Lai Châu sir jos txo grêk tsơưs chor txuz cuz tox cuz jôngr hâur chêix ntux kruôr

Cux xưk li chor tsưr jôngr txơưr sâuv thax tsav, hâur ntâu hnuz no pêx xênhv nhoz jok Tô Y Phìn, xar Lả NhìThàng, huyện Phong Thổ cux muôx njêx muôs ntơưv har jôngr chiê jênhv jêx jok li thax tsav jôngr. Lơưr co, iz chuôz zis tso iz lênhx nênhs cxaz chuôz trâu tôv pôr vêv jôngr. Chor nênhs hâur tôv no li hâux lưv uô zos yênhx hnuz tsuv muk qênhz yuôx jôngr thiêz luôx cêr chiê phax tar cuz tox cuz jôngr. Khov chor nhiêx pâuz nzir dịch vụ tênhv qơư jôngr tâu muôz yênhx shông, pox nhuôs luz nênhx cux tưz tsik yuôx txov nhêv lơưv thiêz sơưr đơưk cux tưz sir jos chiê por vêv jôngr đuô. Tix lâus Tráng Xênhv Thox, nhoz jok Tô Y Phìn phêiz kênh:

“Jôngr paz muôx kror liv trâu pêz mak pêz tsuv sir jos por vêv jôngr. Nox tsiêz tas mak pêz muk luôx cêr phax tar hluôr tơưk txêik cuz jôngr thiêz luôx têz. Uô ntêx thâuv zuôr hlơưr têz mak tsuv hêik trâu tsưr jok thiêz pox nhuôs hâur jok pâuz, tsik chiê hluôr tơưk txêik cuz trâu hâur har jôngr”.

Chiê côngz xưv por vêv jôngr thiêz phax, tar cuz tox cuz jôngr tâu uô jông, chinhr quyền chor xar, thị trấn tưz sik côngv đros lưx lươngv kiểm lâm thiêz têx taz viv cik txos sâuv thax tsav sir jos yax kriê chiê gra siêz pêx xênhv li txux chi, tsưr ziv por vêv jôngr. Hâux lưv yax kriê tâu uô txix ntâu tsưr ziv li: đhâu loa nta suôz ntơưv thax tsav qơư, cơưv jêx jok lok sik chor jiês muk qênhz yuôx jôngr.

Zơưv Trần Đại Chắc, canr bôv kiểm lâm sêiz car thax tsav xar Lản Nhì Thàng, huyện Phong Thổ puz pâuz: Nhiv no Lản Nhì Thàng muôx 3.600 ntâu héc ta jôngr, hâur co pêx xênhv hâur xar uô tsưr muôx 2.900 ntâu héc ta. Ntâu shông no thax tsav qơư tsik pov muôx txuz cuz tox cuz jôngr lox tưs zos muôx chor lưx lươngv uô hâux lưv por vêv jôngr tưz uô jông cônzg xưv yax kriê, cir jênhv hlơưr têz ngaz tuk đros yênhx ziv chuôz zis.

“Canr bôv kiểm lâm thax tsav muk trâu yênhx jêx jok chiê yax kriê trâu pox nhuôs pâuz lok Chêi por vêv jôngr, Chêi phax tar cuz tox cuz jôngr; kriê trâu chor ziv chuôz zis lok kỹ thuật luôx, hlơưr têz chiê taz por huv zos li tsưr ziv, tsik chiê hluôr tơưl txêik cuz trâu hâur har jôngr. Txix chor jiês cơưv jêx jok, kiểm lâm thax tsav tsik so sik côngv đros tôv sêiz car por vêv jôngr hâur jêx jok muk qênhz yuôx jôngr. Chêix ntux kruôr mak cux hêik chor ziv chuôz zis sir jos uô jông thâuv luôx, hlơưr têz mak tsuv luôx cêr chiê phax tar cuz tox cuz jôngr”.

Huyện Phong Thổ nhiv no muôx 46.000 héc ta jôngr, đros thax tsav muôx jôngr vor zos 44% ntâu. Têx shông đhâu, txix tsênhv chêi pâux nzir dịch vụ tênhv qơư jôngr tưz paz trâu chor ziv chuôz zis sâuv thax tsav muôx nzir phênhv sâu paz trâu luz nênhx. Viv li, tsôngv box cxuô mênhx cxưx sâuv thax tsav hax zav tsov cưv đuô txos côngz xưv sêiz jor, por vêv jôngr, tsik ntor luôx jôngr uô liêx têz li thâuv ntêx. Tiv zix, côngz xưv phax, tar cuz tox cuz jôngr thâuv chêix ntux kruôr tsik so tâu chinhr quyền ntơưv qơư thiêz pêx xênhv sir jos kriz uô.

Zơưv Trần Bảo Trung, Chủ  tịch Ủy ban huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu puz pâuz: Đrâuv kriz uô jông côngz xưv phax tar cuz tox cuz jôngr, thax tsav qơư tưz hêik pêx xênhv têx xar sir jos cxaz chuôz chiê chos jôngr, chiê paz muôx jôngr vor têx ar tox trôngv đo. Đros co zos chuôz cxaz pov tâu thiêz xưv lik truôx chor txuz uô cxâuv chêi phax tar cuz tox, cuz jôngr, uô tsêr nhoz hâur ar jôngr thiêz tiv zix zos cxoz txưv chiê muôx yưv cuz tox cuz jôngr. Viv li, chor txuz uô cxâuv cik txos har jôngr tâu txo grêk tsơưs lơưr yênhx shông thiêz txix thâuv hâur chêix ntux kruôr txos nhiv no ntơưv thax tsav qơư tsik tâu pov muôx yưv txuz hluôr  tơưl cuz tox cuz jôngr tưs.

“Pêz tror chox kriê chuôz cxaz côngz xưv yax kriê, tiv zix zos yax kriê zoz zux lok cêr chêi têz qơưk. Thiêz iz tsưr ziv yax kriê tâu jông zos muôz chor txuz anr uô cxâuv lok xét xưv ciês ntơưv thax tsav qơư, cê zos chiê hêv, cê zos chiê yax kriê cov pêx xênhv pâuz tâu tsik uô cxâuv. Iz chas co pêz uô lơưr choz zok jôngr trâu côngv thôngx thiêz chuôz cxaz gra siêz txơưx jênhv trâu chor tôv sêiz car, por vêv jôngr, chuôz cxaz chor cơ quan muôx vax huôv li hâux lưv qênhz yuôx, chiê paz gra siêz đuô thiêz txơưx jênhv sêiz car, por vêv jôngr”.

Nhiv no huyện Phong Thổ cux xưk li ntâu thax tsav qơư nhoz tỉnh Lai Châu tsênhv sir jos chox kriê lok côngz xưv phax, tar cuz tox cuz jôngr. Têx tsưr ziv chiê phax tar cuz tox cuz jôngr cux tâu sir jos kriz uô ntơưv thax tsav qơư. Chor lưx lươngv muôx vax huôv thiêz têx chuôz zênhx ntơưv qơư tsik so tâu bax jông, đros tsưr ziv siêz tiv zix zos tsik chiê muôx yưv txuz cuz tox cuz jôngr tưs hâur chêix ntux kruôr shông no./.

Khắc Kiên-Lik Thox cxêik nhênhv

Yên Bái cungz ntâuz ntơưr muôs tơưv trâu tsoz chos tsênhv

Uô đề án hlôngr yiêz đuô nganhx kôngz nuv, hâur têx shôngk jê ntơưv no, Yên Bái cxơưz tiês huôv tsar tsêz chos kôngz nuv lơưr saz hax huv, yênhx lix ntâu thax tsav tsiv uô chêx chôngk, paz muôx ntâu xiv huv kôngz nuv, muôx tsơưr lươngv jông. Tỉnh li xiv huv kôngz nuv tsi taz tuôv zênhv tâu zoz qơưx niêv ciêz hâur tỉnh, hâur têz qơưk mak tsênhv tâu muôs tơưv trâu niêv ciêz sâuv ntiêx têz.

          Txix shông 2022, nganhx kôngz nuv Yên Bái tưz sir jos paz têx tsưr tsix, lênhx nênhs đăng cir mã số thax tsav chos. Hâur co chêx chôngk lok thax tsav chos yuôx zêx, chos kok kriêr, jâuz taz por...Đros yuôx zêx, txos nhiv no tưz muôx 11 thax tsav chos đros mênhv chêx zos zuôr xar 300 hecta tâu cungz mã số ntơưv têx tiv phaz li: Thị trấn nông trường Trần Phú, Suối Giàng, Suối Bu, Đồng Khê... Thâuv tâu cungz mã số, ntơưv no tưz taz por cxuô zav chiê muôs tơưv yuôx zêx trâu niêv ciêz sâuv ntiêx têz.

          Zos iz hâur têx HTX uô ntêx cxiv tsa thax tsav chos chiê tuôv zênhv têx zoz qơưx tâu cungz mã số thax tsav chos, nhiv no HTX yuôx zêx Khe Năm, xã Hưng Khánh, huyện Trấn Yên tưz muôx yênhx châuv hecta tâu cungz mã số. No zos têx lênhx nênhs tsês ntâu đas jos six hơưv chox nôngz yuôx zêx Bát Tiên lok chos. Zơưv Vũ Văn Hồng, HTX yuôx zêx Khe Năm pheiz kênh:

          “Qir thơưx pêz pov tsơưr lươngv xiv huv tâu chuôz ndê. Côngv đros tem nriêr pâuz hâur pâus, HTX li xiv huv tâu muôs trâu niêv ciêz thiêz tâu niêv ciêz lok six jông siêz tos jênhv”.

          Txix shông 2008 tror lok no, pox nhuôs têx xã, tiv zix zos têx xã nhoz buôk niêv đêx Liêz nhoz huyện Trấn Yên tưz chox nôngz kok kriêr DR1 lok chos hlôngr trâu nôngz kok kriêr tiv phaz, krêz đar mênhv chêx chos sâuv têx ar têz chos blêx tsi jông. Txos nhiv no, huyện tưz muôx yênhx cxênhz hecta kok kriêr, hâur co muôx zuôr xar 4 cxênhz 400 hecta sâu tâu 60-70 tênhr iz hecta tâu cungz mã số thax tsav chos. Tiv phaz sir jos yax mông, heik kriê pox nhuôk uô tsưr ziv chos lơưr ploz tsênhr VietGap, cungz xiv hv jông, tsơưr lươngv siêz, txix co cxiv tsa yênhx côngz têx xiv huv cuz thaz muôx tsơưr lươngv OCOP. Zơưv Đỗ Danh Toàn, iz hâur têx ziv chuôz zis chos kok kriêr nhoz xã Quy Mông, huyện Trấn Yên puz pâuz:

          “Môngr kok tâu uô ntơưv no tsi muôx yuôx, viv li pox nhuôs lok six nhiêv zuôr lok uô cuz thaz, têx tês cuz thaz lok six jông thiêz kaz”.

          Yên Bái zos tỉnh huôv tsar uô kôngz nuv jông đros ntâu tsoz chos tsênhv li: yuôx zêx, njuôk Bát Độ, têx zav ntông nox txir...Tsôngv box cux hlôngr yiêz jux jus têx tsưr ziv uô kuz chiê uô lơưr tsưr ziv VietGap. No zos iz tsưr ziv paz krêz đar niêv ciêz muôv muôs. Đrâuv co, phênhv ntâu têx têz qơưk li: Mỹ, Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc....zos têx niêv ciêz tsênhv mak VN li xiv huv kôngz nuv tâu muôs tơưv. Hâux lưv cungz mã số chos chênhr zos paz chox Yên Bái li xiv huv muôs tơưv trâu niêv ciêz sâuv ntiêx têz.

          Txos nhiv no, Yên Bái tưz muôx 37 tsưr tsix, lênhx nênhs tâu cungz mã số thax tsav chos phưx vưv muôs tơưv saz đrâuv têz qơưk; 13 tsưr tsix, lênhx nênhs tâu cungz mã số thax tsav chos phưx vưv muôs hâur têz qơưk. Zơưv Phạm Xuân Huy, Chi cục tsar Chi cục tsêz chos thiêz por vêv đrox tsuôk tỉnh Yên Bái puz pâuz:

          “Thâuv thax tsav chos tâu cungz mã số mak xiv huv thax tsav co tâu muôs trâu têx niêv ciêz, tiv zix zos niêv muôs tơưv tsênhz mênhx. Mã số thax tsav chos chênhr zos paz xiv huv muôs tơưv tâu zôngx ziv đuô, ntu đhâu nganhx kôngz nuv tưz sir jos cungz mã số thax tsav chos no trâu têx zav tsoz chos”.

          Uô thiêz cungz mã số thax tsav chos trâu têx xiv huv kôngz nuv mak tỉnh Yên Bái tsênhv krêz uô zos niêv ciêz thiêz cxix luôk ntiêx têz li zoz qơưx zuôr trâus uô, chiê uô trơưk têx têz qơưk sâu zuôr li cui tênhv lok seiz car xiv huv, taz por zav nox thiêz nriêr pâuz hâur pâus xiv huv. Cungz mã số thax tsav chos chênhr zos tsưr ziv uô mak Yên Bái muôz siêz xiv huv kôngz nuv li pênhr xưv tơưv txênhz, muôs tơưv hax huv saz đrâuv têz qơưk thiêz cxơưz tiês yênhx lix têx sik côngv tsiv uô truôx vênhs./.

( Đinh Tuấn- Txâur Vax cxeik nhênhv)