Klei bhiăn bi kuôl ung mô̆ mnuih Bahnar: Jiă klei bhiăn djuê ana lehanăn mâo klei khăp
Chủ nhật, 00:00, 31/03/2024 VOV Tây Nguyên VOV Tây Nguyên
VOV4.Êđê- Mnuih Bahnar mâo klei bhiăn bi kuôl ung mô̆, hŏng klei jăk siam yuôm bhăn. Hlăk êjai đa đa djuê ƀiă ti Lăn Dap Kngư mă djuê tĭng amĭ, snăn mnuih Bahnar mâo klei bhiăn “mă djuê amĭ hŏng ama”, jing jih dua gŏ sang êkei leh anăn mniê hrăm mbĭt kriê dlăng bi jăk kơ hruê bi kuôl ung mô̆. Anei jing klei dhar kreh jăk siam hjăn păn, mnuih Bahnar djă pioh mơ̆ng đưm.

Hlue si Suk, ti ƀuôn Piơm, wăl krah Đak Đoa, kdriêk Đak Đoa, čar Gia Lai – pô thâo klă kơ dhar kreh knhuah gru mnuih Bahnar: Mơ̆ng đưm đih, hlăm klei bi kuôl ung mô̆, mnuih Bahnar ăt mâo klei bhiăn bi ƀuăn, (mĕ ƀă rơ̆ng) jing ti anôk amĭ ama dưm anak dôk tinăn yơh. Ƀiădah, găn hlăm wưng đĭ kyar, mnuih Bahnar ƀrư̆ ƀrư̆ lui hĕ klei bi ƀuăn kơ anak, dlăng yuôm bhăn klei dưi êngiê hlăm klei bi dôk ung mô̆, amâo mâo mgô̆, čoh ênoh amâodah čhĭ anak.

Êjai hlâo êkei mniê duah ƀuh mnuih pô khăp diñu kreh nao duah pô bi klă brei, yăng đar êkei yơh jing pô duah mnuih bi klă, duah mnuih mâo kơhưm, thâo blŭ hrăm leh anăn amâo mâo găp djuê hŏng dua nah gŏ sang čiăng mñă hŏng mniê anăn. Hŏng klei mñă anăn, tơdah mniê tŭ ư srăng ngă klei bi čuôp. Tơdah mniê amâo mâo tŭ ư, pô êmuh srăng tlĕ lŏ hưn hŏng êkei, mdăp hĕ, amâo mâo brei arăng thâo, huĭ dah êkei mâo klei hêñ.

Yao thŭn anei êbeh leh 70 thŭn, tuôm ngă klei êmuh tŭ jing kơ dŭm pluh hlâo ung mô̆ ti ƀuôn Piơm, wăl krah Đăk Đoa, kdriêk Đăk Đoa, čar Gia Lai brei thâo:

Tơdah hlâo êkei mniê mâo klei bi khăp, amĭ ama thâo srăng brei pô nao êmuh diñu dua, tơdah diñu dua tŭ ư srăng ngă klei bi čuôp. Pô êmuh srăng djă kngan êkei jao kơ mniê leh anăn mtă mtăn kơ dua čô bi khăp nanao leh anăn djă pioh nanao klei ƀuăn anăn…”

Klei bi čuôp ară anei ngă mă man dưn, amâo mâo msĕ hŏng êlâo ƀiădah mâo boh tŭ dưn yuôm bhăn sơnăk, kyua anei jing klei ƀuăn hŏng klei khăp êkei mniê. Leh klei bi čuôp, hlâo êkei mniê amâo mâo dưi mâo klei bi khăp hŏng pô mkăn. Tơdah sa čô hlăm diñu dua ngă soh, lŏ khăp kơ pô mkăn, mmông anăn gŏ sang tĭng dih srăng brei ba kđi msĕ si klei ƀuăn leh. Năng ai dưi mă lăn ala, lŏ hma, êmô kbao mâodah ngăn drăp, čing čeh yuôm…

Đưm dih klei hdĭp dleh dlan, kyuanăn mnuih Bahnar kreh ƀuăn leh hrui êmiêt boh mnga, mdiê bŏ brŏng, ktơr boh hjiê, êmô kbao bŏ war, ŭn mnŭ bŏ sang…srăng ngă klei bi kuôl ung mô̆. Ti anôk bi kuôl, mbĭt hŏng dŭm klei hơêč hmưi, ti anăp klei ktuê dlăng mơ̆ng dua nah găp djuê leh anăn mnuih ƀuôn sang jĕ giăm, pô êmuh amâodah amiêt awa 2 tĭng srăng mtă mtăn kơ hlâo êkei mniê mâo nanao klei bi khăp, kriê dlăng leh anăn bi mpŭ kơ amĭ ama msĕ hŏng mlan, msĕ hŏng yang hruê.”

Hyết, mnuih ƀuôn sang ti ƀuôn Piơm, wăl krah Đak Đoa, kdriêk Đak Đoa, čar Gia Lai brei thâo, hlăm hruê bi kuôl, mnơ̆ng myơr srăng mâo čiăng ngă yang, iêo jak aduôn aê tâo tiêt wĭt ktuê dlăng klei bi kuôl, mâo sa čeh kpiê, sa drei mnŭ, dua kpăt êsei leh anăn dua aruăt klei băk.

Êjai ngă klei bi kuôl, pô riu yang srăng myơr dŭm mta mnơ̆ng msĕ si sa drei mnŭ ăm, dua klŏ êsei kpăt čiăng kơ êkei leh anăn mniê bi mlih ƀơ̆ng, bi êdah klei tŭ ư srăng jing ung mô̆. Leh kơnăn, pô êmuh srăng ma dua aruăt klei băk, bi lŭk leh anăn ktŭng kơ dlông, tơdah dua aruăt klei bi đuôm dua čô anăn jing klei adiê čiăng, hdĭp mbĭt jih klei hdĭp. Tơdah dua aruăt klei anăn amâo mâo bi đuôm, leh 3 blư̆ bi lŭk, dua čô amâo mâo djŏ ôh, êdei dih ênưih sơnăk mâo klei bi čăm biêng, bi lui.”

Êlâo kơ hruê bi kuôl sa hruê, truh mmông tlam, ŭn mnŭ mŭt hlăm war, pô êmuh srăng mbĭt hŏng dŭm čô nao hưn kơ grăp sang găp djuê dua tĭng brei ayŏng adei bi đru brei ŭn mnŭ hluê si klei pô mâo, leh anăn ba kơ sang mniê čiăng ngă klei bi kuôl ung mô̆. Grăp čô gui čeh kpiê nao ba ti sang mniê. Suk ti ƀuôn Piơm, wăl krah Đak Đoa, kdriêk Đak Đoa, čar Gia Lai lŏ brei thâo:

Hlăm klei bi kuôl ung mô̆ mnuih Bahnar amâo lŏ mâo ôh klei čoh ênoh ngăn pnŭ, tla prăk rông ba. Bruă mkŏ mjing klei bi kuôl ung mô̆ amâo mâo lŏ mgô̆ dua tĭng gŏ sang tla msĕ mdưm, tơdah sang êkei amâo thâo mâo srăng mguôp ƀiă hĭn, sang mniê thâo mâo srăng mguôp lu hĭn. Anei jing klei jăk êdi, klei anei bi êdah klei hơ̆k mơak, bi êdah klei khăp kơ anak čô…Mơak anak čô mâo gŏ sang, mâo ung mô̆.”

Leh klei bi kuôl, mniê leh anăn êkei srăng dôk ti sang mniê 2 amâodah 3 thŭn, leh anăn lŏ nao dôk ti sang êkei msĕ sơnăn mơh, bi mă bruă knuă, bi đru kơ amĭ ama dua tĭng. Anei dưi dlăng msĕ si klei hdơr knga tla ai hŏng amĭ ama dua tĭng. Leh kơnăn, êjai mâo klei găl, hlâo ung mô̆ mda srăng đuê̆ dôk mdê, klă klơ̆ng mkŏ mjing klei hdĭp, duah ƀơ̆ng kơ gŏ sang pô.

VOV Tây Nguyên

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC