Tu Mrong cho tơring kơpong hngế hngo, ối a ngo Ngọc Linh kân krip, ai hên têa kroăng, xí têa [ă mâu kong loăng xuân ối châ rak vế ki le\m tiah nah, kong prâi plâ hơnăm rơngiâp le\m. Xua tơdroăng ki kơjo kum dêi kong kế hiăng pro chiâng ai hên mâu kuăn kiâ kong ki kơnía git. Malối, tíu kố cho tíu xiâm dêi mâu túa pơkeăng kơnía ‘’Tơmeăm kơnía tơnêi têa – Sâm Ngọc Linh’’.

Tu Mrong cho pơlê ki xiâm lăm pro kăch măng. Tung plâ péa rôh tơplâ xâ Pơhlăng [ă Mih, kuăn pơlê Tu Mrong môi hiâm mơno tiô Đảng, tiô Pôa Hồ, kuăn pơlê veăng kum ivá kế tơmeăm ăm rôh tơplâ châ tơniăn krê, pro tơnêi têa tơru\m chiâng môi. Nôkố, Tu Mrong ối rak vế hên kế tơmeăm ton nah, mâu kế tơmeăm tung rôh tơplâ xâ [ă hía hé.

Kơpong đông Khu pơkuâ ngăn Đảng hdrối nah cho tíu ôm hyô a Tu Mrong

Tu Mrong cho tíu ki rêh ối dêi hdroâng kuăn ngo Rơteăng, châ lối 95% pơ’leăng mâ mơngế dêi tơring, têm rơpiât, hơniâp ro. Hên khôi túa le\m tro châ vâi krâ rak vế. Mâu kuât khôi hmâ ki xo\n, mâu toăng hngêi trá rak vế khôi túa dêi mơngế Rơteăng dế ói hlo châ pro a tơdế pơlê kơpong hngế hngo.

Nôkố, tung hdroâng kuăn ngo Rơteăng a Tu Mrong ối rak vế dâng 108 kơtum chêng koăng dêi hdroâng kuăn ngo môi tiah klo\ng put, không, ting ning, rơtế [ă mâu tơdrá hơdruê. Hên thôn pơlê ối rak vế tơdroăng ki kơhnhon xuâng, chêng koăng vâ xúa tung rôh mơhno túa le\m tro, hơdruê xuâng [ă mâu rôh mơd^ng khôi hmâ dêi mơngế Rơteăng.

Hên t^ng mơd^ng châ vâi krâ nho\ng o a tíu kố rak vế môi tiah t^ng mơgăn kông tơkâ luâ têa, t^ng pro po cheăng pơlê, t^ng mot tung kuât [ă hên t^ng ki ê.

Ki le\m dêi klâng kơlo a cheăm Măng Ri, tơring Tu Mrong

Hâi mơhno túa le\m tro Tu Mrong hiăng kơhnâ veăng tí tăng ăm khu râ kăn mơjiâng 200 plâ hmân ếo khôi hmâ dêi mơngế Rơteăng, rêm hơnăm tơku\m po Hâi mơd^ng mơhno túa le\m tro mâu hdroâng kuăn ngo, mơđah tơbleăng xâp ếo pơtâk, mơđah tơbleăng to\n chêng tơgôu koăng, hơdruê xuâng [ă mâu môn tơ’noăng ivá dêi hdroâng kuăn ngo.

Vâi krâ nho\ng o Rơteăng a tíu kố ối rak vế pêt báu klâng, chối báu a ngo pro chiâng mâu klâng kơlo ki le\m, drêh ngiât a rơnó ki xôk, tr^ng le\m a rơnó báu hiăng tum.

Nôkố, kuăn pơlê Tu Mrong dế mơnhông mơdêk pêt sâm Ngọc Linh [ă mâu hdrê pơkeăng ki ê ôh ti xê vâ mơnhông mơdêk cheăng kâ, kơdroh tah hrâ mơnguâ xăm kơtiê krá ton mê ối pro rế hía rế mơjiâng pro mâu kế tơmeăm ôm hyô krê dêi tơring.

Xua ing mâu túa ki mê cho tơdroăng ki vâ châ pro ăm Tu Mrong mơnhông mơdêk ôm hyô kong kế nhâ loăng [ă tí tăng khôi túa le\m tro roh ton nah dêi tơring.

Hơnăm 2018, tơring Tu Mrong xing xoăng lối 500 rơtuh liăn ăm mâu tơdroăng pơkâ mơdêk ‘no liăn cheăng, mơđah tơbleăng ôm hyô pơlê pơla tơku\m [ă ôm hyô kong kế, nhâ loăng cheăm Măng Ri, ‘mâi rơnêu tíu tơbâ ton nah dêi Khu pơkuâ ngăn Đảng ối tung cheăm Măng Ri.

Hơnăm 2019, tơring Tu Mrong pơtối xing xoăng vâ chê 500 rơtuh liăn pêi pro mâu tơdroăng rak vế, mơdêk khôi túa le\m tro hdroâng kuăn ngo, tơtro [ă tíu tơbâ ton nah dêi kăch măng a cheăm Măng Ri [ă ôm hyô kong kế nhâ loăng ki hên râ Đăk Chum 2, cheăm Tu Mrong.

Tối tơbleăng pơkâ kơxo# 20 dêi khu pơkuâ ngăn Đảng kong pơlê Kon Tum ‘na rah xo mâu kơvâ cheăng ki xiâm, tung hơnăm 2019 vâ pêi pro, tơring Tu Mrong mơnhên hên kơvâ cheăng, tung mê, ki xiâm cho tơdroăng mơnhông ôm hyô kong kế nhâ loăng pơlê pơla, ôm hyô mơhno túa le\m tro [ă lăm tí tăng ngăn kơdrum sâm, cho môi tung mâu troăng hơlâ vâ mơdêk cheăng kâ rêh ối dêi tơring.

Troh nôkố, tơring Tu Mrong hiăng mơjiâng tíu ôm hyô pơlê pơla a pơlê Pu Tah tơtro [ă tơdroăng ton nah kăch măng Kơpong khu pơkuâ ngăn Đảng a cheăm Măng Ri [ă tíu ôm hyô kong kế nhâ loăng xí têa ki hên râ a cheăm Tu Mrong, hiăng tơbleăng tour ôm hyô vâ tâk ngo Ngọc Linh tơtro [ă tí tăng ngăn kơdrum sâm Ngọc Linh, tơdrêng amê hnối hnê mơhno mâu cheăm mơjiâng kế tơmeăm ôm hyô krê dêi tơring, cheăm.

Pôa A Rin Ka, kăn pho\ hnê ngăn Vi [an tơring Tu Mrong ăm ‘nâi, tung la ngiâ, Vi [an hnê ngăn tơring Tu Mrong hnê mơhno mâu kơvâ cheăng ki ai tơdjâk troh tơku\m ‘no liăn cheăng [ă krếo thế mâu khu tơru\m, mâu ngế krê ‘no liăn cheăng tí tăng tíu ôm hyô [ă tơdroăng ki mơnhông mơdêk pêt mâu hdrê loăng pơkeăng. Tơring kô pro tơ’lêi hlâu má môi vâ mâu khu mơdró kâ troh ‘no liăn cheăng, mơjiâng mâu kế tơmeăm krê vâ rế mơnhông mơdêk cheăng kâ rế mơdêk ôm hyô.

Tung mơnhông ôm hyô, tơring Tu Mrong mơnhên cheăm Măng Ri cho tíu ôm hyô xiâm. Xua cheăm ai [ăng tơnêi kong ki chiâng xêh tơdjêp [ă kơpong rak vế Ngọc Linh, ai kế tơmeăm sâm Ngọc Linh ki vâi ô eăng, ai kơpong đông khu pơkuâ ngăn Đảng tung mâu hơnăm tơplâ. A Măng Ri ai mâu thôn pơlê mơngế Rơteăng xuân ối ai mâu hngêi ki le\m môi tiah khôi túa [ă hên ki ê.

Cheăm ối ai vâ chê 200 ha klâng kơlo, drêng troh akố a mâu hâi mơ’nui khế 10, tơmối kô châ hlo châ ngăn mâu klâng báu ki tum tr^ng le\m pro chiâng mâu tíu ki le\m tơviah.

Pôa Nguyễn Bá Thành, kăn hnê ngăn Vi [an cheăm Măng Ri ăm ‘nâi: Châ mơnhên cho tíu ôm hyô dêi tơring, cheăm dế tối tơbleăng mâu troăng hơlâ vâ tơ’mot tơmối ôm hyô môi tiah mơhnhôk kuăn pơlê mâu thôn, pơlê, malối cho pơlê ôm hyô pơlê pơla Pu Tah ‘mâi mơnhông mâu tơdroăng cheăng ton nah, mơgrúa le\m kong prâi tơnêi tíu, rơnêu hngêi trá dêi khôi vâi krâ vâ kum ăm tơmối troh ôm hyô.

Troh a Măng Ri ai túa ôm hyô xiâm vâ tơmối rah xo mơnúa ngăn, mê cho: ôm hyô mơhno túa le\m tro, tơdroăng ton nah, ôm hyô pơlê pơla, kế tơmeăm khôi vâi krâ, ôm hyô kong kế, nhâ loăng, ôm hyô ki rơxiâp [ă ôm hyô a tíu ki pêi chiâk deăng.

Xuân môi tiah Măng Ri, Ngọc Lây xuân cho cheăm ki châ tơring Tu Mrong mơnhên vâ mơnhông mơdêk ôm hyô pơlê pơla tơtro [ă kế tơmeăm pêi chiâk deăng. Pôa Đặng Quốc Dũng, kăn hnê ngăn Vi [an cheăm Ngọc Lây ăm ‘nâi: cheăm dế pơkâ troăng hơlâ mơnhông mơdêk tê mơdró [ă ôm hyô vâ mơđah tơbleăng inâi [ă tê mơdró mâu kế tơmeăm pơkeăng.

Nôkố, cheăm Ngọc Lây dế po mâu tour ôm hyô mơhno túa le\m tro pơlê pơla, tí tăng ôm hyô mâu pơlê pơla hdroâng kuăn ngo akố tơtro [ă tơbleăng tối mâu kế tơmeăm pơkeăng; dế pêi pro mơjiâng mâu kơpong hngêi ối pơtê, ôm hyô homestay a mâu pơlê [ă tơdroăng ki mơhno túa le\m tro chêng koăng Tây Nguyên, rak vế khôi túa le\m tro dêi mơngế Rơteăng.

Tơring Tu Mrong châ loi tơngah, tơdroăng ki mơnhông mơdêk ôm hyô [ă mâu kế tơmeăm pơkeăng, kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng [ă rak vế khôi túa le\m tro krê dêi mơngế Rơteăng kô kum Tu Mrong rế hía rế mơnhông tơtêk.

Khoa Điềm chêh

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng