Tơợ tứi, t’cooh Ly Lao Vu âi bơơn pa choom lâng apêê bhr’ươr pr’hat Mông đhị apêê ma nưih ga rứa. Cơnh lâng loom chăp kiêng chr’năp, 15 c’moo, t’cooh Vu âi vêy đhr’niêng pr’hat pr’hay, bơơn năl bâc pr’hat. Xooc đâu, coh đha nuôr Mông coh Bản Phố, Bắc Hà, t’cooh năc đhị zư đơc c’bhuh pr’hat bêl k’rong zư đơc k’ha riêng bhr’ươr pr’hat chr’năp. T’cooh Vu xay moon:“ Coh pr’ăt tr’mông zâp t’ngay căh câ đợ đhr’niêng bh’rợ năc apêê bhr’ươr pr’hat ma nưih Mông zêng bơơn azi bhrợ t’vaih xang năc pa đoọng lâng boop ma mơ.”

Tr’coó xa nul năc râu chr’năp coh pr’ăt tr’mông ma nưih Mông, coh pa bhlâng bâc cơnh pr’đơợ choom đươi dua cr’liêng pr’hat cơnh ba booch, hat hơnh c’moo t’mêê, hat bhiêc bhan, hat hơnh đong t’mêê, hat xay xơ,… Râu liêm pr’hay âng pr’hat Mông năc đoọng ma nưih ma bhrợ t’vaih ting cơnh cr’noọ loom đay. Pa bhlâng năc ba booc,cơnh lâng cr’liêng pr’hat liêm cha ngoor, apêê đoo hat vêy pa dưr pa căh đợ lưch đợ mơ z’hai đươi dua p’rá âng đay đoọng pa căl loom luônh:“Hat tr’ơơi ba booch năc pr’hay bhlâng, âi t’ngay lễ tết, xay xơ, a zi tơt mị n’đăh hat đh’rưah. Năc muy cr’liêng xa nay xay moon a năm, a zi choom tơt hat đh’rưah toong ha dum tươc glư brương.”

Bêl pr’ăt tr’mông dưr k’rơ, bâc râu văn hóa t’mêê moot tr’luc, lang p’niên căh dzợ lâh kiêng lâng bhr’ươr pr’hat âng ma nưih đay. Nâu đoo năc râu căh yêm ăt tơt âng t’cooh Vu dzoọng p’too moon lang t’cooh t’ha coh vel câp pa choom đoọng pr’hat ha ca coon cha chau, t’đang moon bh’rợ pr’hat xa nul, đhị 1 cr’chăl năc bơơn t’pâh zăng bâc apêê pâh. A moó Sùng Thị Say, vel Quán Dín Ngài, chr’val Bản Phố moon: “Ava Vu năl bâc bhr’ươr pr’hat, ting a va, cu bơơn pa choom bâc pr’hat cơnh bhrợ ma mai, lươt bhiêc bhan Say Sán ( bhiêc bhan Gầu tào), hơnh c’moo t’mêê… Bêl lươt bhiêc bhân, căh câ ba booch lâng apêê năc cu xơợng yêm loom, hâng hơnh, coh loom chăp hơnh ava căh cơnh.”

Ting t’cooh Vũ Ngọc Hiếu, Phó Chủ tịch UBND chr’val Bản phố, xooc pa zêng chr’val vêy 3 câu lạc bộ lâng 11 c’bhuh văn nghệ pa bhrợ z’zăng liêm choom, bơơn pa dưr tơợ apêê cơnh t’cooh Ly Lao Vu. Chính quyền chr’val muy pâng năc p’too moon loom luônh, muy pâng năc chơơc lêy zooi đoọng zên k’rong câl pr’đươi pr’dua bh’rợ tr’nêng âng apêê pr’đhang bh’rợ n’nâu: “ Azi p’too moon apêê nghệ nhân ting pâh ooy bhiêc bhan Say Sán, apêê bh’rợ xa nay văn hóa, văn nghệ zâp c’moo, c’la apêê đoo công ting pâh lưch loom. Tơợ đêêc bhrợ pa dưr loom chăp kiêng, bơơn t’đang t’pâh lang p’niên k’rang tươc, zư đơc c’leh văn hóa ty đanh âng đha nuôr Mông.”

Đươi vêy đợ apêê cơnh t’cooh Ly Lao Vu, bâc c’leh liêm pr’hay âng đha nuôr Mông âi bơơn zư đơc, pa dưr, chroi đoọng bhrợ pa liêm pr’hoọm văn hóa chr’năp pr’hay coh c’bhuh 25 c’bhuh ma nưih coh Lào Cai./.

Người giữ gìn những làn điệu dân ca Mông 

PV An Kiên

Gần 70 tuổi, ông Ly Lao Vu, người Mông ở thôn Háng Dù, xã Bản Phố, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai vẫn ngày ngày say sưa với các làn điệu dân ca của dân tộc mình, mang nét đẹp trong từng lời ca, tiếng hát truyền dạy cho lớp trẻ.

Từ nhỏ, ông Ly Lao Vu đã được làm quen với các làn điệu dân ca Mông qua lời hát của những người lớn tuổi. Bằng niềm đam mê đặc biệt, 15 tuổi, ông Vu đã có tiếng là hát hay, thuộc nhiều bài hát. Hiện nay, trong cộng đồng người Mông ở Bản Phố, Bắc Hà, ông là kho dân ca “sống” khi sưu tầm, chắt lọc được hàng trăm làn điệu quý. Ông Vu chia sẻ: “Trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày hay những hoạt động mang tính nghi lễ thì các điệu hát dân ca dân tộc Mông đều được chúng tôi tự sáng tác, ứng biến lời rồi trao truyền miệng với nhau.”

Âm nhạc đóng vai trò quan trọng trong đời sống người Mông, trong rất nhiều hoàn cảnh có thể sử dụng lời ca, tiếng hát như giao duyên, hát mừng năm mới, hát lễ hội, hát mừng nhà mới, hát đám cưới, hát tiễn đưa… Cái độc đáo, linh hoạt của dân ca Mông là cho phép người hát tự do sáng tạo, ứng biến lời theo dòng cảm xúc. Nhất là hát giao duyên, bằng những lời ca mộc mạc, trữ tình, ngọt ngào, sâu lắng, người hát sẽ phát huy tối đa khả năng vận dụng ngôn ngữ của mình để bộc lộ tâm trạng theo dòng cảm xúc: “Hát đối đáp giao duyên thì vui lắm, cứ ngày lễ, tết, đám cưới chúng tôi đôi bên ngồi hát với nhau. Chỉ một nội dung đưa ra thôi nhưng chúng tôi có thể ngồi hát đối với nhau thâu đêm đến sáng.”

Khi đời sống xã hội phát triển, nhiều loại hình văn hóa mới du nhập, lớp trẻ ít mặn mà với các làn điệu dân ca. Đây là điều trăn trở thôi thúc ông Vu đứng ra vận động lớp người lớn tuổi trong cộng đồng tổ chức thường xuyên việc truyền dạy dân ca cho con cháu, phát động phong trào văn nghệ, qua thời gian thu hút được khá đông người trẻ tham gia. Chị Sùng Thị Say, thôn Quán Dín Ngài, xã Bản Phố nói: “Bác Vu biết rất nhiều điệu dân ca, theo bác, em học được rất nhiều bài như bài làm dâu, đi lễ hội Say Sán (hội Gầu Tào), chúc mừng năm mới... Khi đi lễ hội, hay hát giao duyên với mọi người thì mình cảm thấy rất tự hào, trong lòng cảm ơn bác rất nhiều.”

Theo ông Vũ Ngọc Hiếu, Phó Chủ tịch UBND xã Bản Phố, hiện toàn xã có 3 câu lạc bộ và 11 đội văn nghệ hoạt động khá sôi nổi, được phát huy từ chính những nhân tố như ông Ly Lao Vu. Chính quyền xã một mặt động viên tinh thần, một mặt tìm cách hỗ trợ kinh phí để đầu tư trang thiết bị, duy trì hoạt động của các mô hình này: “Chúng tôi vận động các nghệ nhân tham gia vào Lễ hội Say Sán, các chương trình văn hóa, văn nghệ hàng năm, bản thân họ cũng tham gia hết sức nhiệt tình, từ đó khơi dậy được niềm đam mê, thu hút được thế hệ trẻ quan tâm, giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào Mông.”

Nhờ những người như ông Ly Lao Vu, nhiều nét đẹp truyền thống của đồng bào người Mông đã được lưu giữ, phát huy, góp phần tô đậm thêm gam màu văn hóa độc đáo trong cộng đồng 25 dân tộc ở Lào Cai./.