Dơ̆ lơh yàng gơ rung klŏ bơh cau Bahnar dê
Chủ nhật, 06:00, 05/05/2024 Cau mblàng K’Duẩn/ Cau cih Dơng (VOV Tây Nguyên) Cau mblàng K’Duẩn/ Cau cih Dơng (VOV Tây Nguyên)
VOV4.K'Ho - Gơ wèt mờ làng bol kòn cau Bahnar tàm càr Gia Lai, Dơ̆ lơh yàng gơ rung klŏ là kuơmàng ngan tài do là dơ̆ lơh yàng sơn rờp tàm rài kis bơh tơl nă cau Bahnar dê. Bơhiàn lơh yàng do ờ mìng là lơh yàng ưn ngài, là bơta pơyua, kơp kờñ ală brah yàng sền gàr kòn dềt in dờng mhar, pràn kơldang, mờ do gam là bơhiàn lơh yàng dờp kòn dềt ngan ngồn gơ gơs là cau tàm hìu bơnhă, jơi nòi mờ ƀòn lơgar.

Jat kra ƀòn ồng Y Thành, 66 sơnam ơm tàm ƀòn K’Dung, xã H’ra, kơnhoàl Mang Yang, càr Gia Lai pà git, rài yau cau Bahnar kơlôi sơnơng là: Tơl nă oh dềt geh deh mìng geh sền là kòn bơnus, là cau tàm hìu bơnhă, jơi nòi mờ ƀòn lơgar tŭ neh bơyai lơh sir dơ̆ lơh yàng gơ rung klŏ mờ sơn đan mat. Bè hơ̆ den tàng, dơ̆ lơh yàng gơ rung klŏ là dùl bơhiàn lơh yàng kuơmàng ngan, ờ mìng là bơta chờ hờp, mờ gam là kơnòl bơh hìu bơnhă dê gơ wèt mờ oh dềt: “Tŭ oh dềt geh deh ờ hềt gơ rung klŏ, ờ hềt geh mat sơnđan den mìng sền bè tu bè ñui, là jơi phan kis, ờ hềt di là kòn bơnus. Dilah tàm tơngai do oh dềt ờ sô ờ soan, ờ bơtuah mờ gơtìp chơt den mè bèp mờ hìu bơnhă lòt tơp, ờ bơyai lơh ies còp ƀồc. Ai dilah yàng sơnđàc, sền gàr tus tŭ oh dềt gơ rung klŏ den mè bèp, jơi nòi oh dềt chờ hờp bơyai lơh yàng gơ rung klŏ mờ sơn đan mat. Tŭ hơ̆, oh dềt ngan ngồn geh sền là kòn bơnus. Mờ dilah ờ bơtuah oh dềt chơt (bulah mìng 1 jơ tơnơ̆ tŭ lơh sir dơ̆ lơh yàng gơ rung klŏ) den mè bèp, hìu bơnhă pal bơyai lơh ies ƀồc, lơh poac sur, kơnrồ… bè ală cau ndai tàm hìu bơnhă gơtìp chơt sơl”.

Kung jat ồng Y Thành yal, tàm rài kis tơl nă cau Bahnar dê sùm lòt gan 3 dơ̆ lơh yàng kuơmàng, geh: Lơh yàng gơ rung klŏ mờ sơn đan mat – geh lơh tŭ oh dềt pa gơ rung klŏ; pơn jat hơ̆ là Dơ̆ lơh yàng khồm tồr – geh lơh tŭ oh dềt git wìn halà bơtê lòt mờ dut ndơl là dơ̆ lơh yàng dờng pràn. Jơh bal 3 dơ̆ lơh yàng ndrờm nàng kờñ hòi dan ring lơngai, kơp kờñ ală yàng sền gàr, trồ tiah sền gàr, geh pràn kơldang să jan niam, ngac ngar, tryăng tryồng, ring lơngai jơh rài kis. Mìng is Dơ̆ lơh yàng dờng pràn sùm là hìu bơnhă geh priă jền hơ̆ sồng lơh tŭ oh dềt tòm bơh 9 tus 11 sơnam, sơn đờm git wă, nhơl is, lòt đàr ka is, lòt sơn dă sềm is…

Bulah bè hơ̆, dơ̆ lơh yàng gơ rung klŏ geh bơta kuơ nùs nhơm dờng rlau, tài dơ̆ lơh yàng do ờ mìng dong oh dềt gơ gơs là cau ngan ngồn tàm hìu bơnhă, ƀòn lơgar mờ gam là tŭ nàng hìu bơnhă ai tơnggŏ nùs nhơm kah ưn ngài gơ wèt mờ ală brah yàng neh sền gàr ai oh dềt in sơrlèt gan tŭ tơngai pa deh sơbơng roh. Mờ bơta gơtha kuơmàng bè hơ̆, Dơ̆ lơh yàng gơ rung klŏ kung gam geh cau Bahnar sền dờng màng mờ sền gàr. Ồng Y Thành đơs nền: “Kòn cau Bahnar bol hi tus tŭ do kung gam gàr dơ̆ lơh yàng gơ rung klŏ. Tài lơh yàng gơ rung klŏ là bơhiàn lơh yàng kuơmàng ngan nàng ƀòn lơgar in dờn dờp dùl nă oh dềt gơ gơs kòn bơnus, gơ gơs là cau tàm ƀòn lơgar. Do kung là dơ̆ lơh yàng sơn rờp kuơmàng ngan tàm rài kis cau Bahnar dê nàng hòi dan yàng sền gàr, dong kờl ai oh dềt in dờng mhar, pràn kơldang tus kra..”.

Nàng lơh yàng gơ rung klŏ oh dềt in, bè ờs den tơnơ̆ tŭ deh oh dềt, ală cau tàm hìu bơnhă rơcang ală phan pơ dơng lơh yàng pal geh, bal mờ gơp cribơyai mờ rơ wah mat sơnđan geh gơtha oh dềt in. Dơ̆ lơh yàng gơ rung klŏ geh lơh dờng halà dềt gơ wèt tàm bơta geh ngan priă jền hìu bơnhă dê mơya phan pơ dơng lơh yàng pal geh là dùl nơm iar buh, 2 drăp tơrnờm. Bơdìh hơ̆ tai, oh mi, jơi nòi đềt mềt dong kờl, tă pơgồp tai drăp tơrnờm, iar, ada… ờ mìng nàng dong kờl, tam pà bơta chờ hờp mờ gam lơh gơlik nùs nhơm đềt mềr tàm jơi nòi.

Hìu bơnhă hòi cau bơ jơu tus lơh yàng. Sền jơnau rac yàng, cau bơ jơu hòi mat oh dềt dê nàng trồ tiah sền gàr, pràn kơldang, tryăng tryồng, ring lơngai jơh rài kis. Tàm hìu rơng, cau bơ jơu ồng Rưk ơm tàm ƀòn K’Dung, xã H’ra, kơnhoàl Mang Yang, càr Gia Lai rac yàng: “Ơ ală yàng, ngai do, hìu bơnhă lơh yàng gơ rung klŏ oh dềt do in. Hòi dan ală yàng ai pà oh dềt in pràn kơldang, ờ gơtìp kòp tê jê să, kơp kờñ ală yàng sùm sền gàr, ròng siam, tề lam oh dềt, dong oh dềt dờng pràn. Dan trồ tiah sền gàr sau in dờng mhar, geh pràn kơldang să jan niam, tryăng tryồng, kis ring lơngai jơh rài kis..”.

Lơh sir dơ̆ lơh yàng, tơl nă cau bal mờ gơp ñô sa chờ gờm oh dềt neh gơ rung klŏ, chờ gờm ai hìu bơnhă in geh oh kòn pa. Mìng is drăp tơrnờm lơh yàng gơ rung klŏ den hìu bơnhă rơp jà mò đơng deh lài. Do là bơta ưn ngài bơh hìu bơnhă dê gơ wèt mờ mò đơng deh neh dong cau mè deh kòn ƀuơn ƀuài, pơn jat hơ̆, kra ƀòn jà ñô tơrnờm mè bèp oh dềt nàng nting bơr lơngăp lơngai. Mờ tŭ do, hìu bơnhă kung sơn đờm tam gơl mờng kwèng hòi mat, uă ngan là jat tàm mat sơnđan oh dềt hơ̆ dê. Pơn yơu oh dềt sơn đan là Tâm den khi rơp hòi bè bàp Tâm, mè Tâm, halà ồng mò Tâm… Cau Bahar pin dờn là, tŭ neh lơh sir dơ̆ lơh yàng gơ rung klŏ den oh dềt rơp geh trồ tiah sền gàr, geh pràn kơldang să jan niam, tryăng tryồng, ring lơngai.

Cau mblàng K’Duẩn/ Cau cih Dơng (VOV Tây Nguyên)

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC