Lâm Đồng: Gùng lòt dong kờl kòn bơnus dong kờl cau lòt tìs gùng tìs dà lơh wơl rài kis
Thứ ba, 06:00, 24/06/2025 Cau mblàng K’ Hạnh/Cau cih: Quang Sáng- VOV Tây Nguyên Cau mblàng K’ Hạnh/Cau cih: Quang Sáng- VOV Tây Nguyên
VOV4.K’Ho- Neh lòt tìs jat mpồl cau pơrlơ̆ dră Fulro, uă làng bol tàm càr Lâm Đồng tŭ do neh rê wơl mờ ƀòn lơgar, geh wă rò mờ bơta jơh nùs mờ dong kờl ngan ngồn bơh ƀòn lơgar dê. Kơnờm broă lơh tàm toh glài bal mờ nùs nhơm lòt bal bơh mpồl bơtiàn dê, khi ờ mìng mut gơ rờm bal lơm mờ gam gơ gơs ală làng bol lơh krơh niam, pơgồp bơnah bơt bơtàu ƀòn lơgar.

Hìu ơm bơh kra ƀòn ồng Kră Jañ Ha Xuyên ơm tàm anih tờm thôn Dà Tế, sàh Dà M'rông, kơnhoàl Dam Rông kàl do kơno săp ntas tu sa nha zờu. 75 sơnam, mơya ồng kung gam lòt sùm tàm mìr sơng ka sền gàr tờm chi sa plai, pĭc nha zờu ròng tu. Ờ dùl ết cau gĭt là kra ƀòn bơngă pin dờn bơh thôn Dà Tế tŭ do, neh là cau Fulro tiơng pơn rơ. 50 nam lài, tŭ pa mìng 25 sơnam, ồng neh geh mpồl pơrlơ̆ dră do jàu griăt “Trung tá”, tơnơ̆ hơ̆ là “Đơng lam bồ Ling tiah 4 Dà lơgar”, “Lam bồ càr Langbiang”.

Mơya, tơnơ̆ mờr 12 nam kis mpồn tàm tiah brê dờng, ồng neh rê wơl is mờ mpồl bơtiàn. Bơta tàm toh glài bal bơh gơnoar atbồ tiah do dê mờ tàm tê pờ ơnàng bơh làng bol, neh dong ồng Kră Jañ Ha Xuyên hời rơ hời lơh wơl rài kis, ai wơl bơngă pin dờn: “12 nam ơm ngài mờ pơ ùr, oh kòn, ngai do ơm tiah do, ngai ne ơm tiah ne, lam rài kis gơmut tàm tiah ờ niam ngan. Hơ̆ là añ rcang rê wơl is lơm. Tŭ hơ̆, añ rơngòt cau kŭp jàm, añ rơngòt ngan. Mơya tŭ rê tàm ƀòn lơgar, sơn rờp ngan tàm Kwang àng càr Lâm Đồng, tŭ hơ̆ Kwang lam bồ là ồng Vũ Linh. Tàm hơ̆ den añ geh sào sa bơkah ngan, ờ pal lòt jàm ờ, ờ pal gơtìp kŭp krơ̆ ờ. Lơh broă là yal bơta, lơh sir kơnòl broă rao den càr Lâm Đồng geh jàu rê wơl tàm ƀòn lơgar tờm Lạc Dương. Tŭ hơ̆, kung geh dùl pang sră pơyua bơh kwang àng dê sồr là pal ai, rơndăp tăp sèng broă lơh ai bi Ha Xuyên in. Tơnơ̆ hơ̆ dùl tơngai añ lơh Củ tịc Mặt trận sàh Dà M’rông, pơn jat hơ̆ tai là geh ai lơh broă tàm anih tam pà dà lơh broă sa suơn sre, drơng broă dà drơng lơh sa mờ ngui sa bơh tiah do dê”.

Ờ mìng ồng Ha Xuyên lơm, uă cau neh jat Fulro tơnơ̆ tŭ rê wơl neh geh gơnoar atbồ ƀòn lơgar tàm càr Lâm Đồng dong kờl lơh sa, bè ờs wơl rài kis. Jat ồng Liêng Hót Ha Hai – Phó Củ tịc Anih duh broă Làng bol kơnhoàl Dam Rông, khi geh gĭt mờ ală broă lơh dong kờl gàr tơl niam rài kis mpồl bơtiàn bè hìu bơnhă rƀah, càn priă, dong kờl tờm sơntìl, phan ròng, lơh hìu bơh ală broă lơh jơnau kờñ Dà lơgar. Bơh ală cau neh ơm bơdìh mpồl bơtiàn, tŭ do khi neh gơ gơs ală cau tờm tam klăc bal, pơgồp bơnah tơn jơh ală bơhiàn yau bơrngơl gơla mờ sơlơ tơnguh tai lơh broă sa: “Lài do, tơngai hơ̆ khi lòt tìs gùng tìs dà bè hơ̆, tŭ rê wơl mờ rài kis bè ờs, mờ mpồl bơtiàn den khi kung kis bè làng bol bè ờs sơl. Dilah khi gơwèt mờ cau hìu bơnhă rƀah den khi kung dờp geh broă lơh dong kờl hìu bơnhă rƀah. Khi kung gam geh sền gròi, kung geh dong kờl, priă lơh sa tờm sơntìl phan tam phan ròng. Den dong kờl ai khi in lơh hìu ơm jat Broă lơh jơnau kờñ Dà lơgar, Broă lơh tơn jơh hìu lơh ing, hìu ồm sèt nhăt dà mìu bơh Cíñ phủ dê. Tàm ală cau do, geh bàr pe nă cau gơ gơs cau geh bơngă pin dờn, geh jơnau đơs tàm mpồl bơtiàn, là làng bol niam ngan, lơh krơh niam tàm broă tơn jơh bơhiàn yau bơr ngơl gơla, den pơndờm pơnđiang, mblàng yal làng bol in lơh broă sa tơryang tơryồng, lơh ngan lơh broă sa”.

Bal mờ Dam Rông, tàm ală tiah ndai bè Lạc Dương, Lâm Hà, Đức Trọng, Di Linh…, broă lơh gơ rờm bal mờ mpồl bơtiàn ai cau neh jat Fulro geh lam lơh dồ ròt bal. Cau lòt tìs gùng rê wơl ờ mìng ờ gơtìp tàm cah is lơm mờ gam geh dong kờl bè lơh sơnơm, dong kờl broă lơh sa, hìu ơm, dong kờl bơtàu tơnguh bè tơl nă làng bol ndai sơl.

Jat Thượng tá Lê Công Duy – Kwang àng càr Lâm Đồng pà gĭt, ngan ngồn bơtàu tơnguh bơh ƀòn lơgar mờ bơta lơh tam gơl wơl pràn ngan bơh tàm dơlam mpồl bơtiàn dê là bơta tờm kwơ màng ngan, pơgồp bơnah dong cau lòt tìs gùng tìs dà jòi gŏ bơta kwơ bơh rài kis dê: “Ală broă dong kờl ờ sa priă cồng uă, gàr tơl niam rài kis mpồl bơtiàn bè là lơh sơnơm, dong kờl sơntìl phan tam phan ròng ndrờm ờ geh bơta tam cah is. Anih lơh broă Kwang àng sùm tìp mat tơm bơh mờ khi mờ sền gĭt rài kis kal ke den rcang lài tă pơgồp jơnau đơs ai gơnoar atbồ sàh in sền gròi mờ bơsong. Ngan là bè hơ̆ mờ khi neh mut gơ rờm bal wơl tàm rài kis bơh mpồl bơtiàn, mờ ƀòn lơgar, iang nùs lơh broă sa. Gơtùi đơs là dùl tàm ală bơta tờm jơh nùs nàng gàr kơ̆ ală bơta tàm tiah làng bol jơi bơtiàn, ờ gŏ di lời Fulro  bơtàu tơnguh wơl tàm ù tiah càr Lâm Đồng dê”.

Ngan ngồn pà gŏ, Lâm Đồng là dùl tàm ală tiah niam tàm Tây Nguyên bè broă lơh dong kờl, gĭt gơ jrañ sang glài, dong kờl cau neh lòt tìs gùng gĭt gơjrañ sang glài rê wơl mờ rài kis bè ờs. Ngan là nùs nhơm niam kòn bơnus, bơh jơh ală gơnoar atbồ ƀòn lơgar mờ tơl nă mpồl bơtiàn tàm thôn ƀòn neh lơh geh kơnhoàl ù tiah lơngap lơngai tàm nggùl brê bơnơm dờng ơning ơnàng- tiah ală cau neh lòt tìs gùng tìs dà tŭ do neh ntào kơ̆. Tă pơgồp jơh nùs ai bơta bơtàu tơnguh bơh ƀòn lơgar dê, bơt bơtàu mpồl tam klăc dờng jơh gùt jơi bơtiàn.

Cau mblàng K’ Hạnh/Cau cih: Quang Sáng- VOV Tây Nguyên

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC