Ăp nar rnôk dŭt yan wai ta Tây Nguyên, yuh Phạm Thu Nga ta nkuăl têh Măng Đen, nkuăl Kon Plông ndăn tâl biăp bum bah ntŭk tăm, njuăl an năch ta Hà Nội, Đà Nẵng n’hanh nkual ƀon têh Hồ Chí Minh. Yuh Nga an gĭt, ta nkual neh hôm e uĕh jêng, biăp play ntŭk nđik Măng Đên uĕh kah ngăn, dơi ntŭk rwăt ŭch. Mpŏng ŭch đah du ntŭk srih tăm âk ha, tâm rgop tuch tăm-pâl nđaih ta nkual neh uĕh jêng n’hanh bri nar nđik aơ hôm e jêng ngăn. Nking n’gang hô ngăn lah ntung trong jêr jŏt, prăk rdêng âk.

Prăk rdêng dŭt khlay, ntĭt nsa du thùng ndơ jêt kơt aơ, lah ta nkual êng ri 30,000 prăk yơn ta aơ lah 100.000 rbăn prăk. Ta aơ mô knŭng hun hao l mir ma hun hao pâl nđaih đŏng, tâm rgop dŭt âk ntil, jêng, nău bôk năp ntung trong an dơh mư hun hao, mư dơi soih ndoh ndơ. Dŭt mpŏng Chính phủ nta nơih an ntung trong dơh lơn.

Măng Đen lĕ dơi Chính phủ dăp rgum jêng ngoăy tâm âk ntŭk hun hao pâl nđaih lam dak, ntŭk tât geh nău moh êng ah nkual Tây Nguyên. Gay ƀư tĭng dăp rgum aơ, an dôih rklaih kol trong hăn. Aƀaơ, năch pâl nđaih bah ăp nkual ƀon têh kơt Hồ Chí Minh, Hà Nội... tât Măng Đen ngăch ngăn roh rlău du ôi rnôk hăn ndeh părr tât tach ndeh păr Pleiku, n’gor Gia Lai, jêh nĕ hăn trong ndeh rlău 100km tay. Hôm bah miền Trung hăn Măng Đen roh dŭt âk mông yor ntung trong jêr jŏt. Wa Đặng Quang Hà, Kruanh UBND nkuăl Kon Plông, n’gor Kon Tum an lah:

Ntŭk kol têh ngăn gay hun hao nkual pâl nđaih Măng Đen lah ntung trong boăt nthoi ăp nkual. Aƀaơ, ntung trong bah ăp nkual duyên hải miên Trung, ăp n’gor mpeh bah lơ nhâp nar n’hanh bah dâng nhâp nar tât đah Măng Đen hôm e dŭt jêr jŏt.

Bah nkual ƀon têh Đà Lạt (Lâm Đồng) hăn nkual ƀon têh Buôn Ma Thuột (Dak Lak) roh rlău du ôi trong yôk, jŭr djơh hô. Bah Đà Lạt hăn Nha Trang bôl knŭng rlău 130km yơn roh 3-4 mông. Bah Đà Lạt hăn nkual ƀon têh Hồ Chí Minh hăn Quốc lộ 20 aƀaơ roh 6-8 mông. Wa Đặng Quang Tứ, Kruanh UBND nkual ƀon têh Đà Lạt, n’gor Lâm Đồng djôt dơn.

Đà Lạt lah nkual ƀon têh pâl nđaih ntoh lư n’hanh Đà Lạt dơh âk đah lŏ mir công nghệ mhe, yơn lah trong hăn tât ta aơ dŭt jêr. Nău tâm rgop đah nkual ƀon têh Đà Lạt đah ăp n’gor Tây Nguyên, đah ăp n’gor Tây Nam Bộ n’hanh đah ăp n’gor miền Trung aƀaơ dŭt âk đah trong ndeh, yơn hôm e dŭt đêt.

Gung trong đêt lah ngoăy tâm âk nkô̆ nău ƀư nkual Tây Nguyên mô tŏng ăp ngih măy têh. Wa Nguyễn Hữu Quế, Groi Kruanh UBND n’gor Gia Lai an gĭt, lŏ mir ƀư luh dŭt âk tăch rih jêng rnoh geh nsĭt tay an nuĭh ƀon lan n’hanh sŏk an tơm prăk n’gor dŭt đêt.

Yor jêr jŏt đah ntŭk ntô, nchoăn rdêng trong ndeh mbrơi, ăp ndơ lŏ mir bah n’gor dơi ăp doanh nghiệp rwăt rih jêh nĕ ndơ̆ sĭt ăp ntŭk nkret njêng êp ăp nkual công nghiệp, êp ndrâm dak lêng. Yor nău rnoh khlay, săk rnglăy bah ăp ndơ lŏ mir mô âk.

Nkual Tây Nguyên geh ndrâm dak lêng, mô geh trong ndeh treng. Lam nkual aƀaơ knŭng geh 3 tach ndeh păr geh Buôn Ma Thuột, Liên Khương n’hanh Pleiku. Ŭch hun hao, ăp n’gor knŭng dơi kâp tâm trong ndeh. Yơn lĕ rngôch ăp trong aơ mô hŏ tâm di nău ŭch tăch rgâl n’hanh wăch rgum ntuh kơl. Wa Lê Văn Chiến, Groi Kruanh rnâng kan UBND n’gor Dak Nông rblang:

Ntŭk ntô Tây Nguyên geh âk ndơ dŭt têh an tăch n’gluh, rhŏ an tăch n’gluh, nkret njêng n’hanh nkual tăch ndoh ndơ. Nkre, boăt nthoi nkual đah duyên hải miền Trung, Nam bộ kơt wăng sa êp n’har bri đah Lào, Campuchia, yơn nkual Tây Nguyên aƀaơ hôm e mpeh tâm rmôt mbrơi hun hao”.

Năm 2023, rnoh khlay tăch n’gluh cà phê bah Việt Nam geh bơi 4,2 rmen đôlar, 95% rnoh ndơ bah Tây Nguyên. Ăp ntil ndơ lŏ mir tăch n’gluh têh rnoh khlay rmen đôlar êng kơt grăp điều (3,6 rmen đôlar), cao su (2,9 rmen đôlar), sầu riêng (2,3 rmen đôlar, tiêu (bơi 1 rmen đôlar) geh nău uĕh bah Tây Nguyên. Lah ntŭk nkra njêng luh âk ntil ndơ lŏ mir rmen đôlar yơn nău geh bah nuĭh ƀon lan Tây Nguyên mô âk, wăng sa mbrơi hun hao.