Gơwèt mờ cau Tây Nguyên đơs bal mờ kòn cau Rơđê đơs is, brê ngan là ù tiah ndu gơnrơh ngan, ù tiah kis, mờ ngan brê neh lơh gơs ală bơta kwơ niam chài kòn bơnus krơi is ngan geh cih tàm adat bơhiàn kòn cau Rơđê dê, tàm jơnau nrĭ, jơnau pơnđik, jơnau tòng bơr geh làng bol lơh jăt is bè jơnau bè ờs. Rài kis kòn cau Rơđê dê đềt mềr mờ brê, ơm rềp mờ brê, jơh ală bơta tàm ƀòn bơh phan bơna tus nùs nhơm ndrờm ai bơh brê. Brê jơm glòm ai ƀòn lơgar in mờ ngan là tiah rài kis đah hwềng wèt tus.

Gơwèt mờ kòn cau Rơđê, brê gơnrơh ngan, sền gàr bê là sền gàr rài kis làng bol ƀòn lơgar. Bơta do geh cih loh làng ngan tàm adăt bơhiàn kòn cau Rơđê dê geh nền nòn ngan bè gùng dà broă lơh mpồl bơtiàn dê, nàng bañ geh cau lơi gơtìp sơgràm tus mờ bơta gơnrơh bơh brê dê. Bơh rài yau, mpồl bơtiàn kòn cau Rơđê neh git loh làng ngan broă sền gàr tiah kis đơs bal, tàm hơ̆ geh broă sền gàr brê là nùs nhơm pin dờn mờ rài lài do bơh kòn cau Rơđê dê.

Jăt bơhiàn kòn cau Rơđê geh cih, broă sền gàr tờm chi bồ tô dà, sền gàr brê jăt gah croh dà, sền gàr chi brê tềng dà mbòr, sền gàr chi brê tàm bă brê dờng, sền gàr chi brê tàm tiah brê dềt. Sền gàr brê kung là sền gàr dà ai ƀòn lơgar in. Tàm Bơta 231 Bơhiàn kòn cau Rơđê geh cih: “Ù tiah, croh dà, dà dờng, chi brê là kơl tòng, đồng, ngkời mò ồng dê. Mò ồng là cau gàr trồm rơgồng, sền gàr brê, sền gàr tờm K’tơng, tờm Kdjar”, cau lơi sơgràm brê mờ ù brê bơh cau ndai pal gơtìp lơh glài”. Ồng Y Bhiu Buôn Yă, Kra ƀòn, kwang atbồ ƀòn Tơ̆ng Jŭ, xã Ea Kao, ƀòn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dăk Lăk pà git. Lài do tŭ kòn cau Rơđê sơn đờm jòi ù nàng lơh ƀòn, sơnrờp ngan geh jòi bă brê gơnrơh ha là bă brê bồ tô dà nàng gàr dà. Ồng Y Bhiu Buôn Yă pà git tai: “Dà kwơ màng ngan, dà bè dà toh mè, tờm chi ndu gơnrơh ai he in sền gàr, ờ gơtùi ai he mus kơl aniai, he pal sền gàr, do là tờm katê, tờm hương mờ uă bơta tờm chi ndai, lài do tŭ kờñ kơl tờm chi lơi pal lơh yàng răc dan lài”.

Gơwèt mờ kòn cau Rơđê, gam brê là gam rài kis, roh brê là roh jơh ală bơta tài bơta niam chài brê sùm geh tàm nùs nhơm kòn cau Rơđê dê. Bơh tŭ pa deh, ală oh kòn neh mờng kơno ngan mờ săp ntas bơnơ̆ tàñ ồi mè lơh bơh chi brê dê, sơ̆ geh tàñ bơh ală chi che brê bơnơm dê, tus tàm tŭ chơ̆t là rùp rài chi hìu ƀồc kung geh lơh bơh chi brê dê sơl mờ dùl bơta geh kwơ là tơnrê kòn bơnus rê wơl mờ brê tài brê là bơta kis sùm.

Ồng Y Đhiăm Ayun (bèp Nghiêm), kis tàm ƀòn Tu, xã Ea Tul, kơnhoàl Cư̆ Mgar, càr Dăk Lăk yal, kòn cau Rơđê sùm kis đềt mềr mờ brê, rùp rài bơh brê bơnơm sùm geh tàm jơnau yal yau kòn cau Rơđê dê bè Dam Săn, Dam Yi… mờ tàm ală jơnau đơs crih kung geh uă jơnau bơto sồr oh kòn sơl. Kờñ lơh phan uh, phan teh kung jòi phan bơh tàm brê sơl. Ồng Y Dhiăm Ayun pà git: “Jơnau đơs eirei kòn cau Rơđê dê mờ mò ồng mờng đơs lài do, geh ală jơnau đơs bè ƀòn lơgar, nùs nhơm kờñ gơboh ùr klao ha là ală tơngu me jơnau đơs ndai, sùm geh ală jơnau đơs geh ai bơh ală rùp rài bơh brê bơnơm dê là uă ngan”.

Brê gơwèt mờ kòn cau Rơđê ờ mìng là phan bơna, phan geh is mờ brê gam là nùs nhơm pin dờn. Tơl bơta niam chài kòn cau Rơđê dê ndrờm gơrềng tus mờ brê, bơh hìu jòng hờ đang ha là tus mờ săp ntas cing mồng. Ồng Y Ơm Ksor (bèp H’ Lim), Ƀí thư Ci ƀộ ƀòn Ky, sơnah ƀòn Thành Nhất, ƀòn dờng Buôn Ma Thuột pà git, lài mờ tŭ kơl dùl tờm chi brê nàng cèng ngui tàm hìu nhă, làng bol mờng lơh yàng duh khoai nàng răc dan yàng brê mờ ală yàng sền gàr tờm chi in. Do là dùl bơta pin dờn, ai tơngŏ nùs nhơm git jơnau mờ tờm chi brê bơh kòn cau Rơđê dê. Ồng Y Ơm Ksor pà git tai: “Ală jơnau đơs crih, jơnau đơs nrĭ bè sền gàr brê niam ngan. Lài do ală cau sùm lơh jăt bal. Ală rơnàng mò ồng đơs là, broă sền gàr tờm chi kwơ màng ngan. Den tàng lài mờ tŭ kơl dùl tờm chi, kung pal lơh yàng duh khoai lài sơl, ai tơngŏ bơta git jơnau mờ ù tiah chi che brê bơnơm dê”.

Gam brê là bơta niam chài kòn cau Rơđê dê geh gam sùm mờ bơtàu tơnguh. Roh ală bă brê, bơta niam chài niam bơnĕ ngan bơh git nđờ rơbô rơnàng lài do kòn cau Rơđê den mìng gam tàm nùs nhơm gời. Kờñ ngan geh broă tus bal bơh jơh gùt mpồl bơtiàn dê nàng bơta niam chài kòn cau Rơđê, bơta niam chài brê bơnơm dê gam sùm tus rơnàng tơnơ̆ do dê.