“Ng’cơnh đoọng đha nuôr lêy, moon đoọng đha nuôr xơợng, a cu nắc ma núih bhrợ l’lăm lâng p’zay bhrợ t’bhlâng clông”. Nắc đoo pr’chắp âng t’coóh Đinh Văn Như, 40 c’moo, ma nứih Cơ Tu xoọc nắc Bí thư Chi bộ lâng Trưởng vel Giàn Bí, chr’val da ding ca coong Hòa Bắc, chr’hoong Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng. A đoo dưr váih ma nứih liêm choom tr’haanh bhlâng cóh bấc bh’rợ tr’nêng âng vel đong, bơơn đha nuôr vel bhươl chăp hơnh.

Cóh pr’ặt tr’mông zâp t’ngay, pa dưr pr’dzoọng âng ma nuýh pân đil Cơ Tu tớt taanh n’đoó a doóh đhị doó trơ vâng nắc ơl lóih lêy đhị Trường Sơn-Tây Nguyên.

Bh’rợ mót đong t’mêê nắc văn hoá chr’nắp pr’hay cóh pazêng văn hoá âng đhanuôr Cơ Tu nắc vêy ta pa trơơi cóh bấc lang manuýh. Lâng pazêng rau j’niêng cr’bưn ghít rau la lay, nâu đoo nắc bh’rợ sinh hoạt cồng đống xay moon rau chr’nắp liêm bhlưa acoon manuýh lâng a coon manuýh đh’rứah ắt mamông, zúp zooi, pa zum têy bhrợ têng bhươl cr’noon ting t’ngay k’van k’bhộ la liêm pr’hay

Tơợ a hay, tr’coó xa nul năc râu chr’nắp căh choom cắh vêy pr’ặt tr’mông âng đha nuôr Cơ Tu tỉnh Quảng Nam. Tr’coóh xa nul zooi đha nuôr bhui har cóh pr’ặt tr’mông lâng bhui har coh pa bhrợ ta têng. Đhị tr’coó xa nul âng ma nứih Cơ Tu pa cắh râu mâng loom ooy pr’ặt tr’mông công cơnh cr’noọ cr’niêng âng đay lâng crâng ca coong, plêêng k’tiếc.

Đợ t’ngay nâu, apêê ađhi học sinh ra văng moót tốt nghiệp THPT quốc gia lâng xét tuyển Đại học, Cao đẳng 2019. Lâng bêl đâu, bhiệc lêy pay bh’rợ tr’nêng đoọng ha pêê ađhi nắc đoo chr’nắp lêy k’rang âng pr’loọng đông. T’ruíh Xợơng p’rá xa’nay cóh Gươl tuần nâu, azi nhăn xay moon mưy xa’nay t’ruíh đoọng đhanuôr lâng pr’zợc lêy xợơng:

Xay bhrợ cr’noọ bh’rợ k’tiếc k’ruung ooy bh’rợ bhrợ têng bhươl cr’noon t’mêê, đh’rứah lâng bấc rau zên k’rong bhrợ, apêê chr’hoong da ding k’coong tỉnh Quảng Nam ơy bhrợ têng bh’rợ bhươl cr’noon t’mêê la liêm pr’hay. Nâu đoo vêy ta lêy nắc pr’đơợ đoọng xay bhrợ liêm xang pazêng cr’noọ bh’rợ bhrợ têng bhươl cr’noon t’mêê. Tơợ đêếc chrooi đoọng bhrợ tr’xăl bhươl cr’noon da ding k’coong, pa dưr dal pr’ắt tr’mông âng đhanuôr cóh zr’lụ da ding k’coong.

Xoọc đâu, chr’hoong Tây Giang nắc mưy ooy đợ vel đông bhrợ liêm choom bh’rợ zư lêy văn hoá cóh zr’lụ k’coong ch’ngai Quảng Nam. Lấh mơ, bấc chr’nắp văn hoá bơơn ta moon nắc c’cir văn hoá k’tiếc k’ruung cơnh pr’múa tân tung da dặ, bhrợ bh’noóch, prá pr’ma, taanh n’đoóh a’doóh Cơ Tu.... bơơn chr’hoong Tây Giang chấc lêy bhrợ pa dưr cớ, zư lêy liêm choom. ooy đâu, bhiệc âng đơơng pr’múa tân tung da dặ moót ooy tiết học ngoại khoa đhị zêng zâp trường THCS cóh vel đông bơơn ta lêy nắc mưy bhiệc bhrợ pr’hay, choom lâng bh’rợ zư lêy, pa choom truyền thống văn hoá đoọng ha zâp lang p’niên Cơ Tu cóh Tây Giang.

Bấc c’moo đăn đâu, zấp cấp Hội, Đoàn thể cóh chr’hoong da ding ca coong, c'noong k’tiếc Tây Giang, tỉnh Quảng Nam ta luôn bhrợ g’lúh thi z’zêệ, pa cắh apêê ch’na cha âng đha nuôr Cơ Tu. Đhị đêếc nắc đoọng zư đớc lâng k’rong đớc đợ ch’na đh’nắh âng vel đong. Đợ ch’na xang bêl chấm điểm, chơớih pay choom đươi dua đoọng bhrợ ch’na ha t’mooi.

Chr’hoong da ding k’coong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam cắh muy bơơn năl tước pazêng đhăm crâng gmrâng âng da ding ca coong Trường Sơn ma bhuy chr’nắp, nắc đhăm k’tiếc nâu dzợ tr’haanh bhlầng lâng pazêng chr’nắp văn hoá pr’hay âng đhanuôr Cơ Tu. Lâng đhanuôr Cơ Tu cóh đâu, tr’cọo x’nưl nắc chr’nắp văn hoá tinh thần căh choom căh vêy cóh pr’ặt tr’mông. Pazêng apêê g’lăng z’hai, ta coóh bhươl đhị da ding ca coong nâu ta luôn zư lêy zập rau tr’cọo x’nưl ty đanh âng aconh a bhướp, tợơ đếêc pa dưr loom luônh chắp kiêng đoọng ha lang t’tun.

Âi dưr váih ta luôn, âi moọt cợ apêê tơợp c’moo t’mêê, bêl pô dưr chớh prang crâng, a chịm xul chr’val ca coong, đha nuôr Cơ Tu cóh chr’hoong Tây Giang, tỉnh Quảng Nam bhuốih cậ crâng. Cơnh lâng đha nuôr cóh đâu, crâng ca coong nắc đhị ma mông, nắc pr’zớc lướt dh’rứah cóh zấp toọt lang ma nứih. C’moo đâu, đhr’niêng bh’rợ bơơn bhrợ têng đhị Vel crâng ca coong H’nghêê cóh chr’val A Xan. Cóh đâu vêy crâng h’nghêê lấh 2.000 bhr’lâng, đanh tơợ k’ha riêng tước k’rơ bhâu cmoo. Cóh đêếc vêy lấh 725 bha lâng h’nghêê âi bơơn xay moon N’loong c’kir Việt Nam.