Mường Hoong hăng Ngọk Linh lĕ 2 bôh să ƀun rin hloh tơring čar Kon Tum hăng lu neh wa djuai ania Hơdang dô̆ hơdip mơda. Hơdip juăt hăng glai klô, tơlơi rô nao rai, anom mă yua tơnap tap biă, Mường Hoong hăng Ngọk Ling lu thun kah hăng akô̆ kơtuăi, rơmon rơpa na nao. Lu grŭp hyu mă bruă hmâo pơkiăo nao pơ̆ să pioh ĕp tơbiă bôh than ba truh yua hơget 2 bôh să ƀun rin, jơlan gah pơplih phrâo hơget ñu? Dong mơ̆ng tơlơi pơmin anun, thun 2021, Grŭp apăn bruă Ping gah tơring čar Kon Tum hmâo pơsit pơdŏng Akô̆ bruă, Grŭp hyu mă bruă pioh djru 2 bôh să Mường Hoong hăng Ngọk Linh, tơring glông Đăk Glei ƀun rin hloh tơring čar pioh djru 2 bôh să Mường Hoong hăng Ngọck Linh, tơring glông Đăk Glei ƀun rin hloh tơring čar pioh pơđĭ kyar bơwih ƀong, mơnuih mơnam. Hăng kơnong kơ rơgao 4 thun, 2 bôh să kual čư̆ siăng asuek hmâo laih tơlơi pơplih phrâo klă. Yak pơplih phrâo pơphun mơ̆ng bruă hơdôm gưl ping gah, gong gai tơring čar gum hrom djru neh wa djuai ania Hơdang ƀơi anai pơlar phun sâm Ngọc Linh.

 “Hlâo adih lĕ ƀun rin hloh tơring čar, tơdah lăi djơ̆ mơn ƀun rin hloh dêh čar, samơ̆ mơ̆ng hrơi hmâo hơdră pơtrun djru gum mơ̆ng Ping gah tơring čar ăt kah hăng Ping gah tơring glông hmâo djru laih să lu mơta pioh pơplih phrâo tơlơi pơmin, hơdră ngă, neh wa thâo bơwih ƀong huă, dưi ngă tui anô̆ hmâo, pran kơtang mơ̆ng plơi pla pioh hmâo tơlơi pơplih phrâo”.

Amăng kơthul ia ngôm wot ia hơjan rơnang, yă Y Bia, djuai ania Hơdang, ƀơi Làng Mới, să Mường Hoong, tơring glông Đăk Glei, tơring čar Kon Tum, kreh kruñ đĭ čư̆ pel ĕp đang sâm Ngọc Linh ƀơi čư̆ dlông, ataih mơ̆ng sang giăm truh 10km. Gah yŭ tơ-ui kyâo glai tha, giăm truh 300 ƀĕ phun sâm mơ̆ng 4 – 5 thun glăk bluh đĭ klă hiam. Djong bôr đĭ lŏn ƀơi phun sâm, yă Y Bia ƀu dŏp dong tah tơlơi mơ-ak brơi thâo: đang sâm prăk klai anai glăk dưi pơdjuai rai anah pla, pok prong. Tơlơi anai dưi hmâo lơm thun 2021, mơnuih apăn bruă mơ̆ng tơring čar, tơring glông, să nao pơsur, lăi pơthâo, ñu hmâo khin hơtai čan Sang Prăk gah hơdră bruă mơnuih mơnam pioh tuh pơplai pla sâm Ngọc Linh.

“Djuai 4 thun lĕ sa ară akha hmâo nua năng ai ñu 1,2 klăk prăk samơ̆ kâo akă sĭ ôh, ƀơi anai kâo pla pioh pơdjuai anah pla dong, yua kơ sang akă hmâo lu, kâo hyu blơi mơ̆ng neh wa pioh ba glăi pơdjuai dong. Prăk blơi pơjeh anai kâo čang sang prăk gah hơdră bruă gum djru kơ hơdôm bôh sang anô̆ čang lĕ sang anô̆ čan 85 klăk prăk mơ̆ng thun 2021”.

Hrŏm hăng glai klô čư̆ Ngọc Linh, ơi A Năng, Kơ-iăng Khua git gai Ping gah Làng Mới, să Mường Hoong, glăk gum hrŏm sang anô̆ bơwih brơi đang sâm rơbêh kơ 4.000 ƀĕ phun pla. Ñu lĕ sa amăng hơdôm mơnuih blung a ƀơi plơi khin hơtai čan prăk pla sâm Ngọc Linh. Truh ră anai, rim thun, kơnong kơ prăk sĭ hla hăng pơjeh sâm ñu pơhrui hmâo năng ai ñu 300 klăk prăk. Ơi A Năng phing kơ pran sang anô̆ amra pơdrŏng kơnong kơ hơdôm thun dong lơm sĭ akha sâm tha. Ƀu kơnong kơ gir run ngă pơdrŏng kơ drơi pô, ñu dô̆ djru klă kơ neh wa amăng plơi pơđĭ kyar hơdôm đang sâm phrâo. Hăng mơnuih hmâo arăng đăo kơnang hăng găn rơgao, A Năng hrŏm hăng neh wa Làng Mới pơjing Grŭp pơlir nao rai pla sâm Ngọc Linh, gum tơngan hrŏm pơgang glai klô, pơgang kual pla sâm, djru tơdruă pơđĭ kyar.

 “Pơjing grŭp lĕ blung a kâo pơsur hơdôm bôh sang anô̆ mut amăng grŭp pơlir hơbit pioh tŭ ư hrŏm pla sâm. Tơdơi kơ anun, ƀơƀrư̆ kâo pơlir hơbit, kâo hmâo pơjeh, hơdôm bôh sang anô̆ mă yua prăk pioh pla. Hrŏm amăng sa kual anun pla, bơwih brơi, rơnăk răk rem, lăi pơthâo nao rai amăng grŭp anun”.

Hơdip mơda sui thun ƀơi ruăi čư̆ Ngọc Linh, neh wa djuai ania Hơdang ƀơi 2 bôh să Mường Hoong hăng Ngọk Linh, tơring glông Đăk Glei, tơring čar Kon Tum, juăt laih hăng phun jrao mơ̆ng glai tha – phun sâm Ngọc Linh. Samơ̆ bruă pơdjuai anah, pơlar bruă pla sâm ƀơi hơdôm kual glai klô lĕ neh wa phrâo ngă tui hơdôm thun jê̆ hăng anai đôč. Ơi A Cẩm, Kơ-iăng Khua Jơnum min mơnuih ƀon sang să Mường Hoong brơi thâo, bruă pla sâm Ngọc Linh dưi pơtrut kơtang mơ̆ng hrơi pok pơhai Akô̆ Bruă mơ̆ng Ping gah tơring čar hăng Ping gah tơring glông djru să pơđĭ kyar bơwih ƀong mơnuih mơnam pioh hrŏ trun ƀun rin. Lu sang anô̆ khin hơtai čan prăk pioh tuh pơplai pơđĭ kyar kual pla sâm. Mrô prăk čan gah hơdră bruă thun 2020 kơnong kơ 2 klai prăk, ră anai đĭ truh laih 36 klai pră. Ƀơi rim plơi pla leng kơ hmâo hơdră pơlir hơbit, grŭp gum hrŏm pla sâm. Tui hăng ơi A Cẩm, anô̆ gal mơ̆ng čư̆ Ngọc Linh glăk dưi ngă tui bôh tơhnal pioh neh wa tơtlaih mơ̆ng ƀun rin, hrưn đĭ ngă pơdrŏng.

  “Tơlơi pơmin mơ̆ng mơnuih ƀôn sang hmâo tơlơi pơplih rơđah. Mơnuih ƀôn sang khin hơtai čan prăk pioh pơđĭ kyar bơwih ƀong, biă ñu pơlar phun sâm ngọc Linh anai lĕ phun ba jơlan hlâo pioh mơnuih ƀôn sang dưi ngă pơdrŏng”

Bôh tơhnal mơ̆ng bruă pơsur, lăi pơhing ăt kah hăng hơdôm jơlan gah djru sit nik mơ̆ng hơdôm gưl ping gah, gong gai tơring čar Kon Tum hmâo djru mơnuih ƀôn sang ƀơi 2 bôh să Mường Hoong hăng Ngọk Linh pơplih tơlơi pơmin, khin hơtai čan prăk, phing kơ pran tuh pơplai. Ƀơi kual čư̆ siăng asuek, 2 bôh să ƀun rin hloh Kon Tum hmâo laih 35 ektar đang sâm Ngọc Linh, him lăng pơhrui glăi hmâo hơdôm pluh klai prăk sa thun.

Tui hăng ơi A Phương, Kơ-iăng Khua git gai Ping gah tơring glông, Khua Khul pơ ala mơnuih ƀôn sang tơring glông Đăk Glei, mă phun sâm Ngọc Linh ngă jơlan phun, djop djuai phun pơkon hmâo nua kah hăng kơphê, akha sâm hăng lu djuai phun jrao pơkon djơ̆ hăng lŏn mơnai, ayuh hyiăng ƀơi anai, neh wa djuai ania Hơdang ƀơi ruăi čư̆ Ngọc Linh glăk amăng ƀrư̆ ngă tui pran kơtang pioh tơtlaih pô mơ̆ng ƀun rin, lu sang anô̆ phing kơ pran anăp nao ngă pơdrŏng.

“Ră anai tơlơi pơmin mơ̆ng neh wa ƀu dô̆ ah kơnang dô̆ tơguan kơ Kơnuk kơna dong tah, khom hluai tuai pran jua mơ̆ng rim sang anô̆ mơnuih ƀôn sang. Ră anai gah pơđĭ kyar bơwih ƀong mơ̆ng neh wa 2 bôh să Mường Hoong, Ngọk Linh, biă ñu lĕ djuai ania Hơdang ƀơi anai hmâo pơplih rơđah laih”./.