Đhanuôr lâng pr’zợc chắp da dêr!

        Bộ Y tế đoọng năl, cóh c’moo 2017, cr’ay xươl tu a choo cắp dzợ ặt váih đhị Việt Nam, đợ ma nuýh chệêt tu cr’ay  xươl ch’mệêt lêy cớ nắc lấh 63 cha nắc. Pazêng apêê căh dzợ ma mông cr’ay xươl tu a choo cắp zêng căh lứơt tiêm vắc xin cha groong cr’ay xươl tợơ lấh bêl a choo cắp. Apêê chuyên gia dịch tễ moon pa rớơt, cr’ay xươl nắc rau cr’ay vêy đợ ma nuýh chệêt bấc bhlầng t’ping lâng cr’ay bọo váih pr’lúh lơơng đhị k’tiếc k’ruung hêê. Cóh c’nặt t’ruíh “Ma nuýh pa dứah đh’réh cr’ay cóh vel  bhươl t’ngay đâu a zi nắc xay moon đoọng ha đhanuôr lâng pr’zợc đăh n’léh âng cr’ay xươl lâng cơnh đương zêl cha groong bêl crêê a choo cắp.

        Buôn váih xươl ha dang căh tiêm za nươu zêl cha groong

        Ting cơnh Bác sĩ Nguyễn Trung Cấp, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, tợơ bêl a choo cắp tước bêl n’léh váih u xươl mơ 3-6 c’xêê, vêy m’bứi ngai bơơn đấh lêy cr’ay căh cợ nắc vêy ngai lấh bơr pêê c’moo nắc n’léh xươl.

        Bác sĩ Nguyễn Trung Cấp đoọng năl, ma nuýh crêê a choo xươl cắp, ha dang căh tiêm za nươu zêl cha groong nắc choom váih cr’ay xươl. Tợơ bêl crêê  a choo cắp tước bêl bơơn lêy cr’ay xươl nắc đanh 3-6 c’xêê, vêy m’bứi ngai bơơn đấh lêy cr’ay căh cợ nắc vêy ngai lấh bơr pêê c’moo nắc n’léh xươl.

        Bêl bơơn lêy c’ray xươl choom lêy nắc 2 thể cr’ay bhlầng.

        Thể tr’nợơp nắc thể viêm a bục: Ma nuýh cr’ay xoỌc tr’nợơp xợơng kiêng bếch, k’đháp ặt tớt. Xang đếêc, k’pân lêy đác, k’pân đhí, bấc chu ca ay bhlầng cóh mr’loọng bêl âm đác căh cợ nắc xợơng đác hooi, đhí gr’hút cung k’pân. Ma nuýh cr’ay bấc t’pô cóh boóp lâng căh choom lơơn tu cơnh đếêc nắc ta luôn k’chóh. Đồng tử giãn nắc lêy mắt âng ma nuýh cr’ay dưr ang.

        Thể cr’ay rau bơr nắc thể liệt: Ma nuýh cr’ay nắc liệt pa tợơ dzung tước liệt lệê la bhrợ rối loại c’lâng ệê, đhó, liệt têy tước bêl liệt cơ hô hấp nắc manuýh cr’ay căh dzợ  ma mông. Pa ghít lêy nắc apêê cr’ay xươl doó choom lêy xươl bhri pa tước bele căh dzợ ma mông. Lâng doó ơy bơơn lêy ma nuýh cr’ay xươl xưl cơnh a choo.

        Pa ghít lêy đhr’năng “toon pa xươl”

        Bác sĩ Nguyễn Trung Cấp, Bệnh viện Bệnh Nhịêt đới Trung ương cung đoọng năl, vêy bơr pêê cha nắc crêê a choo cắp, k’rang k’pân ngoọ a đay crêê u xươl lâng ngoọ ma nuýh xươl tu a choo cắp nắc chấc cơnh achoo tu cơnh đếêc nắc apêê chấc gâu gâu.. Pazêng ngai n’léh cơnh đếêc nắc đớc n’léh toon pa xươl ha dợ lalua nắc doó crêê xươl. Bơr pêê rau cr’ay ếêh rau xươl ha dợ ma nuýh ca ay viêm mr’loọng cung choom k’oóh, prá xợơng đui cơnh a choo xưl. Lấh  mơ a choo, mèo, đhôl,… cung cơnh đếêc choom pa trơơi cr’ay xươl.

        Oó pa dứah lâng mẹo, za nươu nam

        Bêl a choo xươl cắp, ếêh rau 100% ma nuýh crêê ta cắp zêng váih xươl ha dợ vêy ngai crêê, vêy ngai doó. Đhr’năng bọo váih xươl lêy mơ đợ virus cóh đác papô cóh boóp a choo bấc căh cợ m’bứi, băng bhrêy cắp đhậu hay căh. Đhơ cơnh đếêc căh choom k’xợơng, h’lị lêy cơnh đếêc đoọng choom năl ngai crêê cr’ay xươl hay căh, zập ngai crêê a choo cắp nắc lêy zêng đơơng tiêm vắc xin cha groong cr’ay xươl.

        Apêê bh’rợ đươi dua lâng mẹo, pa dứah lâng za nươu nam tước nâu kêi cung căh ơy vêy cơnh moon ghít nắc vêy đơơng chô bh’nơơn cóh bhiệc cha groong cr’ay xươl. Nắc zập c’moo đhị k’tiếc k’ruung hêê dzợ vêy k’zệt cha nắc ca ay lấh bil mặt tu tin đươi boóp p’rá apêê xay moon nắc ếêh rau xươl, căh cợ đoọng zươu pa dứah lâng lơi cơnh đếêc căh lướt tiêm vắc xin.

        Đọong pa ghít đương zêl cha groong cr’ay xươl, Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế moon pa rớơt đhanuôr bêl crêê a choo cắp, mèo cắp… nắc: Rao pa sạch đhị băng bhrêy nắc đoo lâng đác, xà phòng ta luôn cóh 15 phút, ha dang căh vêy xà phòng nắc rao pa sạch lâng đác- nâu đoo nắc nắc cơnh pa dứah xoọc tr’nợơp pa xiêr đhr’năng crêê bọo cr’ay xươl bêl crêê a choo cắp, mèo cắp. Xang đếêc nắc lêy rao băng bhrêy lâng cồn 70%, cồn iod căh cợ Povidone, Iodine. Pa xiêr bhrợ ta bhâm băng bhrêy lâng oó g’lóp kiêr băng bhrêy. Pa đấh tước Trung tâm y  tế đăn bhlầng đoọng bơơn tiêm cha groong đấh loon. Lêy muy tiêm za nươu cha groong cr’ay nắc vêy choom g’đéch cr’ay xươl. Oó đươi dua za nươu nam, oó tự pa dứah cóh đong, oó k’dua apêê lơơng pa dứah cr’ay xươl./.

Cảnh báo:

Chó cắn vài năm vẫn phát bệnh dại,

người dân cần tiêm phòng khi bị chó cắn

Bộ Y tế cho biết, trong năm 2017, bệnh dại vẫn tiếp tục lưu hành tại Việt Nam, số người chết do bệnh dại giám sát được là hơn 63 ca. Hầu hết các trường hợp tử vong do bệnh dại đều không đi tiêm vắc xin điều trị dự phòng bệnh dại sau khi bị chó cắn. Các chuyên gia dịch tễ cảnh báo, bệnh dại vẫn là bệnh có số người tử vong cao nhất so với các bệnh truyền nhiễm gây dịch khác ở nước ta.Trong Chuyên mục: Thầy thuốc buôn làng hôm nay chúng tôi giới thiệu đến bà con và các bạn về biểu hiện của bệnh dại và cách phòng tránh khi bị chó dại cắn.

      Dễ phát bệnh dại nếu không tiêm phòng

Theo bác Bác sĩ Nguyễn Trung Cấp, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, từ khi bị chó cắn đến khi phát bệnh dại trung bình 3-6 tháng, có rất ít trường hợp phát bệnh sớm hơn hoặc cá biệt có những ca sau vài năm mới phát bệnh.

Bác sĩ Nguyễn Trung Cấp cho biết, người bị chó dại cắn, nếu không tiêm phòng có thể bị phát bệnh dại. Từ khi bị chó cắn đến khi phát bệnh dại trung bình 3-6 tháng, có rất ít trường hợp phát bệnh sớm hơn hoặc cá biệt có những ca sau vài năm mới phát bệnh.

Khi phát bệnh dại có 2 thể bệnh chính.

 Thể thứ nhất là thể viêm não: Người bệnh khởi đầu có cảm giác mất ngủ, bồn chồn. Sau đó  cảm thấy sợ nước, sợ gió. Bệnh tiến triển tăng dần đến mức không thể uống nước, có những cơn co thắt hầu họng khi uống nước, khi thấy gió hoặc thậm chí chỉ nghe thấy tiếng nước chảy, gió thổi. Bệnh nhân có tăng tiết nước bọt và không nuốt được nên thường xuyên khạc nhổ. Đồng tử giãn nên nhìn mắt bệnh nhân sáng long sòng sọc.

Thể bệnh thứ 2 là thể liệt: Người bệnh sẽ liệt lan dần từ chân đến liệt cơ tròn làm rối loạn tiểu, đại tiện liệt, lan lên liệt tay đến khi lan lên liệt cơ hô hấp thì bệnh nhân sẽ tử vong. Lưu ý là các bệnh nhân dại sẽ tỉnh táo hoàn toàn cho đến lúc chết chứ không bị điên dại. Và không có trường hợp bị phát bệnh dại nào sủa như chó cả.

Coi chừng biểu hiện "Giả dại"

Bác sĩ Nguyễn Trung Cấp, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cũng cho biết, có một số người bị chó cắn, lo sợ quá ám ảnh nghĩ mình bị dại và ám ảnh rằng bị dại thì sẽ sủa như chó nên họ sẽ sủa gâu gâu. Những trường hợp đó được gọi là Biểu hiện giả dại chứ thực tế bệnh nhân không bị dại. Một số bệnh lý không phải dại khác như bệnh nhân viêm thanh quản cũng có thể ho, nói ông ổng giống tiếng chó sủa.Ngoài chó, có thể có mèo, dơi, chồn, cáo... cũng có thể truyền bệnh dại.

Không điều trị mẹo, thuốc nam

Khi bị chó dại cắn, không phải 100% số người bị cắn phát bệnh dại mà có người bị, có người không. Nguy cơ bệnh nhiễm bệnh dại tùy thuộc lượng virus trong nước bọt chó nhiều hay ít, vết thương sâu hay không làm rách da. Tuy nhiên không thể dự đoán được người nào có thể bị phát dại hay không, và khi đã phát bệnh dại nhìn chung sẽ tử vong nên tất cả những người bị chó dại cắn đều được khuyến cáo tiêm vắc xin phòng bệnh dại.

Các biện pháp thử bằng mẹo, điều trị bằng thuốc nam đến nay chưa có biện pháp nào khẳng định được hiệu quả trong phòng, chữa bệnh dại. Trái lại hàng năm ở nước ta vẫn có hàng chục bệnh nhân chết oan vì tin lời thầy lang thử bảo không phải dại, hoặc cho thuốc chữa và bỏ không đi tiêm vắc xin.

Để chủ động phòng chống bệnh dại, Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế khuyến cáo người dân khi bị chó, mèo cắn, cào, liếm cần: Rửa kỹ vết thương bằng nước và xà phòng đặc liên tục trong 15 phút, nếu không có xà phòng thì phải xối rửa vết thương bằng nước sạch - đây là biện pháp sơ cứu hiệu quả để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh dại khi bị chó, mèo cắn. Sau đó tiếp tục rửa vết thương bằng cồn 70%, cồn iod hoặc Povidone, Iodine. Hạn chế làm dập vết thương và không được băng kín vết thương. Đến ngay Trung tâm y tế gấn nhất để được tư vấn và tiêm phòng dại kịp thời. Chỉ có tiêm phòng mới ngăn ngừa không bị bệnh dại. Tuyệt đối không dùng thuốc nam, không tự chữa, không nhờ thầy lang chữa bệnh dại./.