Kror chuz, kror txok, têx chêir  thâuv muk hâur nênhs Hmôngz tsêr

Muk txos trâu jok Hmôngz nhoz huyện tox siêz Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái, thâuv tưs hâur tsêr tưz muôx iz luz kror txok, iz luz kror chuz. Kror txok khênhr tâu uô trâu tos tsêr saz lâus, jê kror trôngx txuôk saz hâur tsêr, kror chuz uô trâu tos tsêr saz xik, qar kruô khênhr tuôx nhoz jâuv hâur tsêr, taz sik cux seiz kênh xênhv Hmôngz, iz cxiê lơưr uô kror txok trâu saz xik, kror chuz trâu saz lâus. Pêz hêir nênhs Hmôngz têx kror txok, kror chuz tsi tiêk zos qơư uô jâuz uô mor nox hâur niêx hnuz, tsênhv zos chuôz zis qơư jâuv thav pêv, tso thiêz tsês ntâu zav uz no thiêz. Kror chuz zos qơư chiê cxuô lênhx nênhs nhoz jâuv ntê tơưk, thav pêv uô cê đhâu iz hnuz muk khưr uô liêx têz tror lok tsêr nox sur, nox hmo…. Luz kror chuz no tsênhv muôx iz luz tsuôr nzêix chiê trâu têx zav nox, kra têx nôngz kôngz….hur si thiêz. Trơưk li tiến sĩ Vi Văn An, kuz Tsar phongx Đông Nam Á, Bảo tàng mênhx cxưx VN, nênhs Hmôngz thâuv tưs tưz muôx iz luz kror txok, iz luz kror chuz zos viv li no:

“Kror chuz, thâuv ntêx lơưr chor lâuk tsuôk zôngv 3 luz poz jêz lok tênhz uô ndêx chuz chiê trâur tơưk uô jâuz mor nox hâur niêx hnuz, chiê têx lênhx kruô txir nênhx, luôs tuôx tâu nhoz jâuv ntơưv co. Hok luz kror txok mak muôx iz kro lok six jông. Thâuv tưs uô tâu vax tsêr tiêr, tsuv tuôr ar puôz kror txok chiê txơưz ziêk hâu buô krâur, chuz mor têx. Kror txok mak khênhr zôngv chiê trâur tơưk hâu krâur trâu buô xưz, taz sik zos hâur têx hnuz muôx hâux lưv đaz tsi zov chênhr li: Nox yôngz cok, muôx ntênhs moz ntênhs tuôs, uô nênhz zêis… cux tâu nênhs Hmôngz zôngv chiê uô jâuz mor nox hur si”.

Hâur nênhs Hmôngz tsêr, kror trôngx thiêz tus ndêx ntak cux zos iz qơư chêir jông, tsi uô uz no trâul. Chênhr viv li, Tiến sĩ Vi Văn An heik, iz xênhv nênhs, iz heir nênhs nhiêk muôx nhiêk têx chei chêir tsi siz thôngx:

“Thâuv muk hâur nênhs Hmôngz tsêr muôx têx qơư lok six zov chênhr, viv li lênhx kruô tsuv tsưv ziv thiêz pâuz lok têx li heik no. Iz zav li: Xưv caz, ntơưr xưv caz. Đeiv ntơưr thiêz tus shôngz xưv caz co thâuv tưs shông lâul tas, nox tsiêz 30 tsuv hlôngr uô đuô ntơưr yiêz, shôngz yiêz. Ntơưv kror qơư co tsi tâu tsông, tsi tâu uô đaz tsi trâul. Hok kror chuz mak tsi tâu muôz pak tsông, khoz luz cok, tsi tâu nti kâuz ndâus. Kror txok cux iz zav li ntơư, zos tsi muôx đaz tsi, tsik cxoz muk lol nhoz ntơưv co, viv no zos pox niêv qơư hâux lưv, pox niêv chuz tơưk”.

Trơưk li zơưv Ký Xênhv Hav, nhoz thị trấn Mù Cang Chải, iz chas têx cêr chêir  li heik sâuv, muôx kênh xênhv Hmôngz nhoz Mù Cang Chải, tus nhaz tsênhv tâu chêir iz cxiê têx li: Tsi tâu ndê muk sâuv nthaz thiêz.

“Pêz hêir nênhs Hmôngz, muôx iz cxiê xênhv cux  chêir tsik chiê têx pox niêv ndê muk sâuv nthaz thiêz chêir tsik puz têx pox niêv hla đhâu chor zênhk nthaz”.

Li ntơư muôx têx pov tiêk, txơưv tsênhv tuôr tsês, uô lơưr ntâu chei, taz sik têx chêir li heik sâuv hâur pêz hêir nênhs Hmôngz luz tsêr tưz tâu kriê tsês trâu cxênhx hluôk tov kaz, iz cxênhx đhâu iz cxênhx, iz tiêv đhâu iz tiêv thiêz kriê trâu tsôngv kruô sđ pâuz txos./.

                               (Giàng Seo Pùa VOV4-Riê Lâux cxeik, nhênhv)