
Drim do, ngai 10/03 nam lơgar he, làng bol kòn cau Sơdàng tàm ƀòn Kon Klốc, sàh Đăk Mar, kơnhoàl Đăk Hà, càr Kon Tum tơrgùm gal ngan tàm Hìu Yàng Phờk Kwơ̆ Kỳ Quang nàng tus bal Dơ̆ Duh kah Bơtau Hùng. Nam do, bal mờ broă rơcăng sơlàu phan lơh yàng geh mbar klơm kơnâm lơmpòng, piang lă pơdơng duh khuai ală Bơtau Hùng…rlau 30 nă cau tàm mpồl cau chài ƀòn Kon Klốc gam dròng cing jañ mồng- tam ya xoang tàm sùm jơh ală tŭ lơh chờ. Bơnah lơh yàng tờm ngan là rò phan duh khuai mờ chu ñàng, pơdơng bơkàu, pơdơng phan lơh yàng kah kơlôi ală Bơtau Hùng. Pơn jăt hơ̆ là ală broă lơh duh hồl bè chờ pơrlòng klơm mbar kơnâm lơm pòng, tìp măt niam chài đơs crih tam ya…Cau chài jak ngan Y Kha pà gĭt, làng bol ƀòn lơgar sùm kah hờ mò pàng jơi bơtiàn: “Ƀòn Kon Klốc, sàh Đăk Mar bol he pah nam ndrờm tus bal lơh uă bơnah broă nàng kờñ kah kơlôi mờ jờng rơ, kah rơngal dà kơlhề bơh rơnàng cau lài do mò pàng he dê. Bal mờ hơ̆, gam tơnggŏ nùs nhơm tam klăc, nùs gơboh dà lơgar mờ bơta pơñiờ să bè mò pàng jơi bơtiàn dê. Ƀòn Kon Klốc bol hi tus bal dròng cing jañ mồng, tam ya xoang tàm Hìu yàng Phờk Kỳ Quang, do là ngai dờng màng ngan gơ wèt mờ jơh ală rơnàng bol he nàng kờñ kah kơlôi mờ jờng rơ dà kơlhề bơnàng rơnàng mò pàng dê neh geh dà kơlhề dờng ngan gơ wèt mờ ƀòn lơgar, dà lơgar”.

Ngai duh kah Bơtau Hùng là dơ̆ is ồn nàng làng bol Việt Nam, bulah ơm tàm tiah lơi, bal mờ gơ̆p wèt rê hờ mò pàng jơi bơtiàn dê. Gơwèt mờ làng bol jơi bơtiàn kòn cau Jrai, bulah ơm kis tàm tiah Tây Nguyên ngài ngan, do gam là tŭ tơngai nàng làng bol tàm sồr bal mờ gơ̆p kis tam klăc bal, kờñ gơboh bal, sền gàr bơhiàn niam chài, bal mờ gơ̆p bơt bơtàu rài kis niam bơnĕ rlau. Bi Rơ Chăm Tốt, ơm tàm ƀòn Ut, sàh Ia Hrung, kơnhoàl Ia Grai, càr Gia Lai, pà gĭt: “Tàm ƀòn bol añ kung chờ hờp ngan wă rò ngai chờ Duh kah Bơtau Hùng. Bol añ kung bơyai lơh nhơl chờ, geh iar sa iar, geh sur den sa sur. Kơ̆p kờñ làng bol gàr kơ̆ lơngăp lơngai cíñ trị, lơh sa ngai sơlơ bơtàu tơnguh, lơh ngan gàr kơ̆ mpồl tam klăc dờng jơi bơtiàn, ờ gŏ di tam cah is. Ngai chờ Duh kah Bơtau Hùng den he nhơl chờ khat gơboh, geh bơta lơi sa bơta hơ̆, wă rò dơ̆ lơh chờ, chờp hờp mờ lơngăp lơngai”.
Ồng Y Khen Byă, ơm tàm ƀòn Ju, sàh Ea Tu, ƀòn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dăk Lăk yal, ngai Duh kah Bơtau Hùng pah nam kung rơgeh mờ “ngai nhai nhơl gời sa gời” bơh làng bol kòn cau Rơđê rài yau dê. Tàm dơ̆ do, cing mồng geh dròng tai, lơh kah wơl bè ală bơta kwơ ờs mờng bơh yau bơh jơi bơtiàn dê. Cing mồng là hwềng suàn niam chài, gơ jăt bal mờ tơl broă lơh yàng bơh cau Rơđê dê. Săp ntas cing mồng lơh tơn rềp kòn bơnus mờ dunia đah hwềng, ală yàng mờ ồng mò pàng yau, bơh hơ̆ lơh geh dang che tàm bơrkuăt mpồl bơtiàn. Ồng Y Khen, đơs: “Ală jơnau cing geh dròng bal mờ uă jơnau gơtha krơi is, pơnyơu bè jơnau cing chờ piang kòi pa, hơ̆ là tơnơ̆ kàl tơnhàu pa, jơh toès den làng bol brơn brài ñô sa chờ hờp, dròng cing jañ mồng. Dơ̆ bàr kung tơngŏ bơta chờ hờp là dròng cing jañ mồng nàng làng bol tam ya. Dơ̆ pe là dròng cing jañ mồng nàng chờ rò kơghế jòng (kpan). Hơ̆ là rài yau tàm ngai nhai sa gời ñô gời cau rơ̆p rò ală kpan pa rê hờ hìu, lơh anih nggui ai ală cau dròng cing in nggui tàm dơ̆ lơh chờ lơh yàng”.

Tàm kàl “sa nam băm nhai” ală jơi bơtiàn tàm càr Kon Tum kung bơyai lơh uă dơ̆ lơh chờ wèt rê hờ mò pàng jơi bơtiàn dê. Bơh ală dơ̆ lơh chờ gơrềng tus mpồl bơtiàn halà mìng tàm hìu bơnhă lơm, ală bơta niam chài geh tơngŏ loh làng, bè: niam chài adat bơhiàn, niam chài tiah ơm kis; ală bơta đơs crih tam ya bơh yau; niam chài phan sa... Cau kơlôi sơnơng niam chài bơh yau ồng A Jar, ơm tàm ƀòn Plei Đôn, sơnah ƀòn Quang Trung, ƀòn dờng Kon Tum, pà gĭt, kòn cau Banhar, Sơdàng halà ală jơi bơtiàn tàm tiah Tây Nguyên dê bulah geh ală bơta pin dờn krơi is bè mò pàng jơi bơtiàn dê den kung ndrờm geh bơta bal mờ sền dờng màng, gĭt ưn ngài ồng pàng mờ sùm geh bơta gĭt wă bơt bơtàu, bơtơl wèt tus ală bơta niam bơnĕ ngan rlau jơh. Ồng A Jar, đơs: “Bơh gĭt nđờ rài do, bulah là kòn cau Banhar halà Sơdàng, bol he ndrờm là kòn sau bơh ồng Kai Dêi mờ mò Kai Ke, ală cau rài lài do dê neh geh dà kơl hề bơt bơtàu, sền gàr mpồl bơtiàn mờ Dà lơgar. Bơh rài yŭt yau, ồng mò neh deh oh deh kòn, lời wơl jơi nòi mờ bơhiàn ờs mờng bơh gĭt nđờ rài, bơh ồng pang tus ồng mò, mè bèp, den hơ̆ sồng tus bol he tŭ do. Bulah lòt tiah lơi, lơh bơta lơi, bulah rài kis geh tŭ gơguh tŭ gơmù, bol he kung gam sùm cèng tàm să jan he dê mhàm bơh ồng pàng dê. Rlau mờ hơ̆, nùs nhơm mpồl bơtiàn kung gam kơ̆ sùm, tiah kòn bơnus kờñ gơboh, tam klăc, jơm glòm bal mờ gơ̆p, wèt bal tus dùl rài kis ram mhŭ, chờ hờp”.
Dùl nùs nhơm bal kah hờ mò pàng jơi bơtiàn dê, wèt tus rài kis niam bơnĕ rlau, ngai do, làng bol ală jơi bơtiàn tàm tiah nhàr lơgar Tuy Đức, càr Dăk Nông yŭ rơyùm bơyai lơh dơ̆ Duh kah tàm Hìu duh khuai Bơtau Hùng tàm sàh Dăk Buk So, kơnhoàl Tuy Đức. Bal mờ jơh ală cau rơcang lơh yàng chu ñàng, oh Thị Mến (kòn cau M’Nông) đơs, gĭt ưn ngài ngan ală Bơtau Hùng, ală oh kung gam kah sơl jơnau pơndăp bơr bơh Wa Hồ dê mờ kwang bàng, cau ling Mpồl ling dờng Lòt lài tàm Hìu duh kah Tơrlung dà tàm tiah tềl lời wơl Hìu duh khuai Bơtau Hùng (càr Phú Thọ) nam 1954.

Oh Thị Mến đơs,“Wa Hồ bơto: Ală Bơtau Hùng neh geh dà kơlhề bơ̆t mòn dà lơgar, Wa mờ sau he pal bal mờ gơ̆p sền gàr tĕ dà lơgar. Oh rơ̆p pơnđơl bơsram gơ in jak ngan nàng tŭ lik klờng kâp pe, oh gơtùi pơrlòng mŭt tàm dùl hìu bơsram đại họk pơn jăt tai bơsram mờ lik klờng, pơgồp bơnah dềt tàm kơnòl broă bơ̆t bơtàu mờ sền gàr Dà lơgar”.
Viết bình luận