Cắh năl gít ha bêl tơợp váih, j’niêng cr’bưn prá acọ t’ngay Tết nắc dzợ ặt váih cóh zâp pr’loọng đông manứih Thái. Xang zâp bêl cha tất niên đhâng t’ngay 30 Tết, tơợ apêê t’coóh, t’ha, pân jứih pân đil cóh vel zêng lêy lướt cóh k’ruung, tâm đoọng lêy pra a’cọ.

Ting cơnh quy định âng vel đông, apêê pân jứih hoọm cóh ping, apêê pân đil lâng p’niên nắc lêy hoọm cóh dứp. Pa tơợ ahay, đác avị lâng p’lêê bồ kết nắc ắt pazưm lâng pr’ắt tr’mung âng acoon cóh Thái. Ting cơnh cr’noọ bh’rợ âng apêê, đác cha nêếh nắc đoọng ắt mamung ting c’moo c’xêê, p’lêê bồ kết nắc đoọng zêl cha groong a bhưy a’lụ. Đác a’vị đêệp bơơn ta k’rong đợc xang zâp t’ngay zêệ bhrợ, p’lêê bồ kết n’răng nắc lêy bóh t’moót cóh tọ đác đha hưm. Nâu đoo nắc râu âng manứih Thái lêy pra a’cọ bêl t’ngay Tết lâng cr’noọ cr’niêng têêm ngăn lâng k’bhộ k’van. Ooy bhiệc pa nhưa moon pra a’cọ t’ngay tết âng manứih Thái nắc vêy c’nắt pa nhưa cơnh đâu: au nặm sủm pói áp hua, au nặm múa xá cẩu... nâu đoo nắc pay đác bồ kết zêl t’bil lơi râu nha nhự cắh pr’đoọng, pay đác a’vị pra đoọng xa xil liêm xọc.

Ảnh: Internet

  T’coóh Điêu Văn Pao, k’noọ 80 c’moo, cóh vel Thèn Chồ, thị trấn Phong Thổ, tỉnh Lai Châu đoọng năl: “J’niêng cr’bưn pra a’cọ t’nga Tết âng acoon cóh Thái ơy váih tơợ ahay a’hươn, ra diu t’ngay 30 nắc lêệng p’zi a’ọc tết, tước 12 giờ đhâng nắc apêê bhrợ têng bhiệc pra a’cọ bêl tết. Bêl đhưng cha gâr xay moon lứch tết, nắc zâp prang vel đông zêng lướt cóh k’ruung, cóh tâm đoọng lêy pra a’cọ. Pân jứih nắc âng đơơng kiếm lâng Thung Seng. Pân đil nắc âng đơơng chậu đác a’vị lâng bồ kết đoọng pra a’cọ. Bêl tước đhị tâm k’ruung nắc zâp ngai zêng pa zưm bhrợ bhiệc bhan xang nặc pân jứih hoọm cóh ping, pân đil cóh dứp...

Bêl pra a’cọ, đợ p’ngan đác a’vị ơy ta troọm đớc đoọng k’dzụa pazưm lâng đác bồ kết lêy pra nắc bhrợ padưr zâp râu liêm chr’năp ha y chroo, moót c’moo t’mêê liêm pr’đoọng. xoọc bêl pra a’cọ, đhanuôr n’jứah lêy zước nhăn râu pr’đoọng, liêm crêê, n’jứah zêl prúuh lơi râu mốp lết, cắh pr’đoọng âng c’moo ti. Zước nhăn c’moo t’mêê vêy c’rơ tr’mung, lưm bấc pr’đoọng, boo đhí liêm crêê, chóh a’bhoo ha roo liêm choom, bơơn bhrợ bấc. P’căn Lò Thị Phái, cóh phường Đông Phong, thành phố Lai Châu moon: “Mưy c’moo 12 c’xêê, pra a’cọ t’ngay tết đoọng zêl t’mứt lơi đợ râu cắh liêm choom, cắh pr’đoọng âng c’moo ti. Zước nhăn c’moo t’mêê liêm chr’nắp, p’niên k’tứi đấh pậ, apêê t’coóh t’ha ma mung đenh, cóh vel đông têêm ngăn, boo đhí liêm crêê, chóh a’bhoo ha roo liêm choom, bơơn bhrợ bấc...”

Xang bêl hoọm, pra a’cọ liêm sạch nắc ngai cung lêy pay chúah liêm sạch đơơng chô ooy đông đoọng xăl cphs p’ngan hương ha c’moo t’mêê. Bêl đâu pân jứih, manứih bha lâng cóh đông nắc bơơn đấc đhị pa pan bhuốih âng tô bhúh, ta moon nắc Nả hóng, đoọng lêy príh doóh pa liêm, xăl p’ngan hương, ra pặ pa liêm cớ pr’đươi đhị bhuốih lâng đợc a pướih ch’na ra văng đoọng bhuốih tô gộ, hơnh déh c’moo t’mêê.

J’niêng cr’bưn pra a’cọ âng acoon cóh Thái liêm chr’nắp bhlâng. Cung tu cơnh đâu nắc j’niêng cr’bưn nâu bơơn manứih Thái lêy chắp lâng zư lêy tơợ lang nâu tước lang n’tốh./.

Gội đầu ngày tết- nét văn hóa độc đáo của dân tộc Thái

                                                                             CTV Thúy Ngoạn

Tết đến xuân về,  cũng như các dân tộc khác, đồng bào Thái có những nét văn hoá đặc sắc, trong đó phải kể đến là tục gội đầu ngày Tết.

        Không rõ tự bao giờ, tục gội đầu ngày tết đã tồn tại trong mỗi gia đình người Thái. Sau bữa cơm tất niên trưa 30 tết, từ già, trẻ, trai, gái cả bản đều  ra sông, suối để gội đầu.

Theo quy định của bản, mường, đàn ông tắm bến trên, đàn bà và trẻ nhỏ tắm bến dưới. Từ bao đời nay, nước gạo và quả bồ kết luôn gắn bó với đời sống của dân tộc Thái. Theo quan niệm của họ, nước gạo là để trường tồn với thời gian, quả bồ kết là để trừ tà. Nước gạo nếp được chắt lọc sau mỗi ngày đồ xôi, quả bồ kết già nướng bẻ vào chậu nước hương thơm quyến rũ. Đây là thứ để người Thái gội đầu Tết với mong muốn an lành và sung túc. Chẳng thế mà trong bài khấn gội đầu ngày tết của người Thái có câu “ au nặm sủm pói áp hua, au nặm múa xá cẩu” nghĩa là “ lấy nước bồ kết xua đi rủi ro, lấy nước gạo gội tóc óng mượt”. 
      Ông Điêu Văn Pao, gần 80 tuổi ở bản Thèn Chồ, thị trấn Phong Thổ, tỉnh Lai Châu, ông cho biết:“Tục gội đầu ngày tết của dân tộc Thái có từ xa xưa, sáng sớm 30 là mổ lợn tết, đến 12 giờ trưa là họ tổ chức gội đầu tết. Khi hồi trống báo hiệu năm hết tết đến vang lên là cả bản cùng nhau ra sông, suối gội đầu tết. Đàn ông thì đem theo kiếm và “thung seng”. Đàn bà thì mang theo chậu nước gạo và bổ kết để gội đầu. Khi đến bờ sông là cả bản tập trung làm lễ sau đó đàn ông là tắm bến trên, đàn bà tắm bến dưới...”

Khi gội đầu, những bát nước gạo đã được ngâm cho chua nhẹ cùng với nước bồ kết được xối từ từ, gợi lên mọi điều tốt đẹp cho ngày mai bước vào năm mới thật tinh khôi. Trong lúc vừa gội đầu, bà con vừa ước nguyện xua đi những rủi ro, điều không may của năm cũ. Cầu mong năm mới sức khỏe dồi dào, gặp nhiều may mắn, mưa thuận gió hoà, trồng ngô lúa tốt, mùa màng bội thu.  Bà Lò Thị Phái, phường Đông Phong, thành phố Lai Châu nói:“Một năm mười hai tháng, gội đầu ngày tết để xua đi những rủi ro, điều không may của năm cũ. Cầu mong năm mới tốt lành, trẻ nhỏ mau lớn, người già sống lâu muôn tuổi, bản mưởng yên vui, mưa thuận gió hoà, trồng ngô lúa tốt, mùa màng bội thu… ”.

Sau khi tắm, gội đầu sạch sẽ xong ai cũng chọn lấy cát sạch nhất về nhà để thay bát hương cho năm mới. Lúc này đàn ông, người trụ cột trong gia đình mới được đến bàn thờ tổ tiên gọi là “nả hóng” để quét dọn, thay bát hương, sắp xếp lại đồ trên bàn thờ và bày mâm cỗ chuẩn bị cúng tổ tiên, đón năm mới.

Tục gội đầu của dân tộc Thái có ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Cũng vì lẽ đó mà nghi lễ này được người Thái coi trọng và gìn giữ từ thế hệ này sang thế hệ khác./.