Chr’val Hợp Tiến, chr’hoong Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên vêy tước m’pâng đhanuôr nắc acoon cóh, ooy đâu lấh mơ nắc manứih Dao, âng c’bhúh Dao Lô Gang. Nắc đhanuôr acoon cóh bấc bhlâng cóh vel đông nắc đợ văn hoá ty chr’nắp âng đhanuôr manứih Dao Hợp Tiến ta luôn zư đợc lâng padưr pa’xớc.

Ăt mamung lâng bấc acoon cóh lơơng, đh’ruáh lâng p’rá xa’nay, xa’nập xập ty chr’nắp nắc mưy ooy đợ c’cir văn hoá liêm chr’nắp, đơơng p’cắh bấc râu chr’nắp liêm âng acoon cóh Dao bhrông Lô Gang. Đợ xa’nập xập bấc pr’hoọm bhrợ p’cắh râu zay ta níh, ta bách bhriêl lâng tr’xin j’ooi ooy zâp c’lâng za’rưm âng đợ pân’đil Dao... Ooy đâu, chrooi pa’xoọng zư đợc đoọng ha lang t’tưn năl lêy chắp lâng zư lêy đợ văn hoá ty chr’nắp âng acoon cóh đay. Đợ pân đil Dao Lô Gang cóh Hợp Tiến nắc dzợ đươi dua xa’nập xập ty chr’nắp âng đay ooy pr’ắt tr’mung, pa bhrợ, hâ đhơ cơnh đêếc, lấh mơ nắc đợ pân’đil c’moor t’ha nắc a’tếh. Hân đhơ cơnh đêếc, xoọc đâu cóh Hợp Tiến, bấc apêê pr’zợc p’niên ơy lâng xoọc pa choom cớ zâp bh’rợ taanh dzặc, bhrợ pa chăm cóh xa’nập âng acoon cóh đay. Cắh mưy đươi dua ooy zâp g’lúh bhiệc bhan, xay xơ nắc dzợ đươi dua máy móc bhrợ pa liêm lấh mơ đoọng ha đợ xa’nập ty chr’nắp.

Ảnh: baothainguyen.org.vn

  Amoó Triệu Thị Thuỷ, manứih Dao cóh vel Mỏ Sắt, lâng máy íh zâp c’moo nắc bhrợ têng k’zệt xa’nập xập acoon cóh. Đh’rứah lâng xa’nập íh bhrợ cơnh cr’noọ âng pân’đil Dao cóh vel đông, pr’đươi íh bhrợ âng đơơng đợ bh’nơơn pr’đươi. Amoó Triệu Thị Thuỷ đoọng năl: Bêl ahay nắc zêng bhrợ lâng têy, xa’nập cung íh bhrợ lâng têy, tự cắt tự íh. Bêl ơy choom đươi máy íh nắc k’căn cu moon đươi íh lâng máy liêm đấh lấh mơ. Acu pa bhlâng rơơm apêê ađhi amoó âng acoon cóh zi lêy zư đợc pr’hoọm acoon cóh lâng zư đợc xa’nập xập âng acoon cóh đay.

Đh’rứah lâng bhiệc zư lêy lâng padưr đợ râu liêm chr’nắp cóh xa’nập xâ’nập, manứih Dao cóh Hợp Tiến nắc dzợ zư đợc đợ j’niêng cr’bưn ty chr’nắp. Lấh mơ bhiệc đoọng râu chr’nắp liêm ha pêê pân jứih ơy bool lêy, bấc pr’loọng đông bêl bhrợ bhiệc xay xơ đoọng ha k’coon cha châu nắc dzợ lêy bhrợ bhiệc tơ hồng, đương hơnh déh ma mai lâng kèn pí lè. Bhiệc xay xơ âng manứih Dao nắc mưy ooy đợ j’niêng cr’bưn pr’hay chr’nắp lâng đợ bh’rợ bhrợ têng liêm chr’nắp cơnh loom luônh manứih Dao. Hân đhơ cơnh đêếc, đoọng bơơn lêy đợ râu liêm chr’nắp nâu nắc lêy chô tước ooy vel đông manứih Dao tơợ đấh, tu ting cơnh j’niêng cr’bưn âng đhanuôr, bhiệc đương hơnh déh ma maâot bhrợ tơợ hi’dưm tước ta rựp ra’diu. T’coóh Triệu Tiến Thành cóh vel Mỏ Sắt đoọng năl: Zâp pr’loọng đông nắc lêy pay mưy giờ đươnh hơnh déh ma mai ting cơnh j’niêng cr’bưn, pr’loọng đông t’coóh nắc đương hơnh déh c’bhúh đắh đông n’đil tước 4 giờ ra;’diu lâng moót ooy đông bêl 5 giờ. J’niêng cr’bưn âng acoon cóh zi nắc lêy pay t’ngay, pay giờ. Giờ liêm choom, t’ngay liêm crêê, lêy pay tơợ c’xêê l’lăm. Zâp t’ngay nắc vêy khung giờ liêm choom đoọng bhrợ bhiệc xay xơ.

Ảnh: Vũ Dương Châu

  Lâng cr’noọ bh’rợ zư lêy pr’hoọm văn hoá ty chr’nắp cơnh đêếc, zr’lụ đhanuôr Dao Lô Gang cóh Hợp Tiến ơy vinh dự nắc mưy ooy đợ p’cắh mặt liêm chr’nắp bhlâng âng văn hoá manứih Dao Thái Nguyên pấh chi’ớh ooy apêê t’ngay bhiệc bhan văn hoá acoon cóh Dao prang k’tiếc k’ruung g’lúh tr’nơợp ta bhrợ đhị tỉnh Tuyên Quang c’xêê 9/2017. Đh’rứah lâng cr’noọ bh’rợ âng đhanuôr, râu lêy zooi zúp âng chính quyền vel đông cung nặc mưy pr’đơợ chr’nắp lâng cr’chăl zư lêy âng đhanuôr Dao. T’coóh Bàn Phúc Thành, Cán bộ chr’val Hợp Tiến đoọng năl: chr’val Hợp Tiến nắc chr’val k’coong ch’ngai, bấc đhanuôr acoon cóh... đhanuôr zâp acoon cóh chô ooy đâu ắt mamung 4-5 lang. J’niêng cr’bưn âng đhanuôr acoon cóh Dao cóh đâu dzợ ta zư đợc. Acu moon bhiệc zư lêy pa dưr đợ râu văn hoá liêm chr’nắp nắc đoo chr’nắp. Lấh mơ nắc đhanuôr acoon cóh Dao lêy t’bhlâng zư lêy, xay moon padưr đợ bh’rợ ty chr’nắp âng đay.

Pr’hoọm văn hoá nắc đoo ma bhưy chr’nắp, ơy bhrợ padưr đợ râu chr’nắp liêm âng acoon cóh Dao moon zr’nưm lâng đhị chr’val Hợp Tiến, đhanuôr zâp acoon cóh Dao Lô Gang moon lalay. Lâng râu k’rang lêy âng Nhà nước, pr’ắt tr’mung âng đhanuôr ting t’ngay ting padưr pa’xớc, đh’rứah lâng nâu zâp cấp chính quyền nắc ơy t’bhlâng xay moon tước zâp t’coóh vel, manứih liêm chr’nắp lêy zư đợc pr’hoọm chr’nắp âng acoon cóh. Manứih Da Lô Gang cóh Hợp Tiến nắc ơy ting bhr’dzang bhrợ paliêm lâng padưr đợ chr’nắp văn hoá âng đay, dưr váih mưy ooy đợ zr’lụ văn hoá Dao liêm chr’nắp âng tỉnh Thái Nguyên./.

Ảnh: baothainguyen.org.vn

Độc đáo nét văn hóa của đồng bào dân tộc Dao Lô Gang ở tỉnh Thái Nguyên

      Phước Thuận

         Dân tộc Dao là một trong số 8 dân tộc có dân số đông nhất tại tỉnh Thái Nguyên. Cùng các dân tộc anh em trên địa bàn, người Dao Lô Gang ở xã Hợp Tiến, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên, đã và đang giữ gìn tốt những bản sắc văn hóa đặc trưng trong đời sống và trở thành những chủ thể chính trong không gian bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc của mình.

Xã Hợp Tiến, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên có đến 2/3 dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó chủ yếu là người Dao, thuộc nhóm Dao Lô Gang. Là cộng đồng dân tộc chiếm phần lớn ở địa phương nên những nét văn hóa truyền thống của cộng đồng người Dao Hợp Tiến luôn được giữ gìn và phát triển.

Ảnh: Thu Hà

  Sống chung với nhiều dân tộc khác, cùng với tiếng nói, trang phục truyền thống là một trong những di sản văn hóa độc đáo, mang đậm nét đặc trưng của dân tộc Dao đỏ Lô Gang. Những bộ trang phục đa sắc màu thể hiện sự cần cù, sáng tạo và tỉ mỉ trong từng đường kim mũi chỉ của những người phụ nữ Dao... Qua đó, góp phần lưu truyền cho thế hệ sau biết trân trọng và gìn giữ nét văn hóa cội nguồn dân tộc mình. Những người phụ nữ Dao Lô Gang ở Hợp Tiến vẫn sử dụng trang phục truyền thống của mình trong sinh hoạt, lao động, nhưng chủ yếu vẫn là những phụ nữ trung tuổi trở lên. Tuy nhiên giờ đây ở Hợp Tiến, nhiều bạn trẻ đã và đang học lại các dệt cùng những nét trang trí trên trang phục của dân tộc mình. Không chỉ sử dụng vào những dịp đặc biệt như lễ cưới hỏi, đám ma đám hiếu mà còn tận dụng máy móc để làm đẹp hơn cho trang phục truyền thống.

Chị Triệu Thị Thủy, người Dao ở xóm Mỏ Sắt, với chiếc máy khâu mỗi năm vẫn làm ra hàng chục bộ trang phục dân tộc. Cùng với quần áo may theo nhu cầu của phụ nữ người Dao ở địa phương, đồ thêu mang bản sắc dân tộc Dao cũng được chị Thủy dành tâm huyết học hỏi và cho ra những sản phẩm. Chị Triệu Thị Thủy cho biết: "Ngày xưa thì toàn làm bằng tay, quần áo cũng được khâu bằng tay, tự cắt tự may hết. Khi biết dung máy khâu thì mẹ tôi có nói giờ biết dung máy rồi thì mình làm bằng máy sẽ đẹp hơn. Tôi rất mong các chị em của dân tộc mình giữ gìn bản sắc dân tộc và giữ lại trang phục của dân tộc mình".

Cùng với việc giữ gìn và phát huy nét đặc sắc trên trang phục, người Dao ở Hợp Tiến còn duy trì những tập tục, phong tục tín ngưỡng truyền thống. Ngoài lễ cấp sắc cho nam giới đã rất quen thuộc, nhiều gia đình khi tổ chức đám cưới cho con cháu vẫn thường tiến hành lễ tơ hồng, đón dâu bằng kèn pí lè. Đám cưới người Dao là một trong những phong tục thú vị và độc đáo với những bước thủ tục có ý nghĩa thuần phác, chân chất như tấm lòng người Dao. Tuy nhiên, để được chứng kiến những giây phút thú vị đó thì phải đến nhà người Dao từ rất sớm, bởi theo quan niệm của đồng bào, việc đón dâu, làm lễ tơ hồng phải diễn ra lúc nửa đêm đến rạng sáng. Đó là khoảng giờ tốt nhất cho cô dâu và chú rể sau này. Ông Triệu Tiến Thành, ở xóm Mỏ Sắt, cho biết: "Mỗi gia đình sẽ chọn một giờ đón dâu theo tập tục riêng, gia đình ông thì đoná đoàn nhà gái đến lúc 4h sáng và vào nhà lúc 5h. Phong tục của dân tộc mình phải lấy ngày, lấy giờ. Giờ tốt ngày tốt phải chọn, chọn từ mấy tháng trước. Mỗi ngày chỉ có 3 khung giờ tốt để làm đám cưới".

Với ý thức bảo tồn bản sắc văn hóa truyền thống đậm đà như vậy, vùng đồng bào Dao Lô Gang Hợp Tiến đã vinh dự là một trong số những đại diện tiêu biểu nhất của văn hóa người Dao Thái Nguyên tham gia trình diễn trong khuôn khổ Ngày hội văn hóa dân tộc Dao toàn quốc lần thứ nhất được tổ chức tại tỉnh Tuyên Quang tháng 9/2017. Cùng với ý thức của bà con, sự khuyến khích hỗ trợ của chính quyền địa phương cũng là một động lực cần thiết đối với quá trình tự bảo tồn của đồng bào Dao. Ông Bàn Phúc Thành, Cán bộ xã Hợp Tiến, cho biết: "Xã Hợp Tiến là xã miền núi, đông đồng bào dân tộc thiểu số… Đồng bào các dân tộc về đây sinh sống của 4-5 đời. Phong tục tập quán của đồng bào dân tộc Dao ở đây vẫn được giữ gìn. Tôi cho rằng việc bảo tồn phát huy những nét văn hóa đặc sắc là điều hết sức quan trọng. Đặc biệt bà con dân tộc Dao phải tiếp tục giữ gìn, tuyên truyền, phát huy những truyền thống tốt đẹp của mình".

Bản sắc văn hóa là thiêng liêng, quý giá, đã tạo nên những nét đặc thù của dân tộc Dao nói chung và tại xã Hợp Tiến, đồng bào dân tộc Dao Lô Gang nói riêng. Với sự quan tâm của Nhà nước, đời sống vật chất, tinh thần của bà con ngày càng phát triển, cùng với đó các cấp chính quyền đã tích cực tuyên truyền tới các già làng, người già có uy tín vận động cộng đồng giữ gìn bản sắc dân tộc. Người Dao Lô Gang ở Hợp Tiến đã từng bước củng cố và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc của mình, trở thành một trong những vùng văn hóa Dao tiêu biểu của tỉnh Thái Nguyên./.