Tíu ki păn pu pái xo têa tôu Măng Đen dêi Ko\ng ti Tơlo liăn pro pơkeăng [ă pro tơmeăm kâ Măng Đen a tơring Kon Plông, kong pơlê Kon Tum nôkố ai 8 rơpâu to pu pái ki xiâm cho păn xo têa tôu. Kố cho tíu ki păn pu pái kân má môi tung lâp tơnêi têa [ă pu pái ki pro hdrê châ roê ‘mot ing kong têa Australia [ă Pơhlăng sap ing hơnăm 2015.

Păn pu pái tiô túa kơmăi kơmok a tíu păn pu pái xo têa tôu Măng Đen

 A chê kố, khu mơdró kâ kố hiăng pơxiâm ai tơmeăm uâ pơliê pro sap ing têa tôu pu pái tê tung kơchô [ă châ mâu ngế ki xúa hâk vâ khât. Tie#n sih ngăn ‘na trếo kơhiâm mâu kuăn kiâ kong Nguyễn Thị Mùi, ngế ki ai hnoăng kân tung tơdroăng ki ăm mâu kuăn pu pái hdrê ki apoăng sap ing kong têa ê troh a Kon Tum ăm ‘nâi, nôkố mâu kuăn pu pái têa tôu Măng Đen kố dế păn mâu hdrê pu pái xo têa tôu ki le\m má môi lâp plâi tơnêi.

Rak ngăn pu pái

Tơdroăng ki pro hdrê cho vâ po rơdâ túa pơkâ [ă ai hdrê pu pái ăm kuăn pơlê a kong pơlê dế châ pêi pro:

‘’Ngin roê ‘mot 3 hdroh. Rôh má môi ai 700 to. Rôh má péa ai 1.800 to [ă rôh má pái ai 2 rơpâu to. A kố ai tâi tâng mâu hdrê pu pái ki kơnía hiăng ai têa tôu. Ai mâu hdrê ki ‘nâ ai pơtăm, tơpah to xo ngin roê ‘mot ngin vâ pro hdrê xo. Ai mâu hdrê ki ngin vâ tiê xo têa tôu tơdrêng môi tiah Saanen, Alpine mê. Troh nôkố tâi tâng mâu tơdroăng ki rak ngăn, tơdjâk ing cheăng kâ pơlê pơla, tơdroăng ‘na kong prâi tơnêi tơníu vâ ăm pu pái kố hiăng hlo tơtro’’.

Tiô pho\ Giăo sư – Tie#n sih Đinh Văn Bình, ngế ki Hriăn ngăn ‘na păn pu pái, xuân cho kăn pơkuâ Tíu xiâm hriăn ngăn pu pái [ă tơpái, ối tung Khu xiâm ngăn chiâk deăng [ă mơnhông mơdêk thôn pơlê, ngế ki hiăng vâ chê 30 hơnăm cheăng ‘na tơdroăng kố, hriăn ngăn túa hdrê păn kố ăm ‘nâi, tâng pơchông [ă mâu túa tơmeăm păn ki ê, păn pu pái ai hên ki le\m [ă tíu tê têa tôu pu pái nôkố ôh tá ai.

Troăng ki tiê têa tôu ki chiâng tiê u kố u mê

Tơdroăng kong pơlê Kon Tum [ă khu mơdró kâ a kong pơlê kố păn pu pái cho môi troăng prôk ki nếo tơhrâ kô pro ai pơxúa cheăng kâ [ă pro ivá ăm kơvâ ki păn:

‘’Pu pái gá phá [ă mơnăn ki ê cho kâ loăng, kâ hlá, kâ kơchâi pơrá chiâng [ă pu pái cho kâ krúa. Mâu ki klâi ki hiăng klêh a ‘nâi mê vâi ôh tá kâ xếo, mê vâi ối, ối a tíu ki trá. Kuăn pu pái gá ối krúa khât tiah mê têa tôu pu pái xuân kơnâ, têa tôu tơniăn krúa ăm kuăn mơngế. Têa tôu ơu pái mâu chih xo# trếo kơhiâm pơrá hên tâ tâng vâ pơchông [ă têa tôu ro [ă tơ’mô [ă têa tôu mơngế. Têa tôu pu pái cho trếo kơhiâm ki le\m má môi ăm vâi hdrêng, ăm mâu ngế ki hiăng krâ [ă mâu ngế ki tamo châi. Nôkố kế tơmeăm ing têa tôu pu pái dêi Việt Nam pin ai hên tíu tê vâ tối têa tôu pu pái la cho khât têa tôu pu pái tung mê ôh tá ai hên’’.

Ki khât gá tơdroăng ki păn pu pái xo têa tôu a Kon Tum ăm hlo, rêm hâi môi to pu pái châ xo sap ing 3 troh 3,5 lit têa tôu. Phá tơ-ê ai kuăn ki ‘nâ châ xo troh 6 lit. {ă yă tê tung kơchô sap ing 70 troh 100 rơpâu liăn môi lit têa tôu pu pái môi tiah nôkố tơ-[rê ‘na cheăng kâ pro ai pơxúa ăm ngế ki păn gá hlo nhên khât. A kong pơlê Kon Tum vâ mơnhông păn pu pái xo têa tôu, khu pơkuâ kong pơlê pro tơ’lêi hlâu ăm khu mơdró kâ, malối cho ‘na tơnêi tơníu [ă chêh pro hlá mơéa. Peăng khu mơdró kâ ai hnoăng cheăng cho ngế ki kum dêi kuăn pơlê pêi chiâk deăng tung tơdroăng ki mơnhông păn pu pái.

Ki hdrối tâ Ko\ng ti Tơlo liăn pro pơkeăng [ă pro tơmeăm kâ Măng Đen hiăng tơru\m [ă kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng a péa tơring Kon Plông, Kon Rẫy pêt lối 100 ha nhâ [ă alâi xo kông. Khu mơdró kâ ai hnoăng cheăng roê xo kế kâ ăm pu pái [ă dế rế hía rế to\ng kum hdrê, kih thua#t ăm kuăn pơlê vâ po rơdâ păn pu pái xo têa tôu pak^ng khu mơdró kâ. Thak sih ngăn mơnăn mơnoâ Hoàng Như Thành, rak ngăn Tíu păn pu pái xo têa tôu Măng Đen, Ko\ng ti Tơlo liăn pro pơkeăng [ă pro kế kâ Măng Đen, ăm ‘nâi:

‘’Ngin kô pro khu mơnăn mơnoâ ki dâi le\m [ă mơnhông, tơru\m [ă vâi krâ nho\ng o ki pêi chiâk deăng po rơdâ mâu tíu păn. Tơru\m vâ pro ai hdrê, kum kih thua#t roê xo tơmeăm tê. Ki xiâm cho vâ ai mâu kế tơmeăm ki dâi le\m ăm kuăn pơlê ki roê xúa’’.

Tung mâu hơnăm la ngiâ kong pơlê Kon Tum pơkâ mơ’no mơnhông păn pu pái tâk troh 100 rơpâu to. {ă tơ-[rê ‘na cheăng kâ hiăng châ tối rơdêi, tơdroăng ki păn pu pái xo têa tôu cho troăng prôk ki nếo a kong pơlê kố [ă dế châ hên khu mơdró kâ xuân môi tiah kuăn pơlê ki ki pêi chiâk deăng tơmâng ngăn ‘no liăn cheăng.

Khoa Điềm chêh

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng