Tơdroăng ăm ‘nâi a hneăng hôp, 10 hơnăm vêh ngi kố, Tây Nguyên hlo ai 11 túa kong tô mơdrăng [ă hlo rế hía rế trâm hên, malối cho kong tô mơdrăng khăng khoăng, têa kân lân lu, tơhnah tơhnâp tơnêi [ă hên ki ê. Ki nhên, cho a hơnăm 2015 têa kân lân lu hiăng pro lu\p hên kế tơmeăm a kơpong Tây Nguyên dâng 3.400 rơtal liăn. Hơnăm 2016, tô mơdrăng pro lu\p liăn ngân dâng 7.500 rơtal liăn. Krê hơnăm 2019, têa lân lu khế 8 hiăng pro lu\p lối 1 rơpâu rơtal liăn, 16 ngế hlâ [ă tro rong, 5.300 rơpâu toăng hngêi tro têa lân lu, 26.700 ha tơnêi pêi chiâk deăng tro têa lân.

A hneăng hôp, mâu kăn hiăng châ tâng tối tơbleăng mâu tơdroăng ki xiâm ‘na hnoăng cheăng hbrâ ví khía mơhot têa kân lân lu tung mơjiâng thôn pơlê nếo; hnê mơhno pêi pro, mơnhên tối mâu tơdroăng pơkâ 3.2 ‘’Rak tơniăn tu\m tơdroăng ki rơhêng vâ dêi kuăn pơlê [ă tiô pơkâ ‘na hbrâ ví khía mơhot têa kân lân lu’’.

Tiô tie#n sih Tăng Minh Lộc, kăn pho\ hnê ngăn Khu ngăn ‘na khoa hok mơnhông thôn pơlê Việt Nam, vâ kơdroh iâ ki tơdjâk dêi kong mê khía mơhot têa kân lân lu; mơnhông cheăng kâ tơtro [ă mâu troăng hơlâ pơkâ môi tiah: Mơdêk ki hlê ple\ng tơdroăng pơkâ, rak tơniăn ‘na hbrâ ví khía mơhot têa kân lân lu krá tơniăn; mơnhông mơdêk cheăng kâ tơtro [ă tơdroăng ki ‘mâi xúa pơkâ pêi chiâk deăng tiô troăng ki kơnía, xúa kơmăi kơmok chal nếo rak tơniăn tơtro [ă kong prâi pro hơ’leh.

{ă tơdroăng ki mê, kal séa ngăn pêi klêi mâu tơdroăng pơkâ vâ ai tíu tung pêi pro hbrâ ví khía mơhot têa kân lân lu tơtro [ă mơjiâng thôn pơlê nếo krá tơniăn ton:

‘’Khu xiâm athế hriăn ngăn [ă hbrâ rơnáu pơkâ mơ’no mâu tơdroăng pơkâ ‘na hbrâ ví khía mơhot têa kân lân lu [ă mơjiâng thôn pơlê nếo. Tung mê, ai mâu tơdroăng pơkâ vâ ‘mot tơ’nôm hên tâ, tu\m tâ ‘na hnoăng cheăng hbrâ ví [ă khía mơhot têa kân lân lu tro tâ. {ă pơkâ thế Khu xiâm tí tăng ‘nâi ple\ng ăm Chin phuh re\ng pơkâ túa ki mơnhên tối [ă ‘mâi mơnhông mâu kế tơmeăm klêi kơ’nâi têa kân lân lu. Troăng hơlâ to\ng kum ‘mâi mơnhông klêi kơ’nâi khía mơhot têa kân lân lu pro vâ mâu kong pơlê ‘nâi troăng hơlâ vâ pêi pro môi tuăn’’

{ă Tie#n sih Trần Quang Hoài, kăn pho\ Khu hnê mơhno cheăng tơnêi têa ‘na hbrâ ví khía mơhot têa kân lân lu, Khu xiâm Hbrâ ví khía mơhot têa kân lân lu tối tiah kố: Cheăm khu pơkuâ râ ki ku\n má môi tung troăng hơlâ rak ngăn hlá mơ-éa a Việt Nam. Xua mê, mâu tơdroăng ki rak ngăn, to\ng kum kuăn pơlê ‘na hbrâ ví khía mơhot têa kân lân lu râ cheăm cho tơ’lêi re\ng ‘nâi, tối tơbleăng [ă pêi pro.

Vâ mơjiâng thôn pơlê nếo krá tơniăn, malối a mâu kơpong; kong pơlê ki hmâ trâm khía mơhot têa kân lân lu, kal pơkâ tơleăng mâu tơdroăng ki hbrâ ví, kơdroh tơdroăng ki ôh tá tơniăn khía mơhot pro.

Tie#n sih Trần Quang Hoài pơkâ mơ’no tơdroăng ‘’Rak tơniăn tu\m mâu tơdroăng ki rơhêng vâ dêi kuăn pơlê [ă tiô pơkâ ‘na hbrâ ví khía mơhot têa kân lân lu’’ cho môi tơdroăng pơkâ ki păng ‘nâng tung tíu xiâm pơkâ mơjiâng thôn pơlê nếo:

‘’Tung luât hbrâ ví khía mơhot têa kân lân lu mê mâu tơdroăng pơkâ hiăng nhên khât ‘na tơdroăng ki mơnhông cheăng kâ rêh ối pơlê pơla dêi mâu khu xiâm, kơvâ cheăng, kong pơlê athế tơtro [ă tơdroăng rak tơniăn ‘na kong mê khía mơhot têa kân lân lu. {ă tung tơdroăng pơkâ 76 dêi Chin phuh xuân hiăng tối nhên troh hơnăm 2020 tâi tâng mâu kong pơlê athế mơjiâng khu ki pleăng dêi hnoăng tung hbrâ ví khía mơhot têa kân lân lu a tâi tâng mâu pơlê, cheăm. {ă hnoăng cheăng ki pơxúa môi tiah mê tung la ngiâ ngin dế pâ thế [ă Chin phuh ‘mot tơ’nôm tơdroăng pơkâ ki păng ‘nâng’’.

            Hương Lý chêh

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng