VOV4.Xơ Đăng - Tung hneăng ki hbrâ, tơplâ, mơdât pơreăng COVID-19 a kong pơlê Dak lak, hiăng ai hên mâu ƀok thái pơkeăng, mơngế khăm pơlât hiăng chiâng F0, trâm hên xâu xúa, xuân môi tiah mâu vâi krâ-nhŏng o ki tâ pơreăng COVID-19 ê há. La kơnôm ai hiâm mơno hơ-ui kum dêi ƀok thái pơkeăng, vâi thăm rế mơdêk ‘na hnoăng cheăng tơplâ mơdât ƀă pơreăng. Ôh pá ai tro mơdât tiô kơ tơdroăng klâ hơngế, lơ xâp hmân ếo chhá ki kơxôu kơxâm, vâi xuân khên tơnôu vâ lăm pơlât troh a mơngế tamo châi, tung rêm chôu phut dêi tơdroăng rêh ối tung kơbong khăm pơlât.

Ăm ‘nâi klêi khăm yương tĭnh ƀă  SARS-CoV-2, ngế cheăng ‘na hộ lý H’Lịch Kbuôr; kot mâ hơnăm 1989, ối a ƀuôn Drao, cheăm Čư Né, tơring Krông Ƀuk, tô tuăn ó. Pêi hnoăng cheăng tung kơpong pơlât mâu ngế tâ COVID-19 a Hngêi pơkeăng tơring, rêm hâi trâm ngăn mâu ngế ki châi tamo, nâ H’Lịch xuân ôh tá kâi pâ dêi tơná tro tâ pơreăng ing ngế ki lâi ƀă tâ tú la lâi. Ôh tá ai hên chôu vâ tơchĕng tơmiêt, nâ H’Lịch mơdoh chôu la lâi híu mo iâ, pêi dêi hnoăng cheăng tơná ki hmâ pêi rêm âi cho rak ngăn mâu ngế châi tamo ki dế pơlât:

‘’Vâ tối drêng hiăng pêi tơdroăng cheăng a kơpong pơlât kố trâm hên mâu ngế ki tâ tú COVID xua mê á xuân hlối chiâng tâ tú há, a ngăn mơngế ki châi tamo xuân môi tiah mơngế tung rơpŏng hngêi tơná há, mơ-eăm pơlât ngăn vâi, xua kố xuân cho tơdroăng cheăng tơná á’’.

Ƀok thái pơkeăng khăm pơlât ngăn mâu ngế tâ COVID  -19 ki râ

Môi tiah vâi pú tơná, hộ lý H’Biên Niê, kot mâ hơnăm 1990, ối a bêng Đạt Hiếu, pơlê kong krâm Ƀuôn Hồ xuân chiâng F0 klêi hên khế rak ngăn mâu ngế châi ta mo xua tâ COVID-19. Tung mâu hâi pơxiâm tâ tú, pơreăng pro tung châ tê châi, rơlâi rơlo, pá kâi hiâm pro nâ thăm rế hlê tơdroăng tô tuăn khéa kho dêi mâu ngế ki tâ pơreăng.

Xua mê, rêm rôh ivá ối chía kâi, hộ lý H’Biên veăng khăm pơlât ngăn mâu ngế F0  ki rơtế pơlât tung râ ki mê. Nâ tối ƀă vâi tơdroăng tâ pơreăng cho vâ hơlêm mâu ki tâ tú mê há, kum vâi chiá hơtô tung hiâm mơno vâ mơ-eăm tơplâ mơdât ƀă pơreăng vâ kâi trâng kơ pơreăng. Hộ lý H’Biên hơ’muăn tối:

‘’Drêng mot a kơpong pơlât mâu ngế tâ COVID ngin xuân tô tuăn, ngin đi đo rak vế pêi pro tro tơdroăng pơkâ 5K, drêng hlo mâu ngế ki râ thế hiâm ƀă kơmăi, drêng mê ngin ôh tá tô tuăn xếo dêi tơná mê ngin mơ-eăm rak ngăn pơlât ngế ki râ mê, mơ-eăm kum vâi kâi tơkâ luâ tơdroăng châi. Ƀă vâi o kŭn, vâi pâ dêi nôu dêi pâ ngin hnê mơhnhôk vâi, tơpui tơno ƀă vâi ƀă ăm vâi kâ kơ-ƀăn kĕo, ăm têa tôu ro vâ vâi muăn pôi tá xâu, hmiân tuăn ăm mâu ƀok thái pơkeăng pơlât’’.

Ối achê ƀă mâu ngế tâ pơreăng, kô tơ’lêi tâ tú cho tơdroăng ki pá vâ châ ví tung pơla pêi hnoăng cheăng

Hlo ƀă mâ vâi nhŏng o, vâi pú dêi tơná tâ pơreăng, ƀok thái pơkeăng Trần Thuận, Ngế pơkuâ hngêi pơkeăng tơring Krông Ƀuk tơmiât khéa kho. Pôa ăm ‘nâi: Sap ing hngêi pơkeăng tơring châ pơ’lêh tơdroăng pơlât mâu ngế tâ tú COVID-19 hên râ tung hngêi pơkeăng ăm 4 tơring peăng pá kơnhŏng dêi Dak Lak, Hngêi pơkeăng hiăng tơdah xo pơlât ăm lối 1.700 ngế tâ tú pơreăng.

Drêng pơlât hên ngế, ai hâi ki ‘nâ Hngêi pơkeăng thế pơlât ăm lối 300 ngế tâ pơreăng, tơdroăng mê ăm hlo pơlât lối hên ăm hngêi pơkeăng drêng mâu ngế cheăng ngăn pơkeăng bú iâ mơngế. Mơdêk chôu pêi cheăng mê chiâng tơ’lêi tâ pơreăng ăm mâu ngế cheăng pơlât ngăn mâu ngế ki tâ pơreăng. Laga, ing tuăn mơ-eăm dêi thái pơkeăng akố ‘nâi kơdo mơ-eăm, ai tuăn châ krá, mơ-eăm tơkâ luâ tơdroăng châi pơtối mơ-eăm tơplâ xua mâu ngế ki tơná pơlât ngăn:

‘’Ngế ki apoăng mâu nhŏng o ngin akố tâ rơxá rêm rế rơtế tơmiât rơtế ƀă mâu khu tơrŭm cheăng, mâu vâi pú teăm mơhnhôk hơlêm tung môi hâi vâi tê pêi pro hnoăng cheăng tơniăn hlối. ai mâu ngế ki ‘nâ tơdroăng pro châi apoăng ôh tá râ, tung mâu hâi chía kơdroh tơdroăng châi bâ kô pâ veăng pêi cheăng pơlât ngăn mâu ki râ vâi tơhrâ kô mơ-eăm pêi pro tơdroăng ki tơná hlo tâ hơniâp ro tung hiâm mơno. Hâk phiu vâi nhŏng o vâi hiăng pơkâ nhên tơdroăng mê ‘na tŭm tơdroăng pơkâ tŏng kum liăn ti lâi, mê vâi nhŏng o ôh tá tơmiât troh, tâi tâng mâu tíu pêi cheăng mơ-eăm tơkâ luât tơdroăng pá xua pơreăng tâ tú’’.

Ƀă mâu ngế tâ COVID-19 cho vâi hdrêng, pakĭng pơlât, mâu ngăn pơkeăng, ƀok thái pơkeăng cho mơngế pú hmâ ki lông hơlêm vâi

Mơgêi hơnăm 2021, kong pơlê Dak Lak hiăng tối ai lối 11 rơpâu ngế tâ COVID-19, tung mê ai lối 50 ngế cho mâu ngế ngăn pơkeăng ƀok thái pơkeăng, tâng ai mâu cheăng pơlât ngăn mâu ngế ki châi tamo tro tâ pơ-reăng tung pơla pêi cheăng. Kơxô̆ tâ tú drêng pêi cheăng ôh tá iâ, tối troh  kơlo ki rơ-iô dêi pơreăng a kong pơlê, ăm hlo mâu ngế hiăng  hlâ, mâu ngế ki pleăng dêi tơná dêi mâu ngế cheăng ngăn pơkeăng pơlât tung tơdroăng hbrâ mơdât COVID-19.

Pôa Nay Phi la, Ngế pơkuâ ngăn ‘na pơkeăng pơlât kong pơlê Dak Lak ăm ‘nâi, tơdroăng tơplâ mơdât COVID-29 a kong pơlê kô ối ton. Mâu ngế ngăn pơkeăng, kăn ƀô̆ ngăn pơkeăng a Dak Lak kô ối thế mơ-eăm tơkâ luâ hên tơdroăng pá, Mâu kăn, mâu ngế cheăng kăn pơkeăng pơlât ƀă rêm ngế kuăn pơlê xuân hlê ƀă ‘nâi tơtrŏng. Pôa Nay Phi La loi khât tiah kố, mâu kuăn pơlê kô mơ-eăm pêi pro tro, rơtế ƀă mâu ƀok thái pơkeăng veăng tơplâ mơdât pơreăng:

‘’Akố vâi tối vâi mơ-eăm ‘nâng mơ-eăm pleăng hnoăng cheăng tơná xua vâ pơlât mâu ngế châi tamo. Teăng mâ ăm kơvâ ngăn pơkeăng khăm pơlât mơnê hnoăng ki veăng ‘no pêi dêi tâi tâng mâu ngế cheăng khăm pơlât ngăn mâu ngế tâ pơreăng tung tơdroăng hbrâ mơdât pơreăng dêi kong pơlê. Pakĭng mê kơvâ ngăn pơkeăng xuân krếo thế, mơhnhôk mâu khu tơrŭm cheăng khu grup xuân môi tiah mâu kơ koan ki veăng kum ăm mâu ngế ngăn pơkeăng ƀă hên tơdroăng pêi pro, ‘nâ hiăng lăm pôu kơ êng hơlêm, ‘nâ hía kum ăm vâi tơmeăm ki kal cho tơdroăng veăng hơlêm rơtế bă kuăn pơlê ƀă mâu ngế cheăng ngăn pơkeăng khăm pơlât’’.

Ngế cheăng ngăn pơkeăng ki hmâ chiêng ăm pơkeăng kơ mâu ngế ki tâ COVID-19 dế pơlât a râ má 1 ƀă má 2

Mâu ngế F0 a tíu xiâm tơplâ mơdât pơreăng cho mâu reăng ki lĕm, mơhno ‘na tuăn mơno lĕm ‘nâi mơ-eăm tơkâ luâ tơdroăng pá, ‘mơ-eăm pơlât ngăn mâu ngế, hnê tối mơhnhôk vâi mơ-eăm tơkâ luâ tơdroăng pá xua pơreăng kân.

Nam Trang chêh

Gương tơplôu ƀă tơbleăng