Tàm hìu dềt bơh mè Hà dê tàm xã Lâm Đớt, kơnhoàl A Lưới, càr Thừa Thiên Huế, ală gùng đơs pơnđik Cha chấp, Ba Booch, Ka Lới bơh cau Pa Cô dê tŭ do kung gam geh đơs sùm. Kờñ gơboh mblàng wơl cau kơnòm să in mơya mè Hà kung gam uă bơta kơlôi rơcang tŭ niam chài bơh yau kòn cau he dê ngai sơlơ pơhìn gơtìp roh huĭ. Mè Hà sùm kơlôi sơnơng bè broă bơto bơtê mờ tơngkah cau kơnòm să sền gàr ală bơta kuơ niam chài dờng màng bơh bèp ồng dê. Bơh tŭ gam dềt, mè Hà neh kờñ niam chài đơs crih tamya. Tŭ dờng lòt jat kac màng, mò tus bal tàm mpồl đơs crih tamya drơng cau ling in. Rê wơl ƀòn lơgar, mè Hà kung lơh ngan jòi tơrgùm wơl ală gùng đơs pơnđik, tamya kòn cau bơh làng bol kòn cau Cơ Tu dê. Tŭ do tŭ neh dờng sơnam, să jan ờ sô tai, mè Hà kung gam lời tŭ tơngai nàng bơto wơl rơnàng kơnòm să in ală gùng đơs pơnđik, tamya kòn cau bơh làng bol kòn cau Pa Cô mờ kòn cau Cơ Tu dê: “Añ lơh ngan bơto wơl rơnàng tơnơ̆ in ală gùng đơs pơnđik, tamya kòn cau Cơ Tu, Pa Cô dê ai kòn sau in git. Añ lơh ngan lơh bè lơi nàng ală bơta niam chài kòn cau he dê ờ gơtìp roh huĭ. Tơnơ̆ do añ ờ gam tai den ală kòn ală sau kung gam git đơs ală gùng đơs pơnđik niam ngan kòn cau he dê”.

Dilah mè Hà lơh ngan bơto wơl kòn sau in ală gùng đơs pơnđik, tamya kòn cau bơh yau den cau chài ồng Hồ Văn Hạnh ơm tàm xã Hồng Trung, kơnhoàl A Lưới jơh nùs tus bal bơto wơl broă trah mòn rùp bơh dơm chi. Ồng Hạnh pà git, làng bol kòn cau Pa Cô pah tŭ bơyai lơh yàng ưn ngài mò pàng halà lơh hìu ƀồc ndrờm pal lơh ală phan trah mòn bơh dơm chi lơh rùp pơrya ai huềng cau neh sang rài in. Gơ jat tàm tơl hìu bơnhă, jơi nòi, gơtùi mòn gơs ală phan trah mòn rùp cau halà rơpu, kơnrồ pơ dơng pà mò pàng in. Bơdìh hơ̆ tai, kòn cau Pa Cô gam trah mòn ală rùp dơm chi cau ià tạ halà ală phan kis mờng kwèng ngan mờ rài kis làng bol dê bè rơ was, kơnrồ, be, iar… nàng ơn bơka tàm hìu. Bulah bè hơ̆, jat ồng Hạnh đơs, tŭ do khà cau kra ƀòn, cau chài git mờ jak tàm broă trah mòn rùp den gam dồ êt ngan, 2, 3 nă cau să jan neh ờ sô ờ gơtùi lòt rê. Bè hơ̆ den tàng să tờm ồng gam pràn ngai lơi den rơp lơh ngan nàng tus mờ ală ơdŭ bơto trah mòn dờm chi, bơto wơl bơta niam chài bèp ồng dê lời ai ai rơkàng kơnòm să mờ kòn sau he dê: “Tơnơ̆ rài tam lơh dră wơl bol sò tơm Mỹ mờ tus tŭ do den broă trah mòn rùp bơh dơm chi neh gơtìp roh huĭ uă ngan. Mìng gam êt ngan ală cau chài, ală cau dờng sơnam git mòn. Să tờm añ kung lơh ngan jòi git nàng bơto wơl broă trah mòn rùp ai cau kơnòm să in nàng tàm pơ dờn broă lơh trah mòn rùp bơh dơm chi. Añ pờ geh ală ơdŭ bơsram nàng bơto wơl trah mòn rùp den să tờm añ chờ hờp ngan tài broă trah mòn rùp geh tŭ niam nàng kis wơl”.

Nàng prap gàr ală bơta kuơ niam chài krơi is bơh làng bol ală jơi bơtiàn dồ êt nă cau dê, Huyện ủy kơnhoàl A Lưới neh ai tơlik Nghị quyết bè “Prap gàr mờ sơlơ tơnguh bơta niam chài ală jơi bơtiàn dồ êt nă cau kơnhoàl A Lưới, tơngai bơh nam 2021 tus nam 2023, broă wèt sền tus nam 2030”. Nghị quyết do git nền jơnau kờñ sơlơ prap gàr, sền gàr mờ tơnguh tai bơta kuơ niam chài ală jơi bơtiàn dồ êt nă cau. Tàm hơ̆, prap gàr lài ală phan lời wơl niam chài ờ di phan bơna gơ wèt mat phan lời wơl niam chài ờ di phan bơna kâp dà lơgar; ală tiah tềl kah yau- niam chài geh sap sèng kâp dà lơgar kuơmàng, kâp dà lơgar, kâp càr geh jơnau pơhìn gơtìp roh huĭ. Ồng Nguyễn Mạnh Hùng, Củ tịc Ủy ƀan Ñân zân kơnhoàl A Lưới, càr Thừa Thiên Huế pà git: nàng prap gàr ală bơta kuơ niam chài ờs mờng bơh làng bol ală jơi bơtiàn dồ êt nă cau tàm A Lưới dê, kơnhoàl neh sồr ală cơldŭ lơh broă, ală ƀan geh gơ rềng pờ ală ơdŭ bơto bơtê wơl, pơgồp bal mờ bơta dong kờl bơh ală cau kra ƀòn, cau chài tŭ khi gam bơta jơh nùs mờ gam pràn: “Nàng prap gàr, sền gàr mờ sơlơ tơnguh tai bơta kuơ niam chài làng bol ală jơi bơtiàn dồ êt nă cau den tàm broă rơndap ù tiah, lơh ală rơndap broă lơh, kuơmàng là ală rơndap broă lơh cèng bơta rùp pơn rơ mờ cèng bơta mpồl bơtiàn uă den kơnhoàl sền gròi tus ală tiah geh gal làng bol kòn cau jơi bơtiàn dồ êt nă cau ơm kis. Kơnhoàl kung lam lơh niam ală broă lơh dong kờl gơ wèt mờ cau chài, cau kra ƀòn mờ cau geh bơngă pin dờn nàng khi iang nùs rlau, ngan là geh tai bơta ƀuơn nàng bơto wơl cau kơnòm să in bè ală jơnau git wă prap gàr, sơlơ tơnguh tai niam chài jơi bơtiàn dồ êt nă cau dê”.

Kơnhoàl A Lưới neh lơh wơl dơ̆ lơh yàng Ariêu Car, Ariêu A Da tàm ală Ngai chờ niam chài bơh dà lơgar, càr, kơnhoàl bơyai lơh. Kơnhòl kung sồr dờp dơ̆ lơh yàng Ariêu Car là phan lời wơl niam chài ờ di phan bơna kâp dà lơgar; 100% xã lơh wơl, prap gàr ù tiah ƀòn niam chài ờs mờng; 100% dà đơs bơh ală jơi bơtiàn dồ êt nă cau dê geh prap gàr, sền gàr mờ ngui sùm. Kơnhoàl lam lơh jòi tơrgùm mờ prap gàr mat ƀòn, mat dà dờng, mat bơnơm, ală ù tiah tiơng pơn rơ, ală jơnau nrĭ, jơnau pơnđik. Tamya kòn cau, jơnau tàm sơrbŏ bơr, jơnau yal yau bơh ală jơi bơtiàn dồ êt nă cau dê. Bơh hơ̆, lam lơh cih, lip gơs sră mờ 2 dà đơs Pa Cô – Yoan, Tà Ôi – Yoan mờ Cơ Tu- Yoan. Bè niam chài phan sa, kơnhoàl rơp lơh gơs sră cih jơnau tơnggit bè phan sa ờs mờng ală jơi bơtiàn tàm kơnhoàl A Lưới dê.

Tàm tơngai tus, kơnhoàl A Lưới rơp pơn jat tai pơgồp bal broă lơh prap gàr niam chài bơh yau mờ phan lời wơl niam chài gơ jat bal mờ bơtàu tơnguh broă lơh lòt nhơl niam chài, lòt nhơl mpồl bơtiàn, lòt nhơl ƀòn brê bơnơm mờ broă sùm lơh broă bal, lơh bal mờ ală kông ty lòt nhơl, ală mpồl bơyai lơh lòt nhơl; sơlơ mblàng yal jơnau tàm ală bơta yal tơnggit jơnau, lơh mờ sơlơ tơnguh tai ală broă lơh tour dipal, lơh gơs li la phan bơna lòt nhơl gơ jat bal mờ ală anih tềl kah yau. Ồng Hồ Đăng Thanh Ngọc, Củ tịc Mpồl tam klac ală Mpồl cih sră niam chài đơs crih tamya càr Thừa Thiên Huế pà git, tàm tơngai pa do, Mpồl neh dong kờl kơnhoàl prap gàr wơl ală bơta kuơ niam chài bơh làng bol kòn cau A Lưới dê. Pa do ngan rlau jơh, Mpồl neh dong làng bol kòn cau lip gơs dùl pang sră bè phan sa geh 100 bơta phan sa krơi is bơh tiah kơh bơnơm A Lưới dê mờ gam rơ hời lơh wơl broă lơh mòn phan bơh ù buh bơh yau neh gơtìp roh huĭ pơgap mờ do 50 nam: “Kơnhoàl A Lưới neh lơh wơl uă ngan broă lơh chờ gơ jat bal mờ ală bơhiàn lơh yàng bơh làng bol kòn cau tàm do dê bè lơh yàng chờ sa piang kòi pa, um dà croh, bè bơhiàn lòt sim, pơ dơng Zèng (hơ̆ là ồi kòn cau). Ală bơhiàn lơh yàng bơh yau hơ̆ geh lơh wơl mờ dùl broă lơh niam ngan. Ală cau lơi geh tŭ tus bal, sền ală dơ̆ lơh yàng hơ̆ rơp sền gŏ dùl huềng nùs bơh ală dơ̆ lơh yàng rài yau dê gam geh lơh wơl tàm tiah kơh bơnơm A Lưới mùl neh geh uă ngan bơhiàn niam chài krơi is. Bơh hơ̆ bol he git rlau tai bè tềl lời wơl niam chài bơh ù tiah A Lưới dê là bềng lìu ngan. Ală cau kơlôi sơnơng niam chài pal sền gròi rlau tai, kơlôi sơnơng uă rlau tai mờ pal sền gàr phan lời wơl bơh yau bơh làng bol jơi bơtiàn dồ êt nă cau dê tàm tiah kơh bơnơm A Lưới”.

Kơnhoàl A Lưới, càr Thừa Thiên Huế là tiah tơrgùm ală bơta niam chài bơh mpồl bơtiàn ală kòn cau Pa Cô, Tà Ôi, Pa Hy, Cơ Tu dê… Rơndap broă lơh sồ 6 bơh Broă lơh Jơnau kờñ dà lơgar Bơtàu tơnguh lơh sa – mpồl bơtiàn tiah làng bol jơi bơtiàn dồ êt nă cau neh pơgồp bơnah lơh kis wơl ală bơta kuơ kah yau niam chài dờng màng ngan hơ̆. Do kung là ƀảo tàng kis bè niam chài lơh hìu đam, bơhiàn bơh yau, niam chài phan sa mờ uă bơta niam tàm rài kis pah ngai bơh làng bol kòn cau dê bơh uă rơnàng, ală dơ̆ lơh chờ niam ngan bal mờ ală ƀòn lơh broă ờs mờng bơh yau.