*** Ôm hyô tơnêi têa pin hiăng păng ‘nâng veh lôu péa sap ing hâi lơ 15/3/2022 ƀă ‘mâi mơnhông rĕng a mâu kong pơlê ki xiâm. Tiô tối tơbleăng dêi Khu xiâm ngăn mơhno túa lĕm tro, tơ’noăng ivá ƀă ôm hyô, tung hơnăm 2022 kố nah hiăng ai lối 3 rơtuh 500 ngế tơmối kong têa ê troh Việt Nam; tơmối tung tơnêi têa tiô riân ngăn châ 101 rơtuh ngế (tâk péa hdroh tâng pơchông ƀă tơdroăng pơkâ sap ing apoăng hơnăm).

Hơnăm 2023, kơvâ ôm hyô Việt Nam pơkâ mơ’no tơdroăng ki rơhêng vâ mơeăm tơdah 110 rơtuh ngế tơmối ôm hyô, tung mê ai 8 rơtuh ngế tơmối kong têa ê, tơmối ôm hyô tung tơnêi têa dâng 102 rơtuh, tâi tâng kơxô̆ châ xo ing tơmối ôm hyô dâng 650 rơpâu rơtal liăn. Kơvâ ôm hyô kô tơkŭm tung mâu hnoăng cheăng ki kal môi tiah tơbleăng “Túa pơkâ troăng ôm hyô Việt Nam hneăng hơnăm 2021 – 2030, hnoăng ngăn troh hơnăm 2045”, tơdroăng pơkâ “Xúa kong ngê̆ dêi kơmăi kơmok 4.0 vâ mơnhông ôm hyô rơkê, thăm mơdêk ôm hyô chiâng kơvâ cheăng ki xiâm”, Tơdroăng pơkâ mơnhông ôm hyô pơlê pơla Việt Nam ƀă hên ki ê.

*** Klêi kơ’nâi tâi pơreăng COVID-19, hơnăm 2022 kơvâ ôm hyô dêi kong pơlê Kon Tum tơniăn rơdêi, lâp kong pơlê hiăng tơdah 1,1 rơtuh roh tơmối. Tâi tâng pêi lo liăn ing tê mơdró ôm hyô châ lối 265 rơtal liăn, tâk lối 3 xôh tâng pơchông ƀă hơnăm hdrối. Hơnăm nếo 2023, kong pơlê Kon Tum mơ-eăm tơdah lối 1,3 rơtuh tơmối ôm hyô troh kong pơlê.

Cho ngế apoăng a pơlê Kon Pring, pơlê kân Măng Deang, tơring Kon Plông veăng pêi ôm hyô pơlê pơla, nâ Y Lim tối ăm ‘nâi, mâu tơdroăng ki kal mơhno khôi túa lĕm xua tơring tơkŭm po tung hơnăm 2022, môi tiah leh mơdĭng reăng anh đào, Leh Têt tiô khôi hmâ vâi krâ nah, Tơdroăng mơđah tơbleăng ếo pơtâk hdroâng kuăn ngo Tây  Nguyên ƀă hía hé, hiăng mơhnhôk chât rơpâu roh tơmối ôm hyô troh ƀă tơring.

Nâ Y Lim phiu ro mâu tơdroăng châ tơƀrê tê mơdró ôm hyô pơlê pơla tung hơnăm dêi rơpŏng ƀă pói tơngah hên a hơnăm nếo 2023:

“Á đi đo tơtrŏng tơdroăng rak ƀă mơnhông mơdêk khôi túa lĕm tro dêi hdroâng kuăn ngo tơná ƀă ôm hyô pơlê pơla, pôi tá lôi khôi túa lĕm tro hía lôi. Á tối ăm vâi krâ hlê plĕng nhên a mê cho tơdroăng ôm hyô pêi lo liăn môi tiah lâi, pêi klâng, pêi chiâk deăng pêi lo liăn môi tiah lâi. Ing mê, chiâng pơchông ‘na tơdroăng pêi lo liăn tung hơnăm, pêi chiâk deăng cho tơƀrêi tơbrêh mê pêi lo liăn cho iâ, pêi ôm hyô mê tung 1 khế kô pêi lo châ 10 – 20 rơtuh liăn.

Vâi krâ kuăn pơlê pin kal pơtối hriâm troăng pêi ôm hyô, ‘nâi tơmiât, pêi mâu tơdroăng ki ai pơxúa ‘na cheăng kâ ăm dêi châ tơná ƀă rơpŏng. Xua mê, vâi krâ kuăn pơlê pin mơ-eăm pêi ôm hyô vâ mơnhông mơdêk cheăng kâ rơpŏng, kum ngiâ méa thôn pơlê rế hía rế tơtêk

*** Long Ayun Hạ a cheăm Čư̆ A Thai, tơring Ayun Pa ôh ti xê to long têa ki kân kum ăm tơdroăng ki tôh kế tơmeăm tung chiâk deăng, păn ká xi xŏng, mê kố ối cho tíu ôm hyô ki hơniâp ăm tơmối. Ƀă ƀăng tơnêi ngâ têa rơdâ lối 37km karê Long Ayun Hạ lĕm má môi tung apoăng rơnó tô, xuân cho rôh Têt Lo hơnăm nếo. Long Ayun Hạ ối ai ki lĕm ƀă tơniăn pơla kĭng long ai to khía hyôh rơngiâp lĕm tâ tá xua mâu kong loăng ngiât.

Nâ Villa (hdroâng kuăn ngo Jarai) ối a cheăm Ia Sol, tơring Phú Thiện, kong pơlê Gia Lai hâk tơngăm ‘na kong kế tơnêi tơníu kố dêi pơlê xiâm. Nâ ăm ‘nâi, drêng troh a Long Ayun Hạ, tơmối ai hên rôh châ lăm troh ngăn ki hơniâp ro.

“Drêng to plong a long, ngăn kong kế, loăng ngiât tâ tá long ki chiâng xêh gá lĕm khât, mơngiơk ngiât dêi hlá, têa hnăng lĕm. Tơmối troh hyôu ngăn, châ roê ká ilá a long, tung mê ai hên ká ki ai tung long. To plong a long ngăn kong kế ki lĕm ƀă têa ki hnăng tung rôh ki rơngiâp lĕm ƀă hâk vâ khât. Têa sap ing long Ayun Hạ mơ’no loa mâu hno, mơ’no têa ăm kuăn pơlê pêi klâng péa rơnó.

Têa Ayun Hạ kum kuăn pơlê mâu tơring Phú Thiện, pơlê kong krâm Ayun Pa, thăm nếo ai Krông Pa xuân châ xúa. Kong pơlê Gia Lai xuân dế tí tăng liăn pơtối ‘no pêi cheăng, mơjiâng bro, ‘mâi rơnêu rơchoâ Ayun Hạ vâ po rơdâ mâu tơdroăng cheăng hơniâp ro ôm hyô kong kế nhâ loăng vâ pro tơ’lêi hlâu ăm kuăn pơlê ai rôh mơnhông mơdêk cheăng kâ.

*** A tơring kơpong hơngế hơngo  Dam Rông, kong pơlê Lâm Đồng, mâu hâi Têt Lo hơnăm nếo tiô khôi hmâ vâi krâ nah, tơdroăng châ pơtâng tối ing loa rơ’jíu ƀă nâl K’Ho. Pôa Ka Hiếu, pêi cheăng a Tíu xiâm mơhno khôi túa lĕm tro Tơdroăng kal ƀă Tơ’noăng ivá ăm tơring tối ăm ‘nâi, pôa pêi cheăng ‘na chêh hlá tơbeăng, rah chêh, tơplôu tơbleăng ƀă tơpui pơchuât tung rơ’jíu. Mâu hâi Têt Lo hơnăm nếo, tơdroăng a pơlê châ tơmâng hên, ai hên tơdroăng tâ:

“Tung mâu roh leh Têt, xuân pêi pro mâu tơdroăng troh tơdroăng kâ Têt dêi vâi krâ kuăn pơlê. Ngin chêh mâu tơdroăng mê ƀă nâl Xuăn, klêi mê, tơplôu nâl K’ho. Klêi mê pơchuât ăm vâi krâ ƀă nâl K’Ho. A roh leh Têt mê vâi krâ kuăn pơlê phiu ro. Mot a roh Têt Lo hơnăm nếo xuân môi tiah mơngế Xuăn. Vâi krâ kuăn pơlê tơkŭm kơxuô kơƀăn Têt, rôe kơƀăn kĕo, rôe tơmeăm xúa xua mê tơdroăng ro Têt pơlê xuân phiu ro ‘nâng ƀă hơtô.

A kố tơdroăng rêh ối ối pá puât, laga a roh Têt vâi krâ kuăn pơlê rơnêu hngêi trăng, troăng kân tung thôn kơtâu, rêm toăng hngêi kơtúa hlá cơ’’.

*** Ngoh Y-Ƀlor Lưk, hơnăm kố 38 hơnăm la hiăng lối 10 hơnăm pro ngế pơkuâ pơlê kơpong hngế hngo Ƀuôn Phôk, cheăm Ea Rbin, tơring Lak, kong pơlê Dak Lak. Pakĭng tơdroăng ki hnê tối mâu troăng hơlâ pơkâ dêi Đảng, luât dêi Tơnêi têa troh rêm ngế kuăn pơlê tung pơlê, mơhnhôk kuăn pơlê veăng mơjiâng thôn pơlê nếo ƀă mơdêk tơdroăng mơnhông mơdêk cheăng kâ, ngoh Y-Ƀlor Lưk tơmâng ngăn khât troh tơdroăng tŏng kum kuăn pơlê tung pơlê châ xúa mâu kơxô̆ liăn tŏng kum hluăn kơtiê.

Tối ‘na tơdroăng ki hơniâp ro tung hơnăm hdrối ƀă troăng mơ-eăm tung hơnăm nếo, ngoh Y-Ƀlor Lưk ăm ‘nâi:

“Tơdroăng pêi tro má môi tung hơnăm hdrối nah mê vâi krâ nhŏng o hiăng tơbleăng tro tơdroăng tŏng kum hdrê loăng pêt xua tơnêi têa hbru ăm pơlê cheăm. Ai mâu vâi krâ nhŏng o ki ‘nâ tá hâi pêi pro tro mê ngin cho mâu ngế ki pơkuâ thôn djâ troăng ahdrối mơ-eăm hnê tối mơhnhôk ăm vâi krâ nhŏng o pêi cheăng tơƀrê tâ. Tung hơnăm nếo á loi tơngah pơlê cheăm ngin mơnhông mơdêk tâ. Tơná á kal pôu râng dêi hnoăng cheăng tâ nếo tung tơdroăng mơjiâng thôn pơlê kơpong hngế hngo ngin rế hía rế kro mơdrŏng''.

*** Lối 200 rơpŏng hdroâng kuăn ngo Bơhnéa a pơlê Djrông, cheăm A Dơk, tơring Đak Đoa, kong pơlê Gia Lai mot hơnăm nếo 2023 ƀă hên tơdroăng phiu ro kân, drêng loăng kơphế châ plâi kơtốu hên, châ yă. Hdrối nah kuăn pơlê bu ‘nâi pêt loăng plâi ki kơnâ liăn môi tiah kơphế, krui kơxái, pêt mâu prá alâi vâ tê, xua mê, tơdroăng rêh ối hiăng hôm tâ hdrối nah.

Krê hơnăm 2022, Tơnêi têa hiăng mơ’no liăn lối 1 rơtal liăn, mơjiâng nếo troăng kân ƀê tong tung pơlê, tâi tâng xŏn vâ chê 900met, kum ăm ngiâ méa pơlê thăm xông tơtêk. Phiu ro ƀă tơdroăng pơhlêh, hơtôu dê hlo tung pơlê, pôa A Ngêl, mơngế pơlê Djrông, cheăm kơpong 3 A Dơk, tối:

“Nôkố vâi krâ kuăn pơlê hiăng rơkê. Rêm ngế hâk vâ pêi cheăng, hriâm tâp tiô vâi krâ kuăn pơlê mơngế Xuăn, tơdroăng rêh ối chía tâ iâ, rơxế hon đa, rơxế tu tuh xuân ái...Hdrối nah pá puât ‘nâng, tá on tơhrik xuân ôh tá ai, nôkố ai tŭm tâi tâng, hên ngế hriâm rơnêu rơxế honđa ki kố ki tá, nah bu rêh ối kơnôm klâng xua mê pá puât ‘nâng, nôkố mê pêt krui kơxái, pêt kơchâi drêh ƀă hía hé, djâ pêi lo liăn tơniăn, tơdroăng rêh ối pơ’lêh. Troăng kân, on tơhrik châ mơ’no, mơjiâng tơmeăm khoăng tŭm, tơdroăng rêh ối tơniăn tŭm tâ’’.