Ting cơnh kinh nghiệm âng đợ apêê bơơn bhrợ cr’liêng k’zoóh cóh chr’hoong Minh Hoá, tỉnh Quảng Bình, hân noo pay cr’liêng k’zoóh bêl c’xêê 3 âm lịch zâp c’moo. Nâu đoo ta lêy nắc râu hun pr’hêl âng plêệng k’tiếc lêy đoọng ha đhanuôr cóh đâu. Bhiệc lêy pay cr’liêng k’zoóh nâu cắh vêy ba buôn. Lấh mơ chấc lêy đợ đhị đông k’zoóh, apêê bơơn bhrợ cung lêy pay bêl plêệng p’răng liêm, goóh xơớt, tu bêl pay đông k’zoóh lưm p’răng nắc a’căn zêng glúh cóh ngoai, đợc mưy cr’liêng cóh cr’loọng bhoọc liêm Cr’liêng k’zoóh xang bêl t’croóh nắc lêy bhrợ pa liêm đơơng chô pa câl cắh cậ bhrợ zâp râu ch’na đh’nắh lêy cha cóh đông. Lâng đợ zên tơợ 250-300 r’bhâu đồng đhị mưy ký, zâp t’ngay mưy cha nặc choom t’croóh bơơn mơ 2-3 ký cr’liêng k’zoóh, đhanuôr cung vêy zên bơơn pa chô. Anoo Đinh Xuân Vĩ, cóh vel Kiên Trinh, chr’val Hoá Phúc, chr’hoong Minh Hoá moon: “Bơơn bhrợ cr’liêng k’zoóh tơợ c’xêê 3 tước c’xêê 5, tước hân noo nâu cr’liêng k’zoóh yêm bhlâng. Cr’chăl nâu đông zi lâng đhanuôr cóh vel cung lướt bơơn cr’liêng k’zoóh lâng cơnh zên pa câl xoọc đâu tơợ 250-300 r’bhâu nắc pr’loọng đông cung vêy zên pa chô têêm ngăn.”

Đhanuôr buôn pay bơơn cha cr’liêng k’zoóh. Zâp đhị đông pa câl ch’na đh’nắh, cr’liêng k’zoóh choom bhrợ zâp râu ch’na đh’nắh cơnh lêy xào, zêệ bhrợ bún k’dzụa, bhrợ chả cr’liêng k’zoóh lâng zêệng pazưm lâng zâp râu bhơi r’véh cóh crâng... Tơợ đêếc, cr’liêng k’zoóh ơy dưr váih ch’na đh’nắh chr’nắp yêm âng đhanuôr Minh Hoá. Anoo Trần Hương Giang, manứih zêệ p’chêện cóh đông pa câl ch’na đh’nắh Vũ Thảo, chr’hoong Minh Hoá đoọng năl: “Cr’liêng k’zoóh nâu ta mooi moót ooy Vũ Thảo apêê đắh moon yêm bhlâng. Ta mooi tước ooy đâu zâp bêl cung đặt bhrợ râu ch’na đh’nắh nâu, tu cắh vêy váih ta luôn lâng bấc, ta mooi lướt lêy chi ớh bêl c’xêê 3 âm kiêng bhlâng đắh.”

Chô ooy Minh Hoá ooy apêê t’ngay Văn hoá-Thể thao-du lịch t’ngay tr’cuôl c’xêê 3 bơơn bhrợ zâp c’moo, ta mooi choom lêy chấc đắh cr’liêng k’zoóh chr’nắp yêm cóh k’coong ch’ngai. X’roọng cr’liêng k’zoóh ta pay tơợ n’loong ga mắc bhrợ yêm bhlâng. Đhanuôr Minh Hoá bơơn lâng bhrợ pa liêm xang nặc zêệ lâng hi la tơơm bún váih cóh crâng. Bún nắc râu tơơm chặt váih toor toọm, bha lâng ga mắc. Râu tơơm nâu vêy glúh váih hi la nhuum tơợ c’xêê 2 tước c’xêê 3 âm lịch. Hân đhơ cơnh đêếc, đoọng vêy bhrợ x’roọng cr’liêng k’zoóh bhrợ bún k’dzụa, nắc lêy bhrợ bấc cơnh, lêy ủ đợc hi la bún. Hi la bún nhuum lêy xrơớt nha nhar, xang nặc t’moót ooy gọ x’roọng, t’moót m’bứi bhoóh, đường mơ, n’lịing đác pứih mơ 15 độ C xang nặc ta gập, đợc đhị toor ta pêếh mơ 3 t’ngay. Bêl lêy hi la bún xăl rơợc lâng đha hưm nắc pay zêệ lâng cr’liêng k’zoóh t’mêê bơơn. ĐoỌng vêy x’roọng cr’liêng k’zoóh zêệ bhrợ yêm, đhanuôr Minh Hoá cắh vêy đươi n’xiêng, nắc mưy đươi đợ râu pr’đươi cóh vel đông lêy zêệ bhrợ. Lâng râu n’xiêng yêm âng cr’liêng k’zoóh, râu k’dzụa âng hi la bún bhrợ x’roọng yêm đha hưm lấh mơ lâng nắc râu chr’nắp yêm lalay âng manứih Minh Hoá.

T’coóh Đinh Tiến Dũng, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Minh Hoá, tỉnh Quảng Bình đoọng năl, cr’liêng k’zoóh zêệ lâng hi la bún cắh nặc mưy râu ch’na đh’nắh zâp t’ngay âng đhanuôr Minh Hoá, nắc dzợ dưr váih râu ch’na đh’nắh chr’nắp yêm lâng ta mooi zâp đắh bêl g’lúh bhiệc bhan t’ngay Tr’cuôl c’xêê 3 zâp c’moo: “C’moo đâu vêy râu chr’nắp đắh bhrợ zâp bh’rợ apêê t’ngay văn hoá du lịch pazưm lâng p’cắh, pa dưr pa xớc du lịch cóh vel đông, 1 ooy 3 xa nay bh’rợ bha lâng. Cr’liêng xa nay, c’lâng bh’rợ ơy pa glúh p’têết pazưm lâng zâp bh’rợ p’too p’zương zâp đơn vị kinh doanh du lịch pa dưr, p’cắh du lịch./.”

Trứng kiến, món ăn đặc trưng của đồng bào Vân Kiều

Trứng kiến là món ăn đặc trưng của người dân huyện miền núi Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình. Thời điểm từ tháng 3 đến tháng 5 hàng năm, đồng bào Vân Kiều nơi đây lại vào vụ thu hoạch sản vật độc đáo này.

Theo kinh nghiệm của những người đánh trứng kiến ở huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình, mùa lấy trứng kiến rơi vào tháng ba âm lịch hàng năm. Đây được xem là món quà thiên nhiên ưu ái ban tặng bà con nơi đây. Công đoạn lấy trứng kiến cũng không hề đơn giản. Ngoài việc tìm được nhiều tổ kiến, người đánh cũng phải chọn đúng hôm trời nắng đẹp, khô ráo vì khi chặt tổ kiến xuống mà gặp nắng to, kiến sẽ nhanh chóng tản ra ngoài, chỉ còn lại những hạt trứng trắng muốt. Trứng kiến sau khi đánh xong được làm sạch đem về bán hoặc chế biến các món ăn dùng trong gia đình. Với mức giá từ 250-300 nghìn đồng/kg, mỗi ngày một người có thể đánh được từ 2 đến 3kg trứng kiến, mang lại nguồn thu nhập đáng kể. Anh Đinh Xuân Vĩ, thôn Kiên Trinh, xã Hóa Phúc, huyện Minh Hóa bày tỏ: “Thu họach trứng kiến từ tháng 3 đến tháng 5, tới mùa vụ này trứng kiến rất là chắc. Trong khoảng thời gian này thì bản thân gia đình tôi cùng với bà con trong thôn cũng đi thu hoạch trứng kiến và như giá hiện tại từ 250-300 nghìn trở lên nó cũng tạo thu nhập ổn định cho gia đình”.

Loài kiến được người dân lấy trứng chủ yếu là kiến đen. Tại các nhà hàng, trứng kiến có thể chế biến các món ăn như xào, nấu lá bún chua, rán chả trứng và nấu cùng các loại rau rừng... . Từ lâu, trứng kiến đã trở thành món ẩm thực mang hương vị độc đáo riêng của người dân Minh Hóa. Anh Trần Hương Giang, đầu bếp nhà hàng Vũ Thảo, huyện Minh Hóa cho biết: “Món trứng kiến này du khách đến nhà Vũ Thảo ăn họ khen ngon đặc sản của mình, hơn nữa khách ấn tưởng lại. Khách tới thì khi nào cũng đặt trước để làm vì món này là đặc sản nên không được nhiều lắm, du khách tới tham quan du lịch rằm tháng 3 rất ấn tượng”.

Về với Minh Hóa trong tuần lễ Văn hóa-Thể thao-Du lịch hội Rằm tháng 3 được tổ chức hàng năm, du khách có thể thưởng thức món trứng kiến, đặc sản của bà con vùng cao. Canh kiến được chế biến từ trứng của loài kiến đen, kiến vàng làm tổ trên những cây cao. Người dân Minh Hóa săn về đãi sạch và nấu với lá cây bún mọc trong rừng. Bún là loại cây hoang dại chỉ mọc ở các bờ suối, có thân gỗ, lá hình đối xứng. Loài cây này cũng chỉ ra lá non vào khoảng từ tháng 2 đến tháng 3 âm lịch. Tuy nhiên, để có món canh kiến nấu bún chua, phải có một công đoạn hết sức công phu là ủ chua lá bún. Lá bún non được thái sợi mịn rồi bỏ vào chum sành, thêm ít muối hạt, đường mơ, đổ thêm nước ấm khoảng 15 độ C vào và đậy kín lại, sau đó đặt cạnh bếp lửa chừng 3 ngày. Khi chum lá bún vần quanh bếp đã chuyển từ màu xanh sang màu vàng mơ và dậy mùi thơm thì lấy ra nấu với trứng kiến vừa đánh về.  Để có nồi canh trứng kiến nấu bún giòn ngon, người dân Minh Hóa không dùng dầu mỡ như ở dưới xuôi mà chỉ sử dụng những gia vị truyền thống được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Với vị béo ngậy của trứng kiến, vị chua thanh của bún tạo nên một món canh chua ngon, độc đáo và riêng có của người Minh Hóa.

Ông Đinh Tiến Dũng, Phó Chủ tịch UBND huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình cho biết, món trứng kiến nấu lá bún không chỉ là món ăn thường ngày của người dân Minh Hóa mà đã trở thành đặc sản níu chân du khách thập phương vào dịp lễ hội Rằm tháng Ba hàng năm. “Năm nay có điều đặc biệt về tổ chức các hoạt động tại tuần lễ văn hóa du lịch gắn liền với quảng bá, xúc tiến và phát triển du lịch ở trên địa bàn, 1 trong 3 chương trình trọng tâm. Nội dung, kế hoạch đã ban hành gắn với các hoạt động khuyến khích các đơn vị kinh doanh du lịch phát huy, quảng bá du lịch”./.