Pôa Rmah Dmeo, môi ngế kuăn pơlê pêi chiâk deăng a pơlê RBai, cheăm Ia Piar, tơring Phú Thiện, kong pơlê Gia Lai dế pôe báu rơnó xeăng tô. Rơtế mâu rơpŏng kuăn pơlê tung pơlê pêi báu ƀăng klâng kân rơdâ, xua mê pêi lo báu dêi rơpŏng Rmah Dmeo xuân môi tiah mâu rơpŏng ki ê, pơrá châ vâ chê 8 tâ̆n/1ha. Pôa tối, pêi báu nôkố cho tơ’lêi hlâu kơnôm têa ôh tá la lâi khăng khoăng ing rơchôa hno têa Ayun Hạ. Rơtế ƀă mê, kuăn pơlê hiăng chiâng xúa mâu hdrê báu ki pêi lo châ hên, xúa kơmăi pơchoh klâng, pêt báu ƀă pôe xo báu:

‘’Nôkố pêi báu tơ’lêi hlâu, ôh tá pá môi tiah hdrối nah xếo, têa tôh troh a klâng, kuăn pơlê mê pêi klâng xúa rơxế kơmăi kơmok rơxông nếo. Pói vâ dêi kuăn pơlê pơtối kơhnâ pêi kâ, hriâm tâp, pơtối ai mâu hdrê báu nếo vâ pêi lo châ hên pơtối châ mơdêk. Nah mê kuăn pơlê bu pêi môi rơnó báu tê, laga nôkố kuăn pơlê hiăng pêi péa rơnó’’.

Ing Phú Thọ mot mơjiâng cheăng pêi a thôn Đoàn Kết, cheăm Ayun Hạ, tơring Phú Thiện vâ chê 30 hơnăm, pôa Nguyễn Văn Việt tâ hlo nhên pơhlêh ki Ayun Hạ mơjiâng ăm kơpong tơnêi khăng khoăng. Tơnêi a kơpong kố lối tô, ôh tá chiâng vâ pêt loăng plâi ton hâi. Tung plâ to lâi hơnăm apoăng nếo xĕn ối, rơpŏng pôa bu pêt châ báu môi rơnó mêi, ƀă rơnó tô mê lôi chúa klâng, tơnêi rơheăng. Laga sap hơnăm 2002, drêng rơchôa hno têa Ayun Hạ hiăng ăm xúa, mê hiăng pêt báu tung ƀăng klâng kân rơdâ. Ƀă ing mê, ƀă 2ha klâng, rơpŏng pôa Việt pêi lo châ chât tâ̆n báu rêm hơnăm. Krê rơnó xeă tô 2024 – 2025, pôa châ 35 tâ̆n, cheăng kâ hiăng tŭm têk.

‘’Sap ing ai hno têa dêi Ayun Hạ, ai têa mê kuăn pơlê pêt báu klâng, tơniăn, pêi lo châ tơmeăm, kuăn pơlê ai pêi lo liăn mơnhông cheăng kâ rơpŏng, mơjiâng pro hngêi, tơdroăng rêh ối kuăn ‘nĕng tŭm têk’’.

Rơchôa long têa Ayun Hạ ai ƀăng têa 37km karê, kơdoăng 253 rơtuh met khô̆i, tôh ăm 13.500 ha báu klâng  ƀă tôh têa ăm chât rơpâu rơpŏng kuăn pơlê. Xo báu pro tíu ki hgiên, kuăn pơlê mâu tơring Peăng mâ hâi lo pá hdroh kong pơlê Gia Lai chôa ‘lâng ai hên tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng, mơjiâng châ kơpong pêt kơtếo, pêt loăng plâi kâ, păn ro...Xúa rơxế kơmăi kơmok ƀă khoa hok kih thuât châ xúa rơdâ, kum mơdêk pêi lo tơmeăm ƀă ki kơnâ tơmeăm. Pôa Phạm Văn Lượng, Phŏ Kăn hnê ngăn Viƀan tơring Phú Thiện, mơnhên Rơchôa long têa Ayun Hạ kum tung tơdroăng pơhlêh kố:

‘’Sap ing ai rơchôa hno têa Ayun Hạ mê vâi krâ kuăn pơlê hiăng pơhlêh châ khôi túa pêt báu kơnôm to kong mê ôh tá tơniăn ƀă chôa ‘lâng pơhlêh pêt mâu loăng plâi tiô troăng pêt môi khu loăng plâi, kum kuăn pơlê pơhlêh troăng tơmiêt troăng pêi vâ mơjiâng mâu troăng pêt mơjiâng tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng tơniăn djâ châ tơƀrê cheăng kâ. Rơchôa hno têa Ayun Hạ xuân kum vâi krâ kuăn pơlê pêi chiâk deăng hbrâ ‘na têa tôh, pêt mơjiâng tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng tiô troăng krá tơniăn, tơniăn lĕm, pơhlêh pêi lo liăn, cheăng kâ mơnhông tơtêk kum xăm kơklêa kơdroh kơtiê krá tơniăn’’.

Rơchôa hno têa Ayun Hạ ôh tá xê to tôh rơnguôt kơpong kơtếo, kơpong báu ƀă plâi kâ kân rơdâ a peăng mâ hâi lo pá hdroh kong pơlê Gia Lai mê ối kum chiâng ai mâu inâi kơnía. Môi tiah inâi ‘’Phái Phú Thiện’’, nôkố hiăng ai mâ a lâp lu tíu cheăng kâ tê mơdró tung tơnêi têa châ mơngế rôe xúa hâk vâ rôe kâ. Inâi yến sào a thông kố dế châ mơjiâng. Pôa Rah Lan Chung, Kăn hnê ngăn Viƀan kong pơlê Gia Lai tối ăm ‘nâi, kong pơlê dế pâ thế mơdêk pro tơmeăm rơchôa hno têa, kum pơkâ pêi dêi kong pơlê ‘na po rơdâ mâu ƀăng klâng kân rơdâ pêt báu xúa rơxế kơmăi kơmok tung pêt mơjiâng:

‘’Kong pơlê mơnhên kố cho tơmeăm rơchôa hno têa châ pơxúa kân ăm kuăn pơlê. Kong pơlê xuân dế pơkâ thế Khu xiâm pơkuâ ‘na pêi chiâk deăng ƀă Kong prâi mơdêk kơlo rơchôa têa vâ pơtối ăm mâu tíu hdrối nah cho kơpong kong ngo, khăng khoăng , têa ôh tá tâk troh, drêng mơdêk kơlo rơchôa long têa mê têa kố kô tôh ăm tâi tâng ƀăng deăng ki nah têa ôh tá châ hiu troh’’.

Rơchôa hno têa Ayun Hạ ôh tá xê djâ têa tôh ăm mâu ƀăng klâng kân rơdâ khăng khoăng, mê ối djâ troh môi tơdroăng phâi hơtô, hơniêp lĕm ăm rơpâu rơpŏng kuăn pơlê. Mâu ƀăng klâng ngiêt lĕm, mâu kơdrum kân rơdâ, ƀă mâu tơdroăng tó hâk ro dêi kuăn pơlê cho mơnhên tơdroăng rêh ối ăm tơdroăng pơhlêh tơviah a kơpong tơnêi kố. Tung la ngiâ, ƀă pơkâ pêi po rơdâ ƀă mơdêk, rơchôa long têa Ayun Hạ tơkêa pơtối cho xiâm kối ki kal vâ mơnhông pêi chiâk deăng krá tơniăn, tơdrêng amê mơjiâng xiâm kối krá ăm tơdroăng ki kro mơdrŏng mơnhông dêi kơpong Peăng hâi hâi lo Pá hdroh kong pơlê Gia Lai./.