Kngan djă adhan kphê dliu krô, kpit ti hla rai jih, boh kphê jŭ khiêt luh jih,Lê Thị Quyên, ti alŭ 4, să Thuận An, kdriêk Dak Mil, čar Dak Nông ênguôt hơưi snăk. Giăm 5 thŭn bi liê rŭ lŏ pla, hlăk êjai đang kphê dơ̆ng pĕ boh snăn adiê không, kƀah êa, ară anei knŏng knang kơ yan adiê đuč.

“Ƀĭng lŏ hma snăn knang kơ ana kphê bi ară anei djiê snei amâo prăk hrui wĭt ôh. Dlăng ênguôt snăk, ƀiădah ară anei êa amâo mâo, ti êngao knơ̆ng kdơ̆ng êa ăt kăn mâo êa mơh. Ară anei knŏng knang kơ adiê hjan yơh dưi krih kơ ana pla mjing.”

Dŭm pluh thŭn pla mjing kphê, Nguyễn Bá Luân, alŭ Dak Thọ, să Dak Lao, kdriêk Dak Mil brei thâo anei jing thŭn adiê không kjham hĭn. Êbeh 5 mlan êgao hlăm krĭng amâo mâo hjan ôh, adiê mđiă ktang sui ngă kơ êa krih khuôt jih. Gŏ sang ñu bi liê blei 33 kăm đĭng êa (grăp kăm dlông 50 m) ba pom êa mơ̆ng knơ̆ng kdơ̆ng êa kbưi 1,5 km, gĭr mă ƀiă êa adôk ƀiă hlăm ênao čiăng dưi đru kơ đang kphê 1 ha. Ti krĭng êa điêt ti krah ênao êa, dŭm pluh boh masin pom êa dưm ti năn bi kniêt ka tuôm mâo.  Nguyễn Bá Luân, lač:

“Tal êlâo hlăm hƀuê nuk ƀuh adiê không, mđiă sui snăn, djăp anôk kƀah êa sơăo. Pô gĭr đru kơ đang kơ đang kphê pô, ară anei amâo mâo êa krih ôh, snăn ênoh yuôm dưn ƀiădah amâo kphê snăn ăt ăi mang mơh.”

Kdriêk Dak Mil jing krĭng phŭn pla kphê ti čar Dak Nông hŏng ênhă êbeh 21.000ha.  Anei ăt jing alŭ wăl dôk tŭ lu klei luč liê kjham hĭn kyua adiê không mđiă ktang. 17/46 knơ̆ng kdơ̆ng êa khuôt êa, dŭm ênao adôk ăt dơ̆ng jih êa mơh. Hlăk êjai anăn, êbeh 5.100 ênao êa khuôt êa truh ti tur, giăm 2000 kbăng êa ktir ăt kăn djăp mơh êa krih. Dŭm ênhă pla mjing kphê ti kdriêk dliu krô leh, leh anăn dôk dliu, krô djiê jih. Phan Xuân Vinh, K’iăng Khua Knơ̆ng bruă sang čư̆ êa să Dak Lao, sa hlăm dŭm să pla mjing kphê lu ti kdriêk Dak Mil, rŭng răng.

“Ti să ênhă kphê êbeh 9000ha, mâo wăt ênhă knơ̆ng bruă kphê Đức Lập, Boh klei yan adiê snei sui 1 hruê kăm truh kơ 10 hruê dơ̆ng snăn 85% ênhă kphê ti să srăng luč jih boh mnga. Hlăm anăn 85% snăn srăng luč hlăm brô 60%, adôk srăng amâo lu asăr ôh.”

Kluôm čar Dak Nông mâo hlăm brô 140 êbâo ha kphê. Bruă lŏ hma čar ksiêm yap ară anei mâo leh 10 êbao ha hmăi kyua adiê mđiă hlơr leh anăn ênha anei srăng đĭ pral hlăm dŭm hruê kơ anăp kyua kƀah êa thu krô leh. Ară anei 31 hlăm ênoh 307 hdră bruă knơ̆ng kdơ̆ng êa jih êa. Dŭm ênao êa adôk knŏng adôk 40% leh anăn dôk hrŏ pral.

Nguyễn Tường Duy, K’iăng Khua Knơ̆ng bruă ba yua knơ̆ng kdơ̆ng êa čar Dak Nông brei thâo, mlan êlâo, anôk bruă srăng ba êa mơ̆ng dŭm ênao mgơ̆ng êa kơ dŭm krĭng riêng gah čiăng krih kơ ana pla mjing. Ƀiădah wưng anei, bruă krih êa amâo dưi ngă ôh. Dŭm krĭng adôk mâo êa snăn pioh kơ klei čiăng yua tinăn. Dŭm anôk jih leh êa snăn tŭ snăn yơh:

“Dŭm hdră msir msĕ si pom êa leh anăn mbha kơ kluôm kdriêk truh ară anei amâo tŭ dưn ôh kyua phŭn êa ti dŭm ênao êa khuôt jih. Êbeh 2.400ha amâo mâo hdră msir mdrơ̆ng hŏng adiê không. Tơdah adiê mđiă ktang, thu krô sui truh knhal jih mlan 4, akoư mlan 5 snăn klei luč liê srăng mâo lu.”

Kâo mâo ôh thŭn ênoh kphê đĭ yuôm msĕ si thŭn anei ƀiădah ăt ka mâo mơh thŭn phung pla kphê ti Dak Nông lĕ hlăm rŭng răng kyua adiê mđiă hlơr snăn.  Bruă sang čư̆ êa leh anăn mnuih ƀuôn sang dôk gĭr ngă dŭm hdră msir đru kơ ana pla mjing, ƀiădah lu anôk amâo thâo lŏ mjing ôh, dlăng kơ ana kphê dliu krô djiê jih. Ênoh kphê yuôm ka tuôm mâo anei amâo dưi lŏ tla ôh kơ klei luč liê kjham kyua adiê không mđiăng ktang dôk mâo ară anei./.