VOV4.Xơ Đăng - Dế nôkố, pơreăng COVID-19 hiăng “chiá kơdroh”, kơxô̆ mongế ki tro tơngê hmân hiăng u pá ai. Tơdroăng mê ăm hlo, ki tơƀrê dêi tơdroăng pâk vaccine hbrâ mơdât pơreăng COVID-19 cho xêt khât ‘nâng. Maluâ ti mê, ki păng ‘nâng ăm hlo, xuân u ối ai hên ngế tá hâi vâ hbrâ mơdât, ôh tá vâ pâk pơkeăng vaccine roh má 3. Dế nôkố, kong pơlê Dak Lak hiăng thăm mơdêk tơdroăng hnê tối ăm kuăn pơlê tung kơdo mơ-eăm lăm pâk pơkeăng a mâu cheăm bêng, pro ti lâi kuăn pơlê rơhêng vâ pâk vaccine roh má 3, má 4 ăm kuăn pơlê ki châ 18 hơnăm troh tơngi klêng.

Sap ing kơxo má, jâ Võ Thị Tứ ối a thôn 9 cheăm Ea Tiêu, tơring Čư̆ Kuin hiăng ai mâ troh a Hngêi hôp kân dêi thôn vâ pâk vaccine mơdât pơreăng COVID-19 hneăng má 4. Jâ tối ăm ‘nâi, maluâ tro tâ pơreăng COVID-19, la xua hdrối mê jâ hiăng ai tơdroăng châi tamo hdrối drêng tâng khu pơkuâ ngăn cheăm tối pơtâng mê jâ hiăng vâ lăm troh a hngêi pơkeăng cheăm pâk pơkeăng vaccine:

“Á hơnăm kố hiăng 71 hơnăm, ai tơdroăng pơkâ thế dêi tơnêi têa cho athế pâk vaccine mơdât pơreăng COVID mê troh nôkố á hiăng pâk a trum má 4, á tâ dêi ivá mo lĕm châ, xuân tá hâi tro pơreăng COVID-19, kơnốu á xuân troh mơhnhôk á lăm pâk, tơdroăng ki tơnêi têa hiăng pơkâ thế mê pin athế lăm pâk pơkeăng yôh vâ kring vế dêi ivá tơná pin”.

Xuân ai mâ a kơxo má a Hngêi hôp kân a thôn 9, cheăm Ea Tiêu, ngoh Đặng Tuyết Vinh tối ăm ‘nâi, tơdroăng pâk vaccine ti xê to rak vế ăm ivá dêi  tơná mê ối veăng kum hbrâ mơdât pơreăng COVID-19 ăm tâi pơlê pơla.

“Hâi kố hlo cheăm, thôn tối pơtâng thế pâk vaccine hneăng má 4 vâ rak ăm ivá tơná ƀă pơlê pơla, mê á xuân lăm pâk roh má 4. Á hlo tơdroăng pâk vaccine mê tơnêi têa hiăng veăng kum ăm kuăn pơlê, kố cho tơdroăng ki vâ rak tơniăn ăm ivá châ chăn, mê tâi pơlê pơla xuân athế lo lăm pâk, kum rak vế ivá kuăn pơlê, kố cho tơdroăng ki pin athế tơmâng ƀă lăm pâk pơkeăng”.

Pôa Nguyễn Khắc Dũng, Kăn pơkuâ tíu xiâm ngăn ‘na pơkeăng dêi tơring Čư̆ Kuin tối ăm ‘nâi, kơnôm ai tơdroăng ki pơxúa dêi tơdroăng pâk vaccine, mê kuăn pơlê hiăng lo lăm pâk tŭm pơkeăng tro tiô hâi khế pơkâ. Pakĭng tíu ki hmâ pâk, mê vâi krâ-nhŏng o hiăng lo lăm pâk tŭm pơkeăng tro tiô tơdroăng hiăng pơkâ, mâu khu ki lăm pâk ukố umê dêi mâu cheăm, bêng, pơlê kân ối troh a tơrêm hngêi vâ pâk ăm kuăn pơlê. Kơnôm tiah mê, kơxô̆ mơngế kuăn pơlê pâk trum má 3 a Čư̆ Kuin hiăng vâ chê 90%.

“Tíu xiâm khăm pơlât hiăng tối tơbleăng, pơtâng pơtroh ăm Vi ƀan hnê ngăn tơring mơjiâng mâu tơdroăng pơkâ, hnê tối ăm khu râ pơkuâ ngăn cheăm troh a thôn pơlê rak vế, pêi pro tro tiô tơdroăng ki hnê mơhnhôk kuăn pơlê ‘na tơdroăng lăm pâk pơeăng vaccine vâ hbrâ mơdât pơreăng. Ki má peá nếo, dế nôkố, pơreăng xuân u ối tâ tung pơlê pơla u ối hên ƀă kơxô̆ mơngế ki kâi trâng ƀă pơreăng, xua mê ivá kuăn pơlê rế hiá rế kơdroh. Tíu xiâm mơjiâng pro mâu tíu ki pâk vaccine a Hngêi pơkeăng cheăm xuân môi tiah a thôn pơlê ƀă mâu tíu ki pâk ukố umê hiăng lăm troh a tơrêm hngêi, rêm rơpŏng hngêi ki ai tơdroăng rêh ôí xahpá, mơngế krâ, mơngế ki ôh tá ai kuăn ‘nĕng rak ngăn, lơ prôk lăm pá puât mê kô troh a tơrêm toăng hngêi vâ pâk ăm vâi”.

Dak Lak kơdo mơ-eăm 95% kuăn pơlê châ pâk vaccine roh má 3

Tiô ƀok thái pơkeăng Hoàng Hải Phúc, Kăn pơkuâ ngăn tíu xiâm séa mơnhê ngăn tơdroăng tamo châi Dak Lak, dó inâi CDC tối, mâu ngế ki hriăn plĕng ‘na pơkeăng hiăng mơnhên ngăn ƀă tối tơbleăng ‘na tơdroăng ki ai pơxúa dêi vaccin 19 ôh tá xê lôi ton hơnăm lơ ki xêt dêi pơreăng mê ôí đi đo tung châ kuăn mơngế, mê trếo vaccine kô kơdroh ki xêt gá. Ki nhên, klêi kơ’nâi pâk vaccine roh má 2 mê tung châ kô krâi trâng rak vế tơniăn 80%, klêi kơ’nâi 3 troh 6 khế ki xêt dêi pơkeăng tung châ kô kơdroh, chu ối 50%. Tâng pâk pơkeăng roh má 3, ivá châ chăn kô rơdêi tơ’nôm 70%, la trếo ki xêt mê kô kơdroh sap ing khế má 4 chu ối troh khế má 6 chu ối 30%. Xua ti mê, tâng ôh tá pâk roh má 4 mơni trếo ki vâ rak vế ivá châ chăn kô chu kơdroh. Vâ pơtối rak vế ki kâi trâng dêi ivá châ chăn tung pơlê pơla, CDC Dak Lak hiăng hnê tối ăm Khu nguăn ‘na pơkeăng ƀă khăm pơlât pơkâ mơ’no mâu tơdroăng ki nhên, pơkâ thế mâu kong pơlê athế lăm troh tơrêm toăng hngêi, rêm rơpŏng, mơnhên tơrêm inâi kuăn pơlê vâ mơhnhôk thế vâi krâ-nhŏng o lăm pâk vaccine 19 trum ki vêh pâk ăm kuăn pơlê:

“Ngin hiăng hnê pơtâp ăm mâu tơring, pơlê kong krâm, pơlê kong kân ƀă 184 to cheăm bêng vâ hnê mơhnhôk ƀă veăng tŏng kum ăm tơrêm hngêi pơkeăng cheăm kô mơjiâng 3 khu ngăn ‘na pơkeăng khăm pơlât vâ lo lăm pâk vaccine COVID-19 tung lâp kong pơlê châ pơkâ hiăng tơkêa  ƀă Chin phuh tung la ngiâ”.

Riân troh a chôu phut kố, kơxô̆ mơngế ki châ pâk vaccine hbrâ mơdât pơreăng COVID-19 roh má 3 a kong pơlê Dak Lak nếo châ lối 44%, ƀă pâk trum má 4 nếo xiâm châ 7,9%. Vâ tơniăn ai 95% kuăn pơlê ing 18 hơnăm troh tơngi klêng châ pâk trum má 3 vaccin hbrâ mơdât COVID-19, mê sap ing hâi lơ 11/7, kong pơlê Dak Lak  hiăng po rơdâ pâk lối 100 rơpâu kung kếo vaccine hbrâ mơdât COVID-19. Jâ H’Yim Kdoh, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, vâ khoh pâk tơrêm ăm kuăn pơlê, mê kong pơlê xuân hiăng pơcháu hnoăng cheăng i nhên, ƀă hnối pơcháu ăm mâu kăn pơkuâ pơlê cheăm kal athế pôu râng dêi hnoăng cheăng tơná.

“Pin hiăng mơnhên tối nhên hnoăng cheăng dêi ngế ki pơkuâ xiâm ƀă tơdroăng pâk pơkeăng, ai troăng hơlâ ki vâ tŏng kum, tâng ôh tá châ pêi pro tiô tơdroăng hiăng pơcháu. Pơlê cheăm, tơring ki lâi ôh tá pêi pro tơniăn khât ăm tơdroăng pâk pơkeăng, kuăn pơlê ôh tá châ pâk vaccine ki mê cho xua ing tơdroăng ki lôi ăm pơreăng châ tâ tú troh kuăn pơlê, ngế ki mê athế pôu râng dêi hnoăng cheăng tơná”.

Pơreăng COVID-19 tá hâi teăm tâi păng ‘nâng, mâu tơdroăng ki hơ’lêh dêi virus SARS-CoV2 xuân ối ai hên tơdroăng ki ôh tá tơniăn. Xua ti mê, vaccine hbrâ mơdât pơreăng COVID-19 xuân châ ngăn cho “ki xiâm” rak vế tơniăn ăm ivá châ chăn, kơdroh tơdroăng ki hlâ mơngế. Tơdroăng pâk tơ’nôm vaccine ƀă vêh pâk cho kal khât vâ rak ki châ tơƀrê trếo ối tung châ kâi mơdât pơreăng vâ rak vế châ chăn mơdât pơreăng COVID-19, ki má lối cho ƀă mơngế hơnăm hiăng krâ lơ pêi cheăng tung tíu tơ’lêi tro tâ pơreăng. Ki rơhêng vâ tối, tiô tơdroăng nếo má môi ing Khu xiâm pơkuâ ngăn pơkeăng ƀă khăm pơlât, pơreăng ki nếo BA.5 ối tung khu pơreăng Omicron nếo châ hlo a Việt Nam, djâ ‘’ki má môi’’ Omicron cho tâ tú rĕng ƀă kô chiâng pơreăng ki nếo. Xua mê kuăn pơlê kal pơtối pêi pro mâu troăng hbrâ mơdât pơreăng tơtro ƀă tơdroăng rêh ối, xuân môi tiah pâk vaccine tiô hâi khế châ kơvâ pơkeăng pơtâng mơhnhôk.

Nam Trang chêh

Nhat Lisa tơplôu ƀă tơbleăng