’lung toi hất cắh cậ ơy troọm bhrợ giấm, cắh cậ âm 5ml giấm troọm tỏi nắc choom zư đợc huyết áp têêm ngăn mơ bêl lơơng.

            A’tuông Hà Lan lâng a’tuông t’viêng nắc râu ch’na đh’nắh liêm chr’nắp đoọng ha pêê dal huyết áp. Zâp t’ngay pr’zợc lêy pay mơ mưy cr’puột têy giá a’tuông Hà Lan, rau pa’sạch xang nặc pị pay đác âm cắh cậ cha ting cơnh bhơi r’véh buôn cha bêl lơơng. Kinh nghiệm bh’lêê bh’la xay moon nắc apêê buôn cha a’tuông t’viêng úh lâng hải đới cắh cậ a’tuông t’viêng lâng vừng tăm, bhrợ t’váih bột cha zâp t’ngay mơ 2 chu, zâp chu mơ 50g đoọng zêl cha’groong dal huyết áp.

            Sữa đậu nành: nắc râu pr’âm liêm chr’nắp đoọng ha pêê dal huyết áp, vêy pr’đươi zêl cha’groong xơ vữa động mạch, paliêm pa crêê cắh liêm crêê lipid a’ham lâng pa’xiêr huyết áp. Zâp t’ngay pr’zợc lêy âm mơ 1.000ml sữa đậu nành hr’lục pazưm lâng 100g đường bhoóc, pác bhrợ âm 2, 3 chu ooy 1 t’ngay.

            Táo: váih bấc kali choom pazưm lâng natri u’xưa đoọng pa’glúh lơi cóh ngoai, zúp đoọng ha chặc a’rang choom zư đợc huyết áp mơ bel lơơng. Zâp t’ngay pr’zợc lêy cha 3 cr’liêng cắh cậ pị pay đác đoọng âm 3 chu, zâp chu mơ 50ml.

           Lấh mơ, bhiệc cha pa’xoọng lê, prí, pa’cai, a’kiêl, nho, mã thầy, vừng, cr’liêng sen, k’lung a’bhêy, a’tuông, a’bhêy, dầu phụng, trà tâm sen… zêng liêm choom đoọng ha đợ apêê dal huyết áp. Manứih huyết áp dal nắc lêy pa’xiêr oó lấh âm cha cơnh k’loọng a’tứch, a’búc, loom, lêệ bé, thận a’óc, n’xiêng a’chim a’đhắh, búah, troọng bhoóh a’tăng, hót, cà phê, trà, a’moót, prớ, a’hự…/.

CHẾ ĐỘ ĂN UỐNG CHO NGƯỜI CAO HUYẾT ÁP

          Cao huyết áp là một bệnh thường gặp. Khi bị cao huyết áp, ngoài dùng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ, người bệnh nên lựa chọn và duy trì một chế độ ăn thích hợp để hạn chế những biến chứng, ảnh hưởng đến sức khỏe. Trong Tiết mục Thầy thuốc buôn làng hôm nay, mời bà con và các bạn cùng tham khảo những kinh nghiệm về chế độ ăn uống dành cho bệnh nhân cao huyết áp.

       Người bị bệnh cao huyết áp, bên cạnh vấn đề tuân thủ những nguyên tắc chung như ăn nhạt, hạn chế mỡ động vật, kiêng các chất kích thích..., người bệnh nhiều khi tỏ ra lúng túng khi chọn dùng các đồ ăn thức uống cụ thể trong sinh hoạt thường nhật. Trên cơ sở kết hợp kinh nghiệm và kết quả nghiên cứu của dinh dưỡng học cổ truyền và hiện đại, bài viết này xin được giới thiệu một số thực phẩm thích hợp và có lợi cho việc phòng chống cao huyết áp để độc giả tham khảo và vận dụng.

            Khi bị cao huyết áp, ngoài thuốc, việc lựa chọn và duy trì một chế độ ăn khôn ngoan và thích hợp có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Tuy nhiên, bên cạnh vấn đề tuân thủ những nguyên tắc chung như: ăn nhạt, hạn chế mỡ động vật, kiêng các chất kích thích…

          Người bệnh nhiều khi tỏ ra lúng túng khi chọn dùng các đồ ăn thức uống hàng ngày để được một chế độ dinh dưỡng có lợi cho sức khỏe.

             Cần tây: dùng loại càng tươi càng ốt, rửa thật sạch, giã nát rồi ép lấy nước (nếu có máy ép thì càng tốt). Chế thêm một chút mật ong, mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 40ml. Nghiên cứu hiện đại cho thấy, nước ép cần tây có tác dụng làm giãn mạch, lợi niệu và hạ huyết áp.

              Cải cúc: là loại rau thông dụng, có hương thơm đặc biệt, chứa nhiều acid amin và tinh dầu, có tác dụng làm thanh sáng đầu óc và hạ huyết áp. Bạn nên dùng làm rau ăn hàng ngày hoặc ép lấy nước cốt uống, mỗi ngày chừng 50ml, chia 2 lần sáng, chiều. Đặc biệt, cải cúc thích hợp với những người bị cao huyết áp có kèm theo đau và nặng đầu.

              Rau muống: chứa nhiều canxi, rất có lợi cho việc duy trì áp lực thẩm thấu của thành mạch và huyết áp trong giới hạn bình thường, là thứ rau đặc biệt thích hợp cho những người bị cao huyết ápcó kèm theo triệu chứng đau đầu.

            Cà chua: có công dụng thanh nhiệt giải độc, lương huyết bình can và hạ huyết áp. Nó là thực phẩm rất giàu vitamin C và P, nếu ăn thường xuyên mỗi ngày 1- 2 quả cà chua sống sẽ có khả năng phòng chống cao huyết áp rất tốt, đặc biệt là khi có biến chứng xuất huyết đáy mắt.

              Cà tím: là thực phẩm rất giàu vitamin P, giúp cho thành mạch máu được mềm mại, dự phòng tích cực tình trạng rối loạn vi tuần hoàn hay gặp ở những người bị cao huyết áp và các bệnh lý tim mạch khác.

             Cà rốt: có tác dụng làm mềm thành mạch, điều chỉnh rối loạn lipid máu và ổn định huyết áp. Nên dùng dạng tươi, rửa sạch, ép lấy nước uống mỗi ngày 2 lần, mỗi lần chừng 50ml. Đây là thứ nước giải khát đặc biệt tốt cho những người bị cao huyết áp có kèm theo tình trạng đau đầu, chóng mặt.

             Hành tây: trong thành phần không chứa chất béo, có khả năng làm giảm sức cản ngoại vi, đối kháng với tác dụng làm tăng huyết áp của catecholamine, duy trì sự ổn định của quá trình bài tiết muối natri trong cơ thể nên làm giảm huyết áp. Ngoài ra, vỏ hành tây còn chứa nhiều rutin rất có lợi cho việc làm vững bền thành mạch, dự phòng tai biến xuất huyết não

            Nấm hương và nấm rơm: là những thực phẩm giàu chất dinh dưỡng nhưng lại có khả năng phòng chống xơ vữa động mạch và hạ huyết áp, rất thích hợp cho những người bị cao huyết áp vào mùa hè - thu.

        Mộc nhĩ: mộc nhĩ đen hay mộc nhĩ trắng đều là những thực phẩm rất có lợi cho người bị cao huyết áp. Hàng ngày, bạn có thể dùng mộc nhĩ trắng 10g hoặc mộc nhĩ đen 6g, đem nấu nhừ rồi chế thêm 10g đường phèn ăn trong ngày. Khi có biến chứng xuất huyết đáy mắt thì đây là loại thức ăn lý tưởng.

           Tỏi: có công dụng hạ mỡ máu và hạ huyết áp. Hàng ngày nếu kiên trì ăn đều đặn 2 tép tỏi sống hoặc đã ngâm giấm, hay uống 5ml giấm ngâm tỏi thì có thể duy trì huyết áp ổn định ở mức bình thường.

                  Đậu Hà Lan và đậu xanh: là hai loại thực phẩm rất có lợi cho người bị cao huyết áp. Hàng ngày bạn nên dùng một nắm giá đậu Hà Lan, rửa sạch rồi ép lấy nước uống hoặc dùng làm rau ăn thường xuyên. Kinh nghiệm dân gian thường dùng đậu xanh hầm với hải đới hoặc đậu xanh và vừng đen sao thơm, tán bột ăn mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 50g để phòng chống cao HA.

           Sữa đậu nành: là đồ uống lý tưởng cho người bị cao huyết áp, có công dụng phòng chống xơ vữa động mạch, điều chỉnh rối loạn lipid máu và hạ huyết áp. Mỗi ngày, bạn nên dùng 1.000ml sữa đậu nành pha với 100g đường trắng, chia uống vài lần trong ngày.

               Táo: chứa nhiều kali có thể kết hợp với lượng natri dư thừa để đào thải ra bên ngoài, giúp cho cơ thể duy trì huyết áp ở mức bình thường. Mỗi ngày, bạn nên ăn 3 quả hoặc ép lấy nước uống 3 lần, mỗi lần chừng 50ml.

              Ngoài ra, việc ăn thêm lê, chuối tiêu, dưa hấu, dưa chuột, nho, mã thầy, vừng, hạt sen, ngó sen, củ cải, đậu tương, cải xanh, bắp cải, dầu thực vật, trà tâm sen... đều rất tốt cho những người bị cao huyết áp. Người huyết áp cao nên hạn chế dùng một số thực phẩm như: lòng đỏ trứng, não, gan, thịt dê, thận lợn, mỡ động vật, rượu trắng, dưa hoặc cà muối mặn, thuốc lá, cà phê, trà đặc, hạt tiêu, ớt, gừng..../.