“Choom taanh bhrợ, cooch bọoc liêm cra, chr’năp pr’hay…” nắc pazêng boop p’rá hơnh âng bấc t’mooi bêl lêy apêê zr’lụ pa căh pr’đươi âng đhanuôr Cơ Tu blo tơợ apêê chr’hoong da ding ca coong tỉnh Quảng Nam coh pazêng t’ngay ta bhrợ têng Festival bh’rợ ty đanh zr’lụ chr’hoong g’luh tr’nơợp-Quảng Nam 2022 đhị thành phố Hội An. Đơc bh’rợ ha rêê muy đăh, apêê g’lăng z’hai ma nuyh Cơ Tu tuớc Festival căh muy pa căh bh’rợ ty đanh năc dzợ pa căh loom chăp, deh bêl năc ma nuyh bơơn pa têệt pa dưr bh’rợ ty đanh âng lang a hay.

Đha nuôr Cơ Tu ăt ma mông đanh coh truih da ding Trường Sơn. Z’lâh bâc cr’chăl c’moo c’xêê, ma nưih Cơ Tu công dzợ bơơn zư đơc c’leh la lay ha acoon coh đay đhị apêê bhiêc bhan, xa nâp xâp, tr’coó xa nul… Coh đêêc, vêy ch’na đh’năh n’ja bh’lêê. Lâh đhị apêê ch’na cơnh a vị hor, cuôt, pr’nó lêệ… dzợ vêy bâc ch’na pr’ộm yêm la lay cơnh tàvạc, aviêt…

Pa zêng ma nứih Cơ Tu nắc pa bhlâng kiêng zư đớc lâng pa dưr cớ bâc c’léh văn hóa liêm la lay âng đay. Cr’chăl ha nua, chính quyền chr’hoong Tây Giang, tỉnh Quảng Nam lâng bấc ngai chắp kiêng ta luôn t’bhlâng zư đớc lâng pa dưr apêê chr’nắp văn hóa ty đanh. Hơnh déh 15 c’moo t’ngay bhrợ t’váih cớ chr’hoong, Tây Giang xoọc xay bhrợ muy bảo tàng Cơ Tu đhị trung tâm chr’hoong. Nâu đoo công nắc râu rơơm kiêng âng apêê t’coóh vel, apêê đha nuôr Cơ Tu Tây Giang moon la lay lâng pa zêng đha nuôr Cơ Tu moon la lay.

Pazêng c’moo hay, Đảng, Nhà nước lâng chính quyền đh’rưah lâng apêê tổ chức, đoàn thể xã hội coh chr’hoong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam ta luôn đơc rau k’rang lêy pa bhlầng chr’năp cơnh lâng apêê chr’năp dal coh zr’lụ đhanuôr acoon coh. Đươi vêy pazêng chính sách t’đui đoọng nâu, ma nuyh vêy chr’năp liêm coh đâu ting t’ngay ơy pa dưr pr’ặt tr’mông tệêm ngăn, chroi k’rong coh bh’rợ pa dưr pr’ặt tr’mông đhanuôr, zư lêy lâng pa dưr chr’nắp văn hóa, zư lêy tệêm ngăn đhị vel đong…

Tiếng nói và chữ viết chính là hồn cốt của mỗi tộc người, là công cụ để bảo tồn và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, trải qua theo thời gian, nhiều nét văn hóa truyền thống của người Cơ Tu trong đó có tiếng nói và chữ viết đang dần bị mai một. Chính vì vậy, việc bảo tồn tiếng nói, chữ viết của người Cơ Tu hết sức quan trọng, nhằm góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc. Nói về vấn đề này, PV Chương trình đã có cuộc trao đổi với anh Pơ Loong Plênh, chuyên viên Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam. Mời bà con và các bạn cùng nghe:

Pa bhrợ k’noọ 2 c’moo đâu, pr’đhang du lịch vel bhươl homestay âng a noo Đinh Văn Như ma nưih Cơ Tu coh chr’val da ding ca coong Hòa Bắc, chr’hoong Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng, âi đơơng chô râu liêm choom, bhrợ t’vaih bh’rợ tr’nêng ha đha nuôr, p’têêt lâng zư đơc đợ c’leh văn hóa liêm la lay âng vel đong.

Xoọc đâu, cóh zr’lụ k’coong ch’ngai k’noong k’tiếc Tây Giang, tỉnh Quảng Nam, zâp đhị zơng đợc ha roo âng manứih Cơ Tu nắc ta bhrợ đợc đhị zâp ha rêê. Zơng đợc ha roo âng manứih Cơ Tu nắc mưy râu văn hoá chr’nắp liêm lalay. Lấh mơ, j’iêng bh’rợ t’moót lâng ta hơ zơng ha roo âng manứih Cơ Tu nắc mưy j’niêng chr’nắp liêm, vêy râu p’too pa choom acoon manứih năl lêy chắp đợ bh’nơơn bơơn bhrợ âng đay.

Đha nuôr Cơ Tu ma mông bâc coh zr’lụ da ding k’coong n’đăh tây tỉnh Quảng Nam, apeê chr’hoong Nam Đông, Alưới, tỉnh Thừa Thiên Huế, m’bứi coh thành phố Đà Nẵng lâng k’tiêc k’ruung pr’zơc Lào. Cơnh lâng đha nuôr Cơ Tu, t’rí năc bh’năn pr’đoọng pr’đhooi năc vêy buôn chơơih pay đoọng bhrợ bha nuôih chr’năp bhuôih dang, zooi đha nuôr vel pa căh loom luônh lâng abhô dang, rơơm kiêng a bhô dang bơơn đơp bha nuôih, ting ha dưr ha dooc pooc bhong zâp ngai đha nuôr muy c’moo t’mêê năc cớ bơơn ca bhố ngăn. Lâh Tết Nguyên đán, đhr’niêng tăc t’rí bơơn bhrợ têng coh apêê bhiêc bhan ga măc cơnh cha ha roo t’mêê, xay xơ ma nưih, moot đong t’mêê… N’đhang ma nưih Cơ Tu nâu câi xooc lơi jợ r’dợ đhr’niêng n’nâu tu căh dzợ u liêm glăp lâng pr’ăt tr’mông xooc đâu.

C’moo đâu âi lâh 70 c’moo n’đhang t’cooh Bhling Hạnh coh vel Công Dồn, chr’val Zuôih, chr’hoong Nam Giang, tỉnh Quảng Nam công dzợ đa đơơh pa bhriêl. Zâp t’ngay, t’cooh p’zay xră đơc lâng k’rong apêê chr’năp, c’leh văn hóa âng ma nưih Cơ Tu đoọng zư đơc ha lang t’tun.