Dơ̆ lơh yàng dà mbòr bơh cau Jrai tàm kơnhoàl Chư Păh dê
Chủ nhật, 06:00, 14/01/2024 Cau mblàng: K’Duẩn/Cau cih Siu Đoan (VOV Tây Nguyên) Cau mblàng: K’Duẩn/Cau cih Siu Đoan (VOV Tây Nguyên)
VOV4.K'Ho- Bơhiàn lơh yàng dà mbòr là bơta niam chài bơh yau jŏ rài bơh cau Jrai tàm càr Gia Lai dê. Gơ wèt mờ cau Jrai, mbòr dà ờ mìng là tiah nàng tơrgùm ai dà drơng jơnau kờñ ngui sa tàm rài kis, tiah mờ làng bol bal mờ gơp tơm boh bơr tơnơ̆ dùl ngai lơh broă bòl glar, mờ do gam là tiah nàng ai tơnggŏ jơnau git wă mpồl bơtiàn dê tàm broă sền gàr tiah ơm kis, sền gàr dà sàng goh, mrềt lơngờm bơh làng bol tàm ƀòn dê.

Jat kra ƀòn ồng Rahlan Hum ơm tàm ƀòn Kep Dap, xã Ia Phĭ, kơnhoàl Chư Păh, càr Gia Lai pà git, lài mờ tŭ bơyai lơh yàng mbòr dà, kra ƀòn rơp bơyai lơh pơrjum jơh làng bol tàm ƀòn nàng hòi jà tă pơgồp, jàu kơnòl ai tơl nă cau, tơl hìu bơnhă in nàng rơcang ai dơ̆ lơh yàng in. Bơyai lơh yàng mbòr dà kung là tŭ nàng làng bol pơs wàs, lơh niam wơl gùng lòt tus mbòr dà. Ală klau pơnu pràn kơldang mut tàm brê kơl tờm gle, tờm đơr nàng tàñ gơs ală guàng bơkàu, lơh tờm chi gơ nơng tàm tiah lơh yàng. Tŭ broă rơcang lài neh lơh sir, kra ƀòn soh phan kòn cau, ntàu tềng đap mbòr dà mờ sơn đờm lơh yàng mờ jơnau rac yàng jà brah yàng rê sền, tus bal dơ̆ bơyai lơh mờ làng bol tàm ƀòn. Ồng Rahlan Hum rac yàng bè do: “Ơ yàng dà croh, yàng bơnơm, yàng brê, rê tĕ ndo mờ bol hi. Ơ yàng dà croh, lòt gan tĕ bơnơm, lòt gan brê, lòt jat tĕ jat gah àr sre, yàng dà croh lòt jat gùng đah mat tơngai lik, yàng dà croh lòt tĕ jat khuèp dà, tus tĕ mờ mbòr dà bol hi dê. Ngai do, bol hi lơh yàng pơ dơng ală yàng in klờm iar, klờm sur mờ tơrnờm rơ sìh tàm mbòr dà, hòi dan yàng ai pà mìu niam càl niam mờ hìu dan yàng sùm ai pà làng bol tàm ƀòn in hiòng dà sàng goh, bềng lìu”.

Bơhiàn lơh yàng mbòr dà bơh cau Jrai tàm tơl tiah dê sùm bơyai lơh tàm tơngai krơi is. Gơ wèt mờ làng bol Jrai tàm kơnhoàl Chư Păh sùm bơyai lơh tàm nhai 7 pah nam mờ jơnau kờñ hòi dan yàng dà sền gàr làng bol tàm ƀòn lơgar pràn kơldang, ai pà mìu niam càl niam, kàl lơh sa tơnhàu geh uă, li la jơi phan tàm ƀòn ndrờm gơs tơlir, ờ geh kòp suh gơlik geh. Ồng Rahlan Hum pà git tai: “Pah tŭ tus nhai 7 pah nam, tŭ kòi neh prap tàm drong, tàm đam, làng bol tàm ƀòn lòt tus mbòr dà nàng pơs wàs lài mờ tŭ lơh yàng mbòr dà. Anih nàng bơyai lơh yàng mbòr dà sùm ờ huan ơm ngài ƀòn,mìng pơgap bơh 500 tus 600 thơk, tiah geh hiòng dà. Bè ờs mờng den lài mờ tŭ lơh yàng, làng bol tàm ƀòn rơp tă pơgồp nàng blơi sur, iar. Kung ờ sồr là pal tă pơgồp kàr lơi sur, iar, tài gơ jat tàm bơta geh ngan tơl nă cau dê. Bè ờs den lơh yàng mờ sur, ai tơnggŏ nùs nhơm ki ngàm gơ wèt mờ brah yàng, mờ bơta kơp kờñ rơp geh yàng sền gàr, nàng làng bol tàm ƀòn geh rài kis niam, sùm pràn kơldang, kòn sau ờ gơtìp kòp tê jê să”.

Kra ƀòn ồng Rahlan Hum pà git, ồng tus bal lơh yàng mbòr dà bơh tŭ gam kơnòm ngan. Pah tŭ tus bal lơh yàng, ồng sền nền nòn ngan bơta rơndap sap sèng ală bơhiàn lơh yàng. Kuơmàng là jơnau rac yàng. Jơnau rac yàng ờ geh cih tàm sră mờ mìng mblàng wơl mờ bơr, ồng lơh ngan kah, bơsram jat jơnau rac yàng bơh ală cau kra ƀòn dê. Kơnờm bè hơ̆ mờ bơh tŭ gam kơnòm ngan, ồng neh kah jơnau rac yàng mờ ồng neh lơh yàng mbòr dà ai làng bol tàm ƀòn in bơh hơ̆ tus tŭ do. Nam do neh 83 sơnam, ồng Rahlan Hum kơp kờñ cau kơnòm să rơp jat jơng bơhiàn bơh yau bèp ồng dê bè bơhiàn niam chài do kòn cau he dê: “Rài yau tŭ gam kơnòm den añ sùm lòt sền mờ jat sền ală cau kra ƀòn tàm ƀòn lơh yàng mbòr dà, tơnơ̆ hơ̆ añ bơsram broă bơyai lơh, kah ală jơnau rac yàng rơhời, tŭ do añ kung neh 83 sơnam, mơya kung gam sùm lơh yàng làng bol tàm ƀòn in, añ gam kah là tàm nam 1958, 1959, tŭ gŏ tàm ƀòn lơh yàng den añ bơsram jat, hơ̆ sồng tus nam 1962, 1963, den añ kung neh gơtùi lơh yàng, tus tŭ do kung neh 83 sơnam, tŭ do tàm ƀòn mìng gam 2, 3 nă cau gơtùi lơh yàng mbòr dà”.

Tơnơ̆ bơnah lơh yàng bơh kra ƀòn dê, làng bol tàm ƀòn rơp bal mờ gơp đơ dà mờ plai nhồng ro halà ding kơr la cèng rê tàm hìu nàng ngui. Kra ƀòn bal mờ mpồl cing mồng lòt gùt dar tiah lơh yàng mbòr dà nàng ưn ngài yàng neh sền gàr làng bol tàm ƀòn in geh dà wil tơl. Pơn jat hơ̆ den làng bol tàm ƀòn tơrgùm bal mờ gơp, rơndap ơn tơl phan sa bè poac buh, nha bùm blàng wơr… mờ ngan là ờ gơtùi ờ geh tơrnờm. Tàm bơta chờ hờp hơ̆, bơh cau kra tus kòn se ndrờm gơ rờm bal tàm ală jơnau tam ya xoang, bal mờ sap cing mồng, lơh gơlik nùs nhơl lơh yàng chờ hờp ngan. Ồng Rahlan Hum đơs tai: “Tơnơ̆ tŭ jơh lơh yàng den làng bol rơp nggui wơl mờ gơp nô sa chờ hờp, cau lơi git đơs pơnđik den đơs, cau lơi git tam ya den tamya, jơh tơl nă cau bal mờ gơp chờ hờp, ờ tam lah, ờ tàm bô gơp, do là bơta niam tàm rài kis niam chài ƀòn lơgar bol hi dê mờ geh mò pàng rài yau lời wơl, tŭ do ală cau kra tàm ƀòn bè bol hi pal git sền gàr kòn sau in tơnơ̆ do”.

Dơ̆ lơh yàng mbòr dà là bơta niam chài jŏ rài bơh cau Tây Nguyên dê đơs bal, cau Jrai đơs is. Bơhiàn lơh yàng do pơgồp bơnah sơlơ tơrbŏ kơ̆ bơta tam klac bal ƀòn lơgar, at tê bal lơh jat ală jơnau niam, bơt bơtàu ƀòn lơgar ngai sơlơ pas sơm, niam bơnĕ, ring lơngai.

Cau mblàng: K’Duẩn/Cau cih Siu Đoan (VOV Tây Nguyên)

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC