Cr’ăy da dul

Cr’ăy da dul nắc muy cóh pazêng rau cr’ăy manuýh t’coóh ta ha buôn váih cóh hân noo ch’noọng. Hân noo ch’noọng puýh pái, manuýh t’coóh ta ha buôn glúh bấc cr’hậu, tu cơnh đêếc buôn bil đác cóh a chắc a zân. Ting n’nắc manuýh t’coóh ta ha buôn cắh kiêng ộm đác, tơợ đêếc nắc cắh vêy zập đác cóh a chắc a zân. Tu cơnh đêếc buôn bhrợ k’ăy ooy huyết áp lâng da dul. Bêl p’răng puýh, manuýh t’coóh ta ha nắc ắt tớt cóh đong, đhị gâm ngút, cắh choom glúh lướt bấc, ta luôn ộm p’xoọng đác. Hân đhơ cơnh đêếc lâng manuýh t’coóh ta ha vêy cr’ăy huyết áp ha dzợ crêê cha kêệt pr’hơợc (cơnh ộm đác pa bhlâng cha kêết) nắc buôn pa bhlâng dưr váih rau cr’ăy ngân, buôn vir móh mắt, kiêng c’tá, k’ăy a cọ… ngân lấh mơ váih đhr’năng glúh aham cóh a bục, l’ngắt. Tu cơnh đêếc nắc cắh choom họm đác pr’hơớc.

Cắh choom bếch

Ng’bếch nắc rau chr’nắp pa bhlâng đoọng ha c’rơ âng a chắc a zân, bếch cắh đhêệng cắh cậ cắh choom bếch nắc bhrợ t’váih rau cắh liêm crêê ha c’rơ. Cóh manuýh t’coóh ta ha, ng’bếch nắc rau chr’nắp lấh mơ, tu t’coÓh ta ha c’rơ ma đhur ặ, ting n’nắc tỵ ơy váih bấc rau đh’réh cr’ăy. Bêl pleng p’răng puýh, a chắc a zân k’bao, bêl lướt bếch cắh lấh choom bếch. Tu cơnh đêếc lâng manuýh t’coóh ta ha nắc bếch mơ đhêệng, bếch đhị doọ choom t’váih đhr’năng k’uốih. Ting n’nắc cha cha a ộm crêê cơnh đoọng nhâm mâng ooy c’rơ.

Đột quỵ

Đột quỵ cóh manuýh t’coóh ta ha buôn váih cóh hân noo ch’noỌng, tu tr’xăl nhiệt độ cóh a chắc a zân, xăl đhr’năng cha cha a ộm lâng pa bhlâng nắc lâng manuýh crêê cr’ăy da dul. Tu cơnh đêếc, manuýh t’coóh ta ha nắc oó lấh lướt chô cắh cậ pa bhrợ cóh pazêng t’ngay p’răng puýh pa bhlâng, lâng pa bhrợ cóh cr’chăl tơợ 10 giờ đhâng tước 4 giờ ha bu, bêl glúh lướt nắc pơng pr’nơng. Pa bhlâng oó lấh lướt ooy zr’lụ puýh xang n’nắc nắc đơớh chô mót ooy đong xoọc cha kêết.

Cr’ăy c’lâng pr’hơơm

Hân noo ch’noọng lâng manuýh t’coóh ta ha vêy cơnh nắc crêê pa khau, tu đhr’năng ắt tớt cóh zập t’ngay cắh liêm crêê (lướt cóh p’răng puýh nắc đơớh chô họm). Ha dang doọ lấh ngân nắc crêê viêm c’lâng pr’hơơm, k’ăy móh, ha dang ngân lấh mơ mơ nắc k’ăy mr’loọng, xoóh. Tu cơnh đêếc, bêl chô tơợ glúh lướt cóh p’răng puýh, manuýh t’coóh ta ha oó đơớh lướt họm, ắt đhêy đoo bêl a chắc a zân doọ lấh bấc cr’hậu nắc choom lướt họm, đhêy ắt.

K’ăy luônh

K’ăy luôn nắc muy cóh pazêng rau cr’ăy bấc pa bhlâng u váih cóh hân noo ch’noọng, pa bhlâng nắc cóh cr’chăl t’ngay p’răng puýh. Lâng manuýh t’coóh ta ha, đhr’năng k’ăy luônh bấc lấh mơ lâng manuýh p’niên, tu c’rơ đhur. Tu cơnh đêếc, lâng manuýh t’coóh ta ha nắc cha cha a ộm crêê cơnh cóh hân noo ch’noọng, cắh choom cha đắh đợ chr’na đha nắh hất, cắh ơy chêên…

Ha dang ta luôn váih k’ăy luônh nắc bhrợ ha c’rơ manuýh t’coóh ta ha đhur lâng ting n’nắc buôn crêê bấc pr’lúh cr’ăy n’lơơng./.

Xử trí bệnh mùa nóng thường gặp ở người cao tuổi

                           Theo Suckhoedoisong

Mùa hè là mùa có sự thay đổi đáng kể về khí hậu làm xuất hiện nhiều loại bệnh cho mọi lứa tuổi, nhưng người cao tuổi cần lưu ý nhiều hơn bởi sức đề kháng của cơ thể ngày một giảm dần, chức năng của các cơ quan cũng yếu đi. Mùa hè nhiệt độ tăng cao, nắng nóng dài ngày, trong khi sức đề kháng của người cao tuổi ngày một giảm và dễ chịu sự tác động của thời tiết nên nguy cơ mắc bệnh càng cao.

Bệnh tim mạch

Bệnh tim mạch là một trong những bệnh người già thường mắc phải nhất vào mùa hè. Mùa hè nóng nực, người cao tuổi (NCT) bị ra mồ hôi nhiều nên rất dễ bị mất nước và chất điện giải. Trong khi đó, NCT lại hay mất cảm giác khát nên không chủ động uống đủ nước cần thiết. Vì vậy có thể gây ảnh hưởng lớn đến huyết áp và nhịp tim của cơ thể NCT như: tim đập nhanh hơn, huyết áp có thể bị tụt (đặc biệt là ở người có tiền sử huyết áp thấp). Do đó khi trời nóng, NCT nên ở trong phòng mát và không đi ra ngoài nhiều, thường xuyên uống nước để bù nước đã mất. Tuy nhiên đối với NCT có bệnh tăng huyết áp mà bị lạnh đột ngột (tắm nước lạnh) rất có thể xảy ra các biến chứng nguy hiểm, nếu nhẹ huyết áp tăng gây hoa mắt chóng mặt, buồn nôn, nôn, nhức đầu, loạn nhịp tim; nặng có thể xuất huyết não, đột quỵ. Cho nên không nên tiếp xúc đột ngột với nước lạnh.

Rối loạn giấc ngủ

Giấc ngủ rất cần cho một cơ thể khỏe mạnh, ngủ không đủ hoặc bị các chứng rối loạn giấc ngủ sẽ dẫn tới những điều tồi tệ cho sức khỏe. Ở NCT, giấc ngủ càng quan trọng hơn bao giờ hết do độ tuổi này sức khỏe bắt đầu suy giảm, cùng với những căn bệnh tuổi già. Khi trời nắng nóng, cơ thể mệt mỏi, khi đi ngủ sẽ rất khó ngủ. Ở người có tình trạng rối loạn giấc ngủ, làm cơ thể không được hồi phục sức khỏe đầy đủ sẽ dẫn tới tình trạng mệt mỏi, suy nhược, ảnh hưởng tới thần kinh. Do đó với NCT cần ngủ đủ giấc, ngủ nơi yên tĩnh. Cùng với đó có chế độ ăn uống hợp lý để đảm bảo cho sức đề kháng.

Đột quỵ

Đột quỵ ở NCT xảy ra vào mùa hè chiếm một tỷ lệ đáng kể do thay đổi nhiệt độ, thay đổi chế độ sinh hoạt, ăn uống và nhất là ở những người có tiền sử bệnh tim mạch. Do đó, NCT nên hạn chế đi lại hay làm việc trong những ngày nắng nóng vào những giờ cao điểm từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều, cần đội nón mũ rộng vành khi đi ngoài nắng, dùng máy điều hòa nhiệt độ thì nên để nhiệt độ khoảng 26 - 28 độ C. Đặc biệt, nên hạn chế đi ra nơi nóng rồi vào lạnh.

Bệnh đường hô hấp

Mùa hè nhưng đối với NCT có thể bị cảm lạnh do chế độ sinh hoạt hàng ngày không hợp lý (đang đi ngoài nắng về lại tắm ngay hoặc vào phòng điều hòa nhiệt độ thấp). Nếu nhẹ có thể gây viêm đường hô hấp trên như viêm họng, viêm mũi, nếu nặng có thể viêm phế quản, viêm phổi. Vì thế, khi đi ngoài nắng nóng về, NCT khoan hãy vào phòng lạnh ngay và nên để thân nhiệt giảm dần, nghỉ ngơi từ 15 - 30 phút mới tắm hoặc vào phòng điều hòa.

Rối loạn tiêu hóa

Rối loạn tiêu hóa là một trong những chứng bệnh phổ biến trong mùa hè, nhất là vào những ngày nắng nóng. Với NCT, nguy cơ bị rối loạn tiêu hóa cao hơn người trẻ do sức đề kháng và sự chuyển hóa thức ăn trong cơ thể kém. Vì thế, đối với NCT cần có chế độ ăn uống hợp lý trong mùa hè, tránh ăn những thức ăn chưa nấu chín, như: tiết canh, gỏi cá…

Nếu bệnh đường tiêu hóa tái đi tái lại nhiều lần sẽ làm sức khỏe NCT suy giảm và nguy cơ mắc các bệnh tiết niệu, nội tiết, tim mạch... tăng cao hơn./.