Lênhx nênhs Hmôngz huôv tsar uô bluô nux nhoz tox siêz Thẳm Tạp

Thâuv nus txos lênhx nênhs huôv tsar uô bluô nux nhoz xã ntus đriv Tri Lễ, lênhx tưs cux pâuz txos zơưv Nov Por Xênhv Lik, zos lênhx uô ntêx nyuôs tu zus tâu têx tsiêx lox ntâu đuô hur si hâur xã đros thiêz xar muôx 100 tus nhux, tưv, nênhk. Muk txos jok Minh Châu, đhâu thav đros zơưv Por, zơưv heik, thâuv ntêx hâur jok Nậm Tột luz nênhx lok six txov nhêv cơưk, muôx kênh ntu yênhx hli tưz tsi muôx iz luz mor nox hlo. Jâuz kuk, njuôs shôngz, kok ntông zos chuôz zis têx zav nox chênhr. Cux chênhr viv txov nhêv, luz nênhx pluôs zơưv Por thiêx iz siêz tsi zuôr pox niêv nzor xưk li lưv lênhx tuz hluôk nênhs Hmôngz nhoz thax tsav tox siêz no. Txos thâuv tưz muôx mê njik liêx têz, zơưv Por li zuôr pox niêv, đhâu zuôr pox niêv xênhz zus nzir 02 lênhx nhuôs, muôx pox niêv tuz sê tas têx liêx têz tsi txâuk uô nox, thâuv co zơưv li seiz lax trâu pox niêv mê nhuôv “Tsuv muk cơưv ntâuz ntơưr thiêx muôx tsưr ziv uô nox uô hnar, hlôngr yiêz luz nênhx, huôv tsar uô bluô nux sâuv chênhr zuk thax tsav qơư nhoz”.

Shông 1986, zơưv Por qir sơưr cêr muk cơưv txux, êv hnaz, gra đros mê njik cxur nox muk cơưv hâur pâuk ntơưr đrav xã. Cơưv tas cxênhx iz, pâuz nhênhv pâuz sâu taz sik zơưv cux tsi tâu xar lok tsêr, iz siêz tror muk cơưv nzir trâu Tsênhv qơư zoz zux thường xuyên đrav huyện. Zơưv Por heik: “Cơưv ntơưr siêz jux juk mak ziv phiv liv trâu pox niêv mê nhuôv, tưz tsi tâu xav txos cêr muk lol đêz, mak thâuv ntu co cux tsi tâu muôx yêz li nhiv no hlo. Taz sik tâu pox niêv mê nhuôv paz cxơưz đas jos, tôngv zênhx, zơưv sir jos muk cơưv nzir chiê pâuz tsưr ziv tu zus tsiêx cxu nhoz tox siêz, đhâu thâuv cơưv txos lớp 7, zơưv iz siêz tso ntơưr tsês lok huôv tsar tu zus tsiêx đhâu 2 shông cơưv txux chi đrav huyện.

Pâuz ntâuz pâuz ntơưr, zơưv Por tâu bâux xeir uô Bí thư Đoanx hluôk nênhs, uô ciês tsar jok Phà Khôm. Thâuv shông 1999, Tsêr nhiêx Tsênhv chei xã hội muôx tsaz yênhx tso kêr txeik pênhr zuôr nhiêx nju tsơưs chiê huôv tsar uô nox, zơưv tưz seiz lax đros pox niêv mê nhuôv, kêr txeik 5 tsov đeiv zuôr 2 tus nhuôv nhux lok zus. Txix 02 tus nhux xuz thơưx tưz hloz lox sha mê nhuôv, vav ntâu jux juk tuôx. Zơưv Por heik pâuz nzir, muôx iz ntuk thâuv zuôr txos tsiêz 30, no njiv hênhr mak thâuv co chor nhux tso lak yar, tsi muôx qơư cơư, xor thêir viv li tưz trâus tuôs no xar muôx 20 tus. Đhâu jiês co, zơưv Por sir jos cxiv uô qơư cơư, xor thêir ntov thiêz trâur tơưk trâu nhux tưv ntê thâuv têx hnuz no njiv hênhr. Iz chas ntơư, zơưv huôk njôngr muk cơưv nzir têx lớp kriê tsưr ziv huôv tsar uô nox, tu zus tsiêx cxu, iz shông zơưv Por cxax yuôx phax phôngz moz ơưk trâu chor nhux tưv 2 jiês, muôz nzir njêr đo shơư jâuz, krâur trâu nox chiê muôx đas jos phax tir no, moz ơưk, bax tsês jâuz tâux, kuôr blêx, flâuz cưk kruôr chiê nhux tưv tâu nox hâur têx hnuz no njiv.

Taz sik chiê muôx txâuk jâuz tâux, krâur trâu nhux tưv nox hâur niêx shông, zơưv Por tsês liêx têz nhoz jê iz ndis qơư tu zus chiê chos tâux. Muôx qơư huôv tsar tu zus, muôx jâuz tâux puz tsiêx, zơưv Por li xar txos xeir nôngz nhux tưv chiê zus. Xar cov muôx nhux, tưv jông gâux mak tsuv xeir zuôr chor nôngz nhux tưv jông. Chênhr viv li, 3, 4 shông tsuv hlôngr đuô tus hênhr, tus fơư tso đros chor niêv nhux, niêv tưv ntơư thiêz tsuv muôz pheiz uô ntâu paz zus, iz paz muôx txix 1-2 tus hênhr, tsuv zos chor hênhr lox, jông gâux, muôx jos. Nhiv no tas nro zơưv paz nhux tưv thiêz nênhk muôx txos 100 tus. Iz shông chuôz zis muôs txix 15-20 tus nhux tưv, nênhk, gra lok phênhv sâu tâu txix 300-400 tsov đeiv. Zơưv cux zos iz hâur têx chuôz zis nhoz xã Tri Lễ uô tâu jông luôs hâux lưv por hưv, zus đreiv chor nhux Hmôngz, nênhs Hmôngz.

Thâuv tưz muôx txâuk nox txâuk hnar, zơưv Nov Por Xênhv Lik chuôz zis tưz xar txos paz luôs lưv tus, têx chuôz zis txov nhêv hâur thax tsav huôv tsar uô nox, chiê sơưr đơưk muôx luz nênhx truôx tuk. Zơưv tưz vênhv tôngv paz max, tso têx chuôz zis pluôs kêr txeik tsi xav nhiêx nju thiêz moz siêz paz sơưr đơưk xeir qơư huôv tsar tu zus tsiêx cxu txos trâu xeir nôngz chiê zus tâu trơưk tsưr ziv, muôx phênhv sâu tâu trâu pêx xênhv. Tsi tas li, zơưv Por tsênhv vênhv tôngv sơưr đơưk sir jos por hưv têx tsoz chos, zuz nôngz kôngz, kriê tsôngv cưr tix nênhx tsa cxax yuôx phax phôngz moz, phax tar moz ơưk trâu têx tsiêx. Txos nhiv no, ntâu chuôz zis hâur xã tưz muôx tsưr ziv huôv tsar tu zus, tsưx phưv truôx tuk têx tsiêx cxu, txix co muôx phênhv sâu tâu ntâu, hla đhâu cêr pluôs, jux juk uô bluô nux sâuv chênhr zuk thax tsav qơư nhoz.

Hlôngr suôz: Phênhv “Nôngx mênhx zuôr tsuv pâuz” hnuz no tsuôk muôx li no xưz. Phênhv no zos Cơ quan Đeix nta suôz Việt Nam nhoz thax tsav faz Bắc uô. Đros muôx Tsênhv qơư cxiz kôngz têz qơưk paz max./.

Vàng Lan VOVTB-Riê Lâux cxeik, nhênhv