Knăm ngă yang pin êa mơ̆ng mnuih Jarai ti kdriêk Čư̆ Pah
Chủ nhật, 00:00, 14/01/2024 VOV Tây Nguyên VOV Tây Nguyên
VOV4.Êđê- Klei ngă yang tuh akŏ pin êa jing dhar kreh mơ̆ng sui mnuih Jarai ti čar Gia Lai. Hŏng mnuih Jarai, pin êa amâo djŏ knŏng jing anôk mă êa pioh yua aguah tlam ôh ƀiădah jing anôk mnuih ƀuôn sang hrăm mbĭt bi yăl dliê leh sa hruê mă bruă suăi êmăn ƀiădah tinei lŏ bi êdah klei thâo săng êpul êya hlăm bruă răng mgang wăl hdĭp mda, răng kriê phŭn êa doh, êđăp ti ƀuôn sang.

Hluê si khua mduôn Rahlan Hum, ti ƀuôn Kep Dap, să Ia Phĭ, kdriêk Čư̆ Pah, čar Gia Lai, êlâo kơ mkŏ mjing klei ngă yang pin êa, khua mduôn srăng bi kƀĭn mnuih ƀuôn sang čiăng bi mkrum mguôp, jao bruă klam kơ grăp čô, grăp gŏ sang čiăng mprăp kơ klei ngă yang. Klei ngă yang pin êa ăt jing wưng ciăng mnuih ƀuôn sang bi mdoh, kih waih, mkra bi jăk êlan nao kơ pin êa. Phung êkei êdam asei prŏng rŏng dlông nao hlăm dliê koh đrao, koh mơô mñam jing ƀăng jang, mdơ̆ng sa bĕ gơ̆ng ngă yang ti anôk ngă yang. Leh mprăp jih djăp mta bruă, khua mduôn čŭt hơô kdrăp djuê ana, dôk ti anăp pin êa leh anăn kčưm ngă klei ngă yang hŏng klei kwưh akâo kơ phung yang wĭt ktuê dlăng. Khua mduôn Rahlan Hum kwưh sơnei:

Ơ yang êa, yang čư̆, yang dliê, hriê bĕ hŏng hmei. Ơ yang êa găn bĕ čư̆, găn bĕ dliê, ktuê guê lŏ, yang êa nao phă ngŏ, ktuê hnoh êa, hriê ti pin êa hmei anei. Hruê anei, hmei ngă yang pin êa myơr kơ phung yang tiê mnŭ, tiê ŭn leh anăn krih kpiê ti pin êa, kâo kơ angĭn êngang hjan siam, leh anăn akâo kơ yang brei kơ mnuih ƀuôn sang hnoh êa doh êngeh, bŏ dlai”.

          Klei ngă yang pin êa mơ̆ng mnuih Jarai ti grăp krĭng dưi mkŏ mjing hlăm grăp wưng mdê mdê. Bi hŏng mnuih ƀuôn sang ti Čư̆ Pah kreh mkŏ mjing ti mlan 7 grăp thŭn hŏng klei čiăng akâo kơ yang hơêč hmưi kơ mnuih ƀuôn sang suaih pral, angĭn ênang hjan siam, mâo lu boh mnga, djăp mta mnơ̆ng dhơ̆ng hlăm ƀuôn čăt đĭ jăk, amâo mâo klei ruă tưp, khua mduôn Rahlan Hum lŏ brei thâo:

Sĭt truh mlan 7 grăp thŭn leh mdiê dưi ba wĭt kơ hjiê, mnuih ƀuôn sang lŏ bi nao ti pin êa čiăng kih êmiêt êlâo kơ ngă yang pin êa. Anôk ngă yang pin êa jing jĕ, knŏng kbưi mă hlăm brô 500-600m hŏng ƀuôn, anôk mâo hnoh êa. Yăng đar êlâo kơ ngă yang mnuih ƀuôn sang srăng bi mkrum mguôp blei ŭn, blei mnŭ. Ăt kăn čoh čuăn lei dŭm drei ŭn, dŭm drei mnŭ, srăng hluê si klei găl klă klơ̆ng. Yăng đar kreh ngă yang hŏng ŭn, čiăng bi êdah klei mpŭ hŏng yang, hŏng klei hmăng hmưi mâo kleoi hơêč hmưi mơ̆ng yang, răng mgang mnuih ƀuôn sang čiăng mâo klei hdĭ jăk, mâo klei suaih pral, anak čô amâo mâo klei ruă, êngoh duam”.

Khua mduôn Rahlan Hum brei thâo, ñu nao hgŭm hlăm klei ngă yang pin êa mơ̆ng hlăk dôk mda asei, grăp blư̆ nao ngă yang, ñu ktuê dlăng kơ dŭm hdră bhiăn klei ngă yang. Boh nik jing klei kwưh. Klei kwưh amâo mâo čih hlăm mơar, knŏng čuê mă hŏng ƀăng êgei, ñu gĭr hdơr, hriăm klei kwưh mơ̆ng phung khuâ mduôn. Kyuanăn yơh, mơ̆ng hlăk dôk mda asei, ñu hdơr leh klei kwưh, leh anăn ñu ngă klei ngă yang pin êa kơ ƀuôn sang mơ̆ng hlăk anăn truh kơ ară anei. Thŭn anei 83 thŭn leh, ƀiădah khua mduôn Rahlan Hum hmăng hmưi phung mda asei srăng lŏ čuê knhuah gru aê ama kơ dhar kreh anei.

 “Mphŭn dô hlăk dôk điêt kâo kreh nao dlăng phung mduôn hlăm ƀuôn ngă yang pin êa, leh anăn kâo hriăm, hdơr kơ klei kwưh, ară anei kâo 83 thŭn leh, ƀiădah ăt jêñ jêñ ngă yang kơ mnuih ƀuôn sang, kâo dôk hdơr hlăk thŭn 1958, 1959, êjai anăn hlăm ƀuôn ngă yang leh anăn kâo hriăm ngă, tuh ti thŭn 1962, 1963 kâo dưi ngă yang leh, truh kơ ară anei 83 thŭn leh, ară anei hlăm ƀuôn knŏng dôk mă 2;3 čô dưi ngă yang pin êa”.

Leh klei ngă yang mơ̆ng khua mduôn, mnuih ƀuôn sang hlăm ƀuôn srăng hrăm mbĭt mđŭ êa hŏng boh giêt krô amâodah đĭng đrao ba wĭt yua hlăm sang. Khua mduôn mbĭt hŏng êpul tông čing êbat jŭm dar anôk ngă yang čiăng lač jăk kơ phung yang brei leh kơ mnuih ƀuôn sang mâo êa yua bŏ dlai. Leh kơnăn mnuih ƀuôn sang srăng lŏ bi kƀĭn, mdơ̆ng lu mta mnơ̆ng msĕ si čĭm ăm, djam hla ƀlang…leh anăn amâo mâo dưi kƀah ôh kpiê čeh. Hlăm klei hơ̆k mơak anăn, mơ̆ng phung mđuôn truh kơ phung hđeh điêt bi ñŭ kman mbĭt hŏng klei kđĭ čhuang, mbĭt hŏng ênai čing, mkŏ mjing klei mơak mñai hlăm klei ngă yang. Khua mduôn Rahlan Hum lač:

 “Leh ngă yang, mnuih ƀuôn sang srăng bi dôk gŭ huă ƀơ̆ng hlăp lêñ, hlei thâo mmuñ srăng mmuñ, hlei thâo kdŏ čhuang srăng kdŏ, grăp čô bi hơ̆k mơak mbĭt, amâo mâo klei bi msao, tăng mgăl, bi blŭ kŭt, anei jing knhuah siam hlăm dhar kreh hmei, leh anăn mâo aduôn êa čuê kơ hmei, ară anei phung mduôn hlăm ƀuôn msĕ hŏng hmei srăng thâo kriê pioh kơ anak čô êdei anăp.”

Knăm ngă yang pin êa jing knhuah siam mâo mơ̆ng đưm ti krĭng Lăn Dăp Kngư, hlăm anăn mâo mnuih Jarai. Klei bhiăn anei đru hyuă kjăp klei bi mguôp yang ƀuôn, hrăm mbĭt mkŏ mjing dŭm klei jăk siam, mkŏ mjing ƀuôn sang ƀrư̆ hruê ƀrư̆ drŏng siam, êđăp ênang./.

VOV Tây Nguyên

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC