Cơnh lâng đha nuôr Dao Tiền coh Vân Hồ, Sơn La, múa chuông năc muy coh bâc pr’múa bha lâng coh apêê đhr’niêng bh’rợ âng đha nuôr. Tết ch’ploọng, đhr’niêng lập tịch ( cấp sắc, đơc đhr’nơc ha ma nưih âi đha đhâm), tết thanh minh, đơơng âng ma nưih căh ma mông, ca văr hân noo chroo châc zêng vêy múa chuông... Pa bhlâng năc, múa chuông coh tết ch’ploọng âng ma nưih Dao Tiền bơơn lêy cơnh muy đhr’niêng bh’rợ chăp hơnh a bhô dang, Bàn Vương âi zư lêy đha nuôr coh bêl lang a hay. Múa chuông đọong zư lêy pr’ăt tr’mông pr’loọng đong, tô gộ, ga vơh a bhô dang ha dưr ha dooc, zư lêy ha zâp ngai coh tô gộ ma mông a ling ching dzoo, bhrợ cha bhr’dza bơơn.

P’căn Bàn Thị Vinh, ma nưih Dao, ăt coh vel Suối Lìn đoọng năl: Tơợ bêl dzợ tứi, a đoo âi bơơn lêy apêê pr’múa chuông âng acoon coh đay lâng bơơn a dich a bhươp, a conh a căn pa choom đoọng. Âi năc ma nưih Dao Tiền, zâp ngai công năl múa chuông. Bêl múa chuông buôn năc múa bâc ma nưih, vêy bêl năc 8 cha năc muy pân đil, vêy bêl 8 cha năc muy pân jưih căh câ  8 pân jưih, 8 pân đil. Moon ooy pr’múa chuông, a ngăh Vinh đoọng năl, têy a toọm k’đhơợng chuông n’câr tơợ cr’loọng, têy a đai k’đhơợng r’reh, năc a tôh 3 nhịp, nâu ooy 3 nhịp, dung  t’nơơt bh’dzang ta toọn muy bhr’dzang, t’nơơt cớ 3 chu, lươt dhiêr pêê bhr’dzang tơợ a đai dzang a toọm, xang năc đhiêr chô cớ đhị tr’nơơp lâng cơnh đêêc múa ta luôn pa tươc bêl lưch apêê bài hát. Bêl ra văng lưch nhịp múa zâp ngai xăl tơợ hình tròn dzang ra pặ 1 t’nooi. Nhịp x’ría zâp ngai đh’rưah g’rooh k’rơ. A ngăh Vinh moon: “Múa chuông năc muy c’leh văn hóa liêm pr’hay âng đha nuor Dao Tiền, bơơn zư đơc tơợ lang n’nâu tươc lang n’tôh. Acu yêm loom năc lang a hay âi pa choom đơc ha bâc lang ca coon cha chau t’bhlâng zư đơc pr’múa n’nâu, chroi đoọng zu đơc c’leh văn hóa acoon coh.”

Chr’năp âng pr’múa chuông nac cơnh, tu cơnh đêêc tơợ lang n’nâu tươc lang n’tôh, đha nuôr Dao Tiền coh Vân Hồ zâp ngai công vêy ma loom zư đơc lâng pa dưr pr’múa âng acoon coh đay. Năc muy coh bâc ngai tr’nơơp âng c’bhuh múa chuông âng ma nưih Dao vel Suối Lìn tơợ bêl bhrợ t’vaih c’moo 2017 tươc nâu câi lâng năc ma nưih pa choom đọong pr’múa chuông âng vel, t’cooh Bàn Văn Sênh, ma nưih Dao Tiền coh vel Suối Lìn, chr’val Vân Hồ, chr’hoong Vân Hồ, tỉnh Sơn La đoọng năl: Coh vel vêy bâc c’bhuh văn nghệ, cơnh lâng bâc lang ruh lalay, tơợ p’niên xa dơơr pa tươc apêê t’cooh ga rứa zêng vêy. C’bhuh văn nghệ âng t’cooh k’đhơợng bhrợ pa choom đoọng tơợ 10-12 cha năc, zêng năc pân đil, tơợ 55-60 c’moo. Bêl c’bhuh văn nghệ âng t’cooh bơơn k’đươi lươt biểu diễn múa chuông coh chr’val, chr’hoong lâng thành phố, n’đhơ bh’rợ ha rêê đhuôch tr’vâng, công p’loon cr’chăl ha dum, t’cooh lâng apeê coh c’bhuh k’rong pa choom đoọng đong văn hóa âng vel đoọng đh’rưah pa choom múa chuông. Bh’rợ zư đơc c’bhuh múa chuông năc đoộng zư đơc lâng pa dưr c’leh văn hóa âng đha nuôr Dao Tiền: “Bơơn đha nuôr k’đươi k;đhơợng bhrợ c’bhuh múa chuông, c’bhuh  t’cooh t’ha âng vel Suối Lìn, acu hâng hơnh bhlâng. A cu âi ra pă bh’rợ pr’loọng đong, t’bhlâng ting pâh, pa choom đoọng pr’múa chuông ang ma nưih Dao ha pêê coh c’bhuh. A cu công ta luôn p’too moon ca coon cha chau coh đong năc choom năl zư đớc văn hóa âng acoon coh, pa bhlâng năc pr’múa chuông.”

Tươc đâu, múa chuông âng đha nuôr Dao Tiền coh Vân Hồ căh muy đoọng bhrợ ha đha nuôr coh vel, coh chr’val, năc dzợ ting pâh múa bâc đhị apêê t’ngay văn hóa acoon coh; liên hoan nghệ thuật quần chúng coh chr’hoong, tỉnh... bơơn bâc ơl đha nuôr chăp kiêng. A noo Bàn Văn Toàn đội trưởng c’bhuh văn nghệ vel Suối Lìn, đoọng năl: Cơnh lâng râu t’bhlâng âng chính quyền zâp câp, đha nuôrr ma nưih Dao Tiền xooc t’bhlâng zư đơc, pa dưr văn hóa acoon coh, coh đêêc vêy pr’múa chuông. A noo lâng lang p’niên coh vel bh’nhăn vêy trách nhiệm đoọng t’blâng pa dưr văn hóa âng acoon coh đay:“Bơơn aconh a bhươp pa choom đoọng pr’múa chuông lâng công năc đội trưởng âng c’bhuh văn nghệ lang p’niên vel Suối Lìn, a cu lâng apêê coh c’bhuh t’bhlâng pa choom múa chuông, nâu câi âi ă choom, acu lêy pr’múa chuông nnâu pa bhlâng chr;năp, căh muy zooi lang p’niên cơnh azi bơơn năl c’leh văn hóa, âng acoon coh đay năc dzợ chroi đoọng zư đơc lâng pa dưr đợ râu chr’năp văn hóa âng aconh a bhươp đơc đoọng ha lang zi./.”

Múa chuông- Điệu múa linh thiêng của người Dao Tiền Vân Hồ

Trong các nghi lễ, tín ngưỡng của người Dao Tiền ở huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La, múa chuông là điệu múa linh thiêng. Bà con đã gìn giữ điệu múa này từ thế hệ này sang thế hệ khác, như  nét đẹp văn hóa truyền thống không thể thiếu trong đời sống tinh thần của mình. Phản ánh của Triệu Biên, PV CQTT Tây Bắc.

Với đồng bào Dao Tiền ở Vân Hồ, Sơn La, múa chuông là một trong những điệu múa chính trong các nghi lễ của đồng bào. Tết nhảy, lễ lập tịch (cấp sắc, đặt tên cho người trưởng thành), tết thanh minh, tiễn đưa người mất, cầu mùa đều có múa chuông… Đặc biệt, múa chuông trong tết nhảy của người Dao Tiền được coi như một nghi lễ tạ ơn tổ tiên, Bàn Vương đã cứu rỗi dân làng ngoài biển năm xưa. Múa chuông để bảo vệ cuộc sống gia đình, dòng tộc, cầu xin tổ tiên phù hộ, che chở cho mọi thành viên trong gia tộc mạnh khỏe, làm ăn phát đạt.

Bà Bàn Thị Vinh, dân tộc Dao, người dân ở bản Suối Lìn cho biết: từ khi còn bé, bà đã tiếp xúc với các điệu múa chuông của dân tộc và được ông bà, cha mẹ truyền dạy, hướng dẫn. Đã là người Dao tiền, ai ai cũng biết múa chuông. Khi múa chuông thường là múa tốp có thể tốp nữ hoặc nam 8 người; hoặc tốp 8 nam, 8  nữ. Nói về nhịp điệu múa chuông, bà Vinh cho biết: tay phải cầm chuông lắc từ trong ra ngoài, tay trái cầm que, đưa đi 3 nhịp, đưa lại 3 nhịp, chân nhún lùi lại một bước, nhún tiếp 3 nhún, đi theo vòng tròn ba bước từ trái sang phải, rồi xoay tròn về vị trí ban đầu và cứ thế múa liên tục cho đến khi hết các bài hát. Khi chuẩn bị kết thúc nhịp múa mọi người chuyển đội hình từ vòng tròn thành các hàng ngang. Nhịp cuối tất cả mọi người cùng hú to. Bà Vinh nói:“Múa chuông là một nét văn hoá độc đáo của đồng bào Dao Tiền, được duy trì từ bao đời nay. Tôi rất vui mừng là thế hệ đi trước và đã truyền dạy cho nhiều nhiều thế hệ con cháu tiếp tục duy trì điệu múa này, góp phần bảo tồn bản sắc văn hoá dân tộc”.

Ý nghĩa múa chuông là vậy nên từ thế hệ này sang thế hệ khác, đồng bào Dao Tiền ở Vân Hồ ai cũng có ý thức gìn giữ và phát huy điệu múa truyền thống của dân tộc. Là một trong những thành viên đầu tiên của đội múa chuông của người Dao bản Suối Lìn từ khi thành lập năm 2017 đến nay và là người truyền dạy điệu múa chuông của bản, ông Bàn Văn Sênh, người Dao Tiền ở bản Suối Lìn, xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La cho biết: Trong bản có nhiều đội văn nghệ, với nhiều lúa tuổi khác nhau, từ lứa tuổi thiếu niên đến các người cao tuổi đều có đội múa riêng biệt. Đội văn nghệ của ông phụ trách truyền dạy có 10 - 12 người, đều là nữ giới, độ tuổi từ 55 - 60. Khi đội văn nghệ của ông được mời đi biểu diễn tiết mục múa chuông ở xã, huyện và thành phố, dù công việc đồng áng bận rộn, tranh thủ thời gian buổi tối, ông và các thành viên trong đội lại tập trung tại nhà văn hóa của bản để cùng nhau ôn lại các nhịp múa chuông. Việc duy trì đội múa chuông là để giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào Dao Tiền: “Được bà con tin tưởng giao phụ trách làm đội múa chuông hội người cao tuổi của bản Suối Lìn, tôi rất vinh dự và tự hào. Tôi đã sắp xếp công việc gia đình, cố gắng tham gia, truyền dạy điệu múa chuông của người Dao cho các thành viên trong đội.  Tôi cũng luôn khuyên dạy con cháu trong gia đình phải biết giữ gìn bản sắc văn hoá của dân tộc, nhất là điệu múa chuông”.

Đến nay, múa chuông của đồng bào Dao Tiền ở Vân Hồ không chỉ để phục vụ bà con trong bản, trong xã, mà còn tham gia  biểu diễn tại các ngày hội văn hóa các dân tộc; liên hoan nghệ thuật quần chúng ở huyện, tỉnh…được đông đảo người dân yêu thích. Anh  Bàn Văn Toàn  đội trưởng đội văn nghệ của bản Suối Lìn, cho biết: Với sự hỗ trợ của chính quyền các cấp, cộng đồng người Dao Tiền đang nỗ lực để gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc, trong đó có điệu múa chuông. Anh và lớp trẻ trong bản càng phải có trách nhiệm để tiếp tục phát huy để bản sắc văn hóa của dân tộc mình: “Được ông cha truyền dạy điệu múa chuông và cũng là đội trưởng của đội văn nghệ lớp trẻ của bản Suối Lìn, tôi và các thành viên trong đội tích cực học điệu múa chuông, bây giờ đã thành thạo, tôi thấy điệu múa chuông này rất ý nghĩa, không chỉ giúp lớp trẻ như chúng tôi hiểu được nét văn hóa, bản sắc của dân tộc mình mà còn góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa mà ông cha để lại cho thế hệ chúng tôi"./.