Khế 12 cho rôh Tây Nguyên pơxiâm mot tung rơnó mơdrăng, tơdroăng ki rơhêng vâ roê mâu hdrê mơdâ pêt chu kơdroh, la ôh ti xê tiah mê tơdroăng cheăng dêi khu ki mơdâ mâu hdrê loăng pêt a cheăm Hòa Thắng, pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột ôh tá ai cheăng pêi.

Pôa Phan Văn Hải, ngế pơkuâ tíu tê mơdró hdrê loăng pêt a thôn 10, cheăm Hòa Thắng ăm ‘nâi, mâu ngế ki cheăng ‘na mơdâ hdrê loăng pêt ôh tá la lâi tâi tơdroăng cheăng. Sap ing khế 4 troh khế 8, drêng kuăn pơlê pơxiâm mot tung rơnó mơdâ pêt mâu hdrê loăng ton hơnăm, mâu khu ki pêi kơdrum tơvâ hên h^n [ă tơdroăng cheăng ki tăng tơmối, tê mâu kế tơmeăm.

{ă sap ing nôkố troh kơ’nâi Têt, mâu tíu ki tê mâu hdrê loăng pơtê, mâu khu ki pêi kơdrum tơku\m hbrâ mâu túa pơkeăng, phon rơvât, hdrê pêt, hdrê loăng ki pơkle\p tơkâng vâ pêi pro tơdroăng ki mơdâ, pơkle\p hdrê loăng. Mâu hdrê loăng ki u ối dêi rơnó hdrối xuân athế châ hơ’leh kế ki tâ vâ rak tơniăn ki xông kân tiah hmâ, mê gá mơhrê hên ivá. Tiô pôa Hải, Hòa Thắng nôkố ôh ti xê cho tíu xiâm ki mơdâ pêt mâu hdrê loăng dêi Dak Lak mê dêi tá kơpong Tây Nguyên [ă môi iâ cho peăng hdroh Tơnêi têa. Bu kal ngăn mâu kơdrum ki mơdâ a cheăm cho hiăng hlo tơdroăng ki xiâm ‘na pêi chiâk deăng dêi tá kơpong.

‘’A chê kố, á ai môi kơdrum ki mơdâ 1 sào, tâi tâng cho plâi sầu riêng. Pak^ng mê, ối ai 4 to kơdrum nếo, tung mê, ai 1 kơdrum ki hmâ pơkle\p hmo\ng sầu riêng Musang King. Ngăn tơdjuôm akố sầu riêng [ă mắc ca cho hên má môi. Nôkố mắc ca ối tê hên tâ sầu riêng. Vâi hmâ roê [ăng rơxế, rêm toăng rơxế ai 10 rơpâu xiâm, vâ pêt a mâu kong pơlê ki ê’’.

Tiô Vi [an hnê ngăn cheăm Hòa Thắng, cheăm nôkố ai troh lối 400 rơpo\ng pêi kơdrum mơdâ hdrê pêt, tê hdrê loăng pêt. Hdrê kơphế xuân cho inâi kơxo# 1 a kơpong kố, xua châ tơdah xo re\ng má môi mâu tơdroăng ki [lêi trâng dêi mâu tíu pêi cheăng hriăn ngăn kơpho# kơxo# 1 tung lâp tơnêi têa – Vie#n hriăn ngăn Kơphế Ea Kmat hdrối nah, tơkéa vâ tối Vie#n Khoa hok kih thuât Pêi chiâk deăng pêt kong Tây Nguyên – Wasi nôkố.

Khu hdrê kơphế vo#i inâi TR, kơphế chế inâi TN [ă THA xua Wasi pro, châ mâu khu ki pêi kơdrum a cheăm kố mơdâ hdrê, dế kum lối hr^ng rơpâu kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng ai mâu kơdrum plâi sầu riêng, kơphế, dâi le\m châ krí xo troh 8 ta#n/1ha.

Tiô troăng hơlâ ki hơ’leh mâu hdrê loăng pêt [ă tơdroăng ki rơhêng vâ rế hía rế hên dêi kuăn pơlê, mâu khu ki pêi kơdrum a Hòa Thắng ối mơdâ mâu hdrê loăng ton hơnăm, tê châ yă kơnâ, môi tiah plâi ối ngiât, sưa, mắc ca; mâu hdrê loăng plâi kâ ki roê xo ing kong têa ê môi tiah mâu hdrê plâi [ơr Mih, hdrê sầu riêng Malaysia, plâi rơkuâ jế Siam [ă plâi mêt Siam. Lối chât túa hdrê châ roê xo sap ing mâu kong pơlê tung lâp tơnêi [ă ai mâu kong têa ki ê, hiăng châ mơdâ a Hòa Thắng, dế kum ăm mâu tíu ki tê hdrê loăng pêt a Tây Nguyên ai hên túa hdrê loăng.

Tiô tie#n sih Trần Vinh, cho ngế ki pơkuâ Vie#n Khoa hok kih thuât pêi chiâk deăng, pêt kong Tây Nguyên tối, hdrê loăng pêt Êa Kmat hiăng chiâng môi inâi tơdjuôm [ă Hòa Thắng dế rế hía rế chiâng môi pơlê ki mơdâ hdrê, xúa tơ-[rê hên tơdroăng ki hlê ple\ng dêi Khoa hok kih thuât:

‘’Nôkố hiăng ai hên ngế ‘nâi troh hdrê loăng Ea Kmat. {ă nôkố xuân chiâng vâ ngăn Hòa Thắng cho môi pơlê cheăng xuân chiâng, xua kuăn pơlê hiăng ‘nâi nhên khoa hok kih thuât. Hên rơpo\ng hiăng ai kdrum mơdâ hdrê [ă xuân ‘no liăn cheăng, ‘na kih thuât, ‘na kăn [o#, kuăn mơngế. Ki rơkê ple\ng hiăng châ mơdêk, vâi mơdâ mâu hdrê loăng ôh ti xê ăm to Dak Lak mê ối tê ăm lâp kơpong Tây Nguyên [ă hên mâu kong pơlê ki ê nếo’’.

Tiô jâ Phan Thị Ngọc Trâm, Kăn hnê ngăn Khu ngăn kuăn pơlê pêi chiâk deăng cheăm Hòa Thắng, hdrê loăng pêt tu\m túa hiăng chiâng kế tơmeăm xiâm dêi cheăm, pêi lo liăn rêm hơnăm sap ing to lâi hr^ng troh chât rơtal liăn liăn rêm rơpo\ng. Ô ti xê to tơdroăng ki tơ-[rê ing hriăn ngăn sap ing Wasi hriăn ngăn pêi chiâk deăng, hdrê loăng pêt ton hơnăm ki châ vâi loi tơngah a Tây Nguyên, mâu khu ki pơkuâ kơdrum mơdâ a Hòa Thắng ối kơhnâ tung tơdroăng ki ‘nâi nhên kơchô tê mơdró vâ re\ng tê mâu hdrê ki nếo, pêi pro châ tơdroăng ki rơhêng vâ dêi kuăn pơlê pêi chiâk deăng.

Jâ Phan Thị Ngọc Trâm tối tiah kố, tâng pêi pro tro tơdroăng ki rak ngăn, châ tê mâu hdrê loăng pêt ki hên h^n drêng Hòa Thắng mot tung rơnó, mê cheăng mơdâ hdrê loăng pêt akố kô cho tơdroăng ki hmâ [ă mơdâ krá tơniăn:

‘’Tâng troh akố a khế 3, khế 4 hbrâ mot tung rơnó mê, kô hlo hên hdrê loăng pêt. Xua mê, cheăm rơhêng vâ [ă hiăng pơkâ mơ’no, cho mơjiâng pro kơchô xiâm ‘na tê mâu hdrê loăng pêt vâ rak tơniăn ki tơdrăng ‘na tơdroăng roê, [ă tê ăm mâu rơpo\ng ki mơdâ. Kơchô xiâm kô ai ngế rak ngăn, rak tơniăn hdrê loăng pêt amê châ xo sap ing mâu kơdrum mơdâ ai tu\m mâu tơdroăng pơkâ. Athế pro tiah mê, mê tê hên h^n môi tiah nôkố gá pá khât’’.

Ai hlâu tíu xiâm ‘na khoa hok kih thuât, ai inâi Êa Kmat ai tu\m tơdroăng ki loi tơngah, tơdroăng ki u ối dêi Hòa Thắng cho pêi klêi tơdroăng ki tơku\m po – tơru\m, kô châ pêi pro tung hneăng ki pơtối dêi tơdroăng mơjiâng thôn pơlê nếo. Tâng tơru\m châ tơ-[rê, tơru\m krá, Hòa Thắng kô mơ-eăm chiâng môi pơlê mơdâ hdrê loăng pêt ki rơkê ple\ng nôkố, pơxiâm po ăm tơdroăng ki ai hlâu lâp kong pơlê [ă tá kơpong Tây Nguyên.

Dương Đình Tuấn chêh

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng