VOV4.Xơ Đăng - Riân troh nôkố, lâp kong pơlê Dak Lak hiăng tơkâ luâ 15 rơpâu ngế tâ COVID-19, tung mê ai lối 12 rơpâu ngế hiăng châ pơlât prêi, kơxô̆ ngế ki u ối dế châ pơlât. Tung kơxô̆ ki hiăng châ pơlât prêi, lĕm xuân ai kơxô̆ ki iâ ngế tâ pơreăng trâm mâu tơdroăng ‘na COVID-19 ton tung hên măng tĭng, thăm nếo to lâi khế, khê̆n cho ki tơdjâk klêi kơ’nâi tâ COVID-19.

Pôa N.T.T, 49 hơnăm a pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak hiăng tơkâ luâ 15 hâi pơlât a Hngêi pơkeăng ki pro pơtân kơxô̆ 1 (bêng Ea Tam, pơlê kong kơdrâm Ƀuôn Ma Thuột) a khế 8 hơnăm 2021. Klêi kơ’nâi hiăng pơlât prêi ƀă vêh dêi ngi hngêi châ 2 măng tĭng, pôa T. xuân ối tâ mâu tơdroăng ki tơbrêi tơbrêh, ôu kâ ôh ta lŏn ƀă ôh tá chiâng koi đi đo. Rơpŏng pôa athế đi đo mơhnhôk hiâm mơno, tơkŭm ‘mot tơ’nôm trếo kơhiâm ăm pôa mê nôkố châ chăn nếo hlo hơ’lêh tâ. Tối tơ’nôm ‘na tơdroăng trâm dêi tơná, pôa N.T.T ăm ‘nâi:

 “Tung rôh ki tâ pơreăng COVID-19, xua á tá hâi châ pâk vaccine mê á tâ xâu, tô tuăn khât. Ôh tá ‘nâi tơná hôm kâi tơkuâ luâ pơreăng kân kố há lơ ôh. Laga, mơhúa, bu tung 15 hâi, á hiăng châ pơlât prêi ƀă hiăng châ vêh ngi hngêi. La klêi kơ’nâi hâi khế mê, á xuân tá hâi mo lĕm khât, xuân ối ôh tá chiâng koi, ôu kâ ôh tá lŏn, koi hmâ kơdrâ, ah riu ôh tá chiâng koi xếo. La xuân mơhúa kơnôm ai rơpŏng hngêi đi đo mơhnhôk, rak ngăn, mê nôkố tơdroăng ki mê hiăng hlo hơ’lêh hên khât”.

Tiô Tiê̆n sih Châu Đương – Kăn pơkuâ Hngêi pơkeăng pơlât kơ-o lo mơheăm ƀă êi xôu kong pơlê Dak Lak, troh nôkố, kong pơlê Dak Lak hiăng ai lối 9 rơpâu ngế tâ COVID-19 hiăng châ pơlât prêi. Laga, la ôh ti xê ngế ki lâi xuân mo lĕm tâi ƀă tơniăn ‘na hiâm mơno klêi kơ’nâi lo ing pơkeăng, hiăng pơlât prêi COVID-19.

Mâu ngế ki rơkê plĕng dêi Khu tơrŭm ngăn pơkeăng ƀă khăm pơlât lâp plâi tơnêi xuân tối nhên: hên ngế maluâ klêi kơ’nâi séa ngăn têa môh rơkong âm tĭnh la tá hâi hiăng lĕm khât ‘na hiâm mơno châ chăn, thăm nếo hên ngế ối trâm tơdroăng ki trâm hêng hôu, ôh tá tơniăn ‘na tuăn ngoâ. Mâu F0 ki râ, athế hiâm ƀă kơmăi xuân ối trâm tơdroăng ‘na xôu, kơ-o ối kal châ rak ngăn.

Mâu ngế ki tâ pơreăng kố châ ngăn cho trâm kơdrâ klêi kơ’nâi tâ COVID-19” lơ COVID-19 ki ton”. Mâu tơdroăng ki trâm’na xôu hên má môi cho tơbrêi tơbrêh, mâu tơdroăng ki mơhno ‘na hiâm mơno ƀă tơdroăng ki koi ôh tá chiâng lĕm, trâm hêng hôu, ôh tá chiâng tơkŭm mâu tơdroăng cheăng, tuăn ngoâ ôh tá chiâng pâ tơdjâk troh tơdroăng rêh ối rế ôh tá tơniăn tâ.

Tiê̆n sih Châu Đương – Kăn pơkuâ Hngêi pơkeăng pơlât kơ-o lo mơheăm ƀă êi xôu kong pơlê Dak Lak ăm ‘nâi:

“Ki hên mâu ngế ki tâ pơreăng COVID-19 klêi kơ’nâi châ pơlât prêi vêh a hngêi mê ivá tơniăn, tơkéa vâ tối ngế ki tâ pơreăng mê rế hía rế kâ ôu tiah hmâ, mâu troăng hiâm hlo ‘mâi mơnhông lĕm, ngế ki tâ pơreăng mê vêh tiah hmâ ‘na tơdroăng cheăng tiah hmâ. Laga, pakĭng mê xuân ai iâ mâu ngế ki drêng vêh a hngêi châ chăn hlo tơbrêi tơbrêh ton hâi, ivá tro tơdjâk ton. Má péa, cho ‘na tuăn ngo, hiâm mơno ngế ki tâ pơreăng tro tơdjâk, mơni kô tro mâu tơdroăng môi tiah tơchĕng tơmiât hên, ôh tá chiâng koi tung ton khế.

Mâu ngế ki tro pơreăng kố kal athế ai hâi khế xuân môi tiah ai tơdroăng pơkâ ki tơniăn vâ hnê mơhno ăm mâu ngế ki tro pơreăng rak ngăn xêh dêi ivá a hngêi vâ vâi rế hía rế mot tơrŭm ƀă pơlê pơla ƀă vêh tiah hmâ tung tơdroăng rêh ối”.

Xuân tiô Tiê̆n sih Đương, mâu ngế ki tro pơreăng COVID-19 klêi kơ’nâi hiăng pơlât prêi,vâ mơdêk ‘mâi mơnhông ivá rơdêi lĕm, ngế ki tro pơreăng mê athế pơtâp ivá choâ ‘lâng, tâp prôk lăm, kơdroh pêi tơdroăng cheăng ki hngăm mê athế pêi tơdroăng cheăng ki hiâ, kum pro tơleăng ki hơkăng. Pakĭng mê, ngế ki tro pơreăng pôi tá rêh ối môi ngế lơ ôh tá vâ tơrŭm ƀă mâu ngế ki ê tung hngêi,vâi kal ai tơdroăng ki veăng tơpui tơno, dêi mâu nhŏng o tung hngêi.

Pakĭng mê, kal kơdroh tơdroăng ki ôu chế, ôu kơphế a kong măng, athế kâ mâu plâi, ôu têa ki rơngiâp ƀă ôu tŭm 1,5 – 2 lit têa tung môi hâi. Hơ’lêh kế kâ đi đo, pế pơchên kế kâ, têk kế kâ ngăn lĕm mơnâ ƀă xú hŏm vâ hơ’lêh tơdroăng ki rơhêng vâ kâ, klâ pro hên rôh kâ ki iâ tung hâi.

Vâ hlê plĕng nhên ‘na tơdroăng rak ngăn ăm mâu ngế châi tamo klêi COVID-19, pin rơtế tơmâng tơdroăng tơpui tơno tơ’nôm ƀă tiê̆n sih, ƀok thái pơkeăng Châu Đương- Ngế pơkuâ Hngêi pơkeăng pơlât êi xôu kong pơlê Dak Lak.

-Ô ƀok thái pơkeăng, ngế tâ COVID-19 hmâ hlo vâi ti lâi há?

Tiê̆n sih Châu Đương: Ƀă mơngế ki tâ COVID-19, drêng tâ pơreăng, ai troh 80% ngế ôh tá ‘nâi hdrối tơdroăng châi tung châ ƀă ‘nâ hía bú châi iâ tê. Mâu ngế ki tâ châi iâ mê tâ môi tiah kơ o kơ-ôk ki hmâ hlo, pơtih tung châ tâ rơlâi rơlo, châi krôk, ‘nâ hía lo têa môh, kâ ôh tá tâ ki klâi ƀă hên ki ê... Mâu tơdroăng ki châi mê oh tá ăm pin tâ râ. Bú to mâu ngế ki râ ó, pơtih êi xik xôu, pá kâi hiâm mê cho mâu ngế ki ăm ‘nâi râ  ó tâ, pơtih ngế ki mê pá kâi hiâm, mơhé vâ ối nah lơ koi xuân pá kâi hiâm.

‘Nâ hiá ngế ki mê tâ châi a rơtá nuih, lơ châi tung klêa. Mê cho mâu tơdroăng ki hmâ trâm a mâu ngế tâ tú COVID ki râ ó.

Ô ƀok thái pơkeăng, tiah mê vâ ivá dêi ngế ki tâ pơreăng rĕng vêh lĕm, ƀok thái pơkeăng hôm ai hnê tối môi tiah lâi ‘na tơdroăng pơlât rak ngăn a hngêi há?

Tiê̆n sih Châu Đương:“Kế kâ ai trếo kơhiâm cho kal khât ƀă mâu ngế ki hiăng prêi pơlât COVID-19. Xua drêng tâ pơreăng, lâp tung châ xuân hiăng tro tơdjâk tâi, malối ‘na kâ kế vâ châ ‘mot tơ’nôm tung châ trếo kơhiâm. Xua mê, ngế ki tâ pơreăng drêng hiăng prêi lĕm, tơdroăng pêi pro apoăng thế châ kâ ôu tŭm trếo kơhiâm, pơtih protein lơ kâ tơ’nôm kế ai trếo kơhiâm môi tiah vitamin tŭm túa.

Mê, pơtih tung hmê kế kâ rêm hâi dêi ngế ki nếo pơlât prêi thế tơdâng tơ’mô, tung kế kâ rêm hâi thế ai hơ’nêh, ká, kơtâ í, malối kơchâi, pôm, plâi. Kố cho mâu kế kâ ki ăm lĕm ivá, gá kô mơdêk ivá ngế ki mê rĕng mo lĕm. Pakĭng mê, ngế ki nếo prêi mê thế pơtâp ivá, pơtih pơtâp ivá ki tơ’lêi hlâu tê, klêi mê tâp hên tâp tơdro lâp châ vâ tung châ ai ivá kâi tơplâ mơdât mâu pơreăng ki ê xuân môi tiah rĕng kum ăm ivá vêh lĕm môi tiah hdrối nếo, tơdroăng rêh ối tiah hmâ. 

Ƀă môi tơdroăng ki ê nếo a tơmiât cho kal mê cho ‘na tuăn tơchĕng tơmiât. Pin thế pro ti lâi ăm tơniăn ‘na tuăn tơmiât vâ mâu ngế ki châi tamo klêi hiăng pơlât prêi vâi hmâ tơmiât xâu, kơxiâp kơmêi, xâu vâi pơrah ôh tá khên tơpui, ối ƀă tơná. Nôkố ai hên ngế ki tâ pơreăng hiăng pơlât prêi vêh a hngêi tro mâu kuăn pơlê oh tá khên ối ƀă, ôh tá khên tơpui pâ, vâi xâu pơreăng tung ngế ki mê lơ tâ tú mê vâi hơngế kơ mâu ngế ki mê.

Xua ti mê, pin thế tơbleăng tối ăm mơngế ki nếo prêi lĕm ƀă mâu kuăn pơlê hlê nhên tơdroăng pơreăng mê, drêng hiăng prêi lĕm pơreăng ôh tá tâ tú xếo, lơ klêi pơlât prêi tung pơla ton hâi, pơtih hiăng khăm ngăn CT kơpêng 30 mê pơreăng ôh tá kâi tâ tú xếo.

Xua mê, kuăn pơlê pôi tá pơrah, pôi tá hơngế kơ mâu ngế ki nếo prêi tâ pơreăng, pôi tô tuăn klâi, thế ro tê, rêh ối lĕm ro môi tiah mâu ki ê há tung rêh ối rêm hâi.

-Ƀă vâi ‘nĕng ƀă mơngế nếo xông kân, rak ngăn ivá klêi pơlât prêi COVID-19 cho tơdroăng ki kal, ƀok thái pơkeăng kô hnê tối tơ’nôm pế ‘na tơdroăng mê?

Tiê̆n sih Châu Đương:Ƀă vâi ‘nĕng ƀă mâu hiăng krâ mê cho mơngế ki tơ’lêi tro, tơ’lêi khéa kho xua ivá ki mơdât pơreăng oh tá ai tŭm xếo lơ xua châ kế tung châ rế krâ ivá rế pá hro. Xua mê mâu ngế ki mê kal thế rak ngăn krâu khât tâ klêi hiăng pơlât prêi. Pơtih vâi ‘nĕng, klêi hiăng pơlât prêi thế kâ tŭm trếo kơhriâm. Pơtih vâi o dế âu tôu dêi nôu xuân kal thế pơtối âu tôu dêi nôu mê ki tro tâ, ăm kâ mâu kế kâ ki rơmuăn tơ’lêi ti dế, ai hên trếo kơhiâm vâ vâi ‘nĕng ai ivá mo dâi ai ivá kâi tơplâ mơdât ƀă pơreăng.

Ƀă mâu ngế hiăng krâ, kế vâ mơjiâng chiâng mơheăm dêi vâi hiăng tơ’nhiê hên xua rế krâ, mâu kế vâ mơjiâng châng mơ-heăm dêi vâ hiăng kơdroh xua châ vâi rế krâ mê ivá ki vâ tơplâ mơdât pơreăng rế pá hro há. Xua mê, pin thế tơmâng khât troh kâ kế, kâ trếo kơhiâm ƀă pơtâp ivá, pơtâp tơdroăng tơ’lêi hlâu, hiâ tơ-tro ƀă hơnăm tơná vâpơtâp ăm ivá ƀă tơniăn ăm ivá vâ mơdêk ivá ki  kâi tơplâ mơdât ƀă pơreăng kô tâk tâ.

-Mơnê mâu tơdroăng hiăng hnê tối ki pơxúa dêi ƀok thái pơkeăng!

Mỹ Hạnh- Quang Nhật chêh tối

Katarina Nga - Gương tơplôu ƀă tơbleăng