VOV4.Xơ Đăng - Klêi kơ’nâi châ ‘nâi ai ngế ki apoăng tâ pơreăng Whitmore a kong pơlê Dak Lak (hmâ khĕn cho ‘’pơreăng kâ hơ‘nêh mơngế), kơvâ ngăn pơkeăng ƀă khăm pơlât tơrŭm ƀă khu kăn pơkuâ tơring tơbleăng mâu troăng hơlâ séa ngăn, pơreăng tâ tú ƀă hbrâ mơdât pơreăng.

Kơxo lơ 8/6/2022, khu râ kăn pơkuâ Khu pơkuâ ngăn pơkeăng ƀă khăm pơlât kong pơlê Dak Lak nếo tối tơbleăng, nếo châ hlo môi ngế tro tâ pơreăng Whitmore – hmâ khĕn cho pơreăng ‘’vi khuân kâ hơ’nêh mơngế’’ a kong pơlê.

Tiô tơbleăng rĕng dêi Tíu xiâm mơdât pơreăng kong pơlê Dak Lak, ngế tro tâ pơreăng Whitmore cho vâi hdrêng ối a cheăm Ia Lốp, tơring Ea Súp. Klêi kơ’nâi châ hlo ngế tro tâ pơreăng Whitmore, tkhu ngăn ‘na pơkeăng ƀă khăm pơlât hiăng tơruŭm ƀă mâu tíu cheăng ki tơdjâk séa ngăn pơreăng.

Tiô tối dêi nôu ngế tro tâ pơreăng, pơreăng xông tâ tú kơtăn hâi mot pơlât a hngêi pơkeăng dâng 10 hâi ƀă hlo tơngê râ, châi êi, châi kơpong tuăn 2 pâ. A hngêi hiăng djâ pơlât a hngêi pơlât krê, ôu pơkeăng 3 hâi laga ôh tá kơdroh. Hâi lơ 4/6, ngế vâi hdrêng tro tâ pơreăng châ djâ khăm pơlât a hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên ƀă mot pơlât drêng tơngê râ 39 đô̆ C, tuăn 2 pâ êi kân, keăng ai têa hơtốu, ôh tá kâi vâ há rơkong ƀă hía hé.

Klêi kơ’nâi kơ koan cheăng mơnhên a cheăm Ia Lốp, tơring Ea Súp hlo ai pơreăng Whitmore, hên vâi hdrêng tung pơlê hiăng ôh tá chiâng vâ hum têa kroăng, têa plông môi tiah hdrối nah xếo. O Lương Thị Chi, kot mâ hơnăm 2007, hngêi achê dêi ngế tro pơreăng Whitmore apoăng a Dak Lak tối ăm ‘nâi, o ôh tá ‘nâi kố cho pơreăng ki rơ-iô, laga hlo pú hmâ lăm hngêi pơkeăng klêi mê hlo kăn ƀô̆ lăm séa ngăn têa, xôh pơkeăng rơtâ tá mê nếo ‘nâi ki râ dêi pơreăng.

“Achê hngêi ai ngế tro tâ pơreăng mê á tô tuăn ‘nâng. Tô tuăn achê hngêi mê xuân ôh tá chiâng vâ lăm hngêi achê mê xah hêi xâu lơ tâ tú rơ-iô ‘nâng xua pơreăng pro hlâ mơngế kố’’.

Kăn ƀô̆ khăm pơlât séa ngăn têa a hngêi ngế tro tâ pơreăng Whitmore

Ƀok thái pơkeăng Lê Quang Mạnh, Kăn phŏ pơkuâ ngăn pơkeăng ƀă khăm pơlât cheăm Ia Lốp, tơring Ea Súp, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, klêi kơ’nâi châ hlo môi ngế tro tâ pơreăng Whitmore tung kong pơlê, Tíu xiâm mơdât pơreăng kong pơlê tơrŭm ƀă hngêi pơkeăng cheăm ƀă khu râ kăn pơkuâ cheăm tơkŭm po chu a hngêi ngế tro tâ pơreăng séa ngăn tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng. Pơtroh mơngế tơkŭm xôh pơkeăng kơdê pơreăng rơtâ tá tíu hdoăng têa, mâu kơpong hngêi mơdrah, tíu ối dêi 20 rơpŏng kuăn pơlê rơtâ tá tâ kơpong ngế tro tâ pơreăng Whitmore.

“Tung cheăm xuân ai 2 têa plông, mâu muăn xuân đi đo lo amê vâ hum, tôm kơpáu, kơteăm. Ngin kô tơkŭm pơtâng tối ăm kuăn pơlê mơdêk hlê plĕng ăm kuăn pơlê klêi kơ’nâi hum, thế hum têa krúa lĕm, tơdrêng amê ôh tá hum têa ‘mêi kô tơ’lêi tro tâ pơreăng Whitmore’’.

Tơdjâk troh tơdroăng ivá dêi ngế tro tâ pơreăng Whitmore dế pơlât a Hngêi pơkeăng kâ kơpong Tây Nguyên, ƀok thái pơkeăng Trần Thị Thúy Minh, Kăn pơkuâ Khoa Nhi hngêi pơkeăng kân kơpong Tây Nguyên tối ăm ‘nâi, troh kơxê lơ 9/6, klêi 4 hâi mot pơlât, ngế tro tâ pơreăng châi râ, pơreăng a troăng mơheăm, êi ngôa. Nôkố hngêi pơkeăng dế thăm pơlât ăm ngế tro tâ pơreăng. Xuân tiô ƀok thái pơkeăng Minh, Whitmore cho pơreăng rơ-iô, kô tơ’lêi hlâ.

“Nôkố mê ngế vâi hdrêng dế tơngê râ, tro pơreăng troăng mơheăm, pói tơngah tê mê ôh tá ‘nâi ti lâi ôh. Pơreăng kố cho râ cho châ gá kâi trâng ƀă pơkeăng kơlo phá dêi pó ƀă ‘nhê râ ó mâu trếo tung châ’’.

Séa ngăn pơreăng kơpong tâ tá hngêi ngế tro tâ pơreăng Whitmore

Tiô ƀok thái pơkeăng Lê Phúc, Kăn phŏ pơkuâ Tíu xiâm mơdât pơreăng kong pơlê Dak Lak, Whitmore cho pơreăng tâ tú kô tâ tú ăm mơngế lơ kuăn kiâ kong. Xiâm kối pro chiâng tro tâ pơreăng cho xua vi khuân Burkholderia pseudomallei ối tung têa ƀă tơnêi tro ‘mêi, ai ivá kâi trâng ƀă hên pơkeăng tiah hmâ, châ kô kâi mơdât châ tơƀrê. Pơreăng pro châi hên tơdroăng pá vâ tối. Troăng tâ tú dêi pơreăng xuân tá hâi ‘nâi nhên, xua mê kuăn pơlê thế hbrâ mơdât kơchăng tâ ƀă troăng mơgrúa dêi châ:

“Tơdroăng tâ tú ing mơngế troh mơngế mê nôkố tá hâi ai troăng vâ mơnhên, laga troăng tâ tú ing kéa cho troăng ki xiâm. Mê cho ối a tíu tơnêi, trâp, têa tâ pơreăng Whitmore amê, mê mâu kơpong kéa tơlêa pơreăng kô mot troăng mê mot tung châ. Xua troăng tâ tú môi tiah mê xua mê pin thăm mơgrúa châ chăn, kong prâi, kâ tô ôu chên. Kơdroh hum têa, tíu ki ai têa ‘mêi, lơ kơpong ai pơreăng Whitmore mê thế tơtrŏng’’.

Mơhé nếo bu 1 ngế tro tâ pơreăng Whitmore tung kong pơlê, laga ki rơ-iô dêi pơreăng, tơdrêng amê Dak Lak dế cho rơnó mêi, tơ’lêi ăm pơreăng xông tâ tú, xua mê kơvâ ngăn pơkeăng ƀă khăm pơlât Dak Lak dế cho rơnó mêi, tơ’lêi pơreăng xông tâ tú, xua mê kơvâ khăm pơlât Dak Lak hiăng teăm tơdrêng mot séa ngăn pơreăng, hbrâ mơngế ƀă tơmeăm vâ mơdât pơreăng. Tơdrêng amê tơrŭm ƀă khu râ kăn pơkuâ, mâu râ cheăm pơtâng tối ăm kuăn pơlê, vâ mơdêk hlê plĕng hbrâ mơdât pơreăng.

VOV Tây Nguyên

A Sa Ly tơplôu ƀă tơbleăng